بزرگنمايي:

راه نو- جیمز ام دورسی، در گزارشی در نشریه گلوبالیست (آمریکا)، نوشت:
تصمیم گیری ترامپ درباره ایران می تواند رقابت چین - اروپا برای سلطه بر زیرساخت انرژی اورآسیا در آینده را به طور جدی به نفع چین تمام کند. ترامپ به ظاهر قصد خروج از توافق هسته ای را دارد و چنین تصمیم گیری در واقع تصمیم گیری حیرت انگیزی از جانب رئیس جمهوری است که به ظاهر علاقه به مهار کشور چین دارد. اما آقای روحانی به اروپا چشم دوخته که مانع ترامپ شوند تا او از ابطال توافق هسته ای منصرف شود و تبعیت اتحادیه اروپا از آمریکا، ایران را در زمینه صادرات گاز به سمت چین هدایت خواهد کرد.

برخورد ترامپ با ایران چگونه به نفع چین تمام می شود؟
عقب نشینی آمریکا از توافق هسته ای ایران اوج حماقت است. چرا که این کار، ایران را متحد چین و از اروپا دور خواهد ساخت.
ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، به ظاهر بر کنار گذاشتن توافق هسته ای دو ساله ایران که مانع تولید سلاح هسته ای توسط این کشور می شود، پافشاری می کند. درباره تأثیر در پیش گرفتن چنین سیاستی بر رژیم کره شمالی و ایجاد رقابت تسلیحات هسته ای در خاورمیانه بحث های فراوان شده است.
اما این قضیه بُعد دیگری هم دارد که ترامپ کاملاً آن را نادیده می گیرد. این که تصمیم گیری او درباره ایران می تواند رقابت چین - اروپا برای سلطه بر زیرساخت انرژی اورآسیا را در آینده به طور جدی به نفع چین تمام کند. و چنین تصمیم گیری در واقع تصمیم گیری حیرت انگیزی از جانب رئیس جمهوری که به ظاهر علاقه به مهار کشور چین دارد خواهد بود.
در حالی که ترامپ نیات خود را در این باره که چگونه می خواهد این توافق شرم آور به گفته وی را اصلاح کند، فاش نمی سازد و در عین حال جهان را بلاتکلیف و نگران نگه داشته است، رهبران ایران به این باور امید بسته اند که طرف های اروپایی امضا کننده این توافق او را متقاعد خواهند ساخت که توافق هسته ای ایران را ترک نکند و از بردشتن گام های تضیعیف کننده این توافق اجتناب ورزد.
آقای روحانی، رئیس جمهور ایران، بدین منظور، به منافع مشترک با اروپا چشم دوخته است: منافعی که عبارتند از تمایل به حفظ توافق هسته ای ایران؛ جلوگیری از تقویت موقعیت تندروها در چالش قدرت در کشورش؛ اجتناب از رقابت تسلیحات هسته ای و تضمین نقش اروپا در شکل دادن معماری آتی انرژی اورآسیا.
ترامپ احتمالاً اروپا را نادیده می گیرد
البته اگر سابقه ترامپ را ملاک قرار دهیم، بعید است که به خواسته اروپا که طرفدار حفظ توافق هسته ای است، توجه کند. درست همان طور که فشار اروپا و سایرین را که از او خواستند از توافق آب و هوایی پاریس خارج نشود، نپذیرفت. سناریوی محتمل تر این است که ترامپ پانزدهم اکتبر از تأیید تبعیت ایران از توافق هسته ای خودداری خواهد کرد - بنا بر مصوبه کنگره دولت آمریکا ملزم است که هر سه ماه یک بار تبعیت ایران از برجام را تأیید کند. در این حالت، دست کنگره برای اعمال مجدد تحریم های ثانوی [هسته ای] که به مثابه بخشی از توافق هسته ای لغو شدند، باز خواهد گذاشت.
احیای تحریم های ثانوی اروپا را در وضعیت دشواری قرار خواهد داد. بازگشت این تحریم ها موجب خواهد شد که بانک ها و شرکت های اروپایی در صورت داد و ستد با آمریکا مشمول مجازات قانون آمریکا واقع شوند و در ضمن پیامدهای دیگری هم خواهد داشت که می تواند تنش در خاورمیانه را به شکل قابل توجهی افزایش دهد به گونه ای که سراسر اورآسیا نیز احساس شود.
تبعیت دو فاکتو (عملی) اروپا از بازگرداندن تحریم ها به مقدار زیادی ارزش این توافق برای ایران را تضعیف خواهد کرد و موجب تقویت تندروهای ایرانی طرفدار چین مخالف با توافق هسته ای خواهد شد که خواستار رها شدن ایران از قید و بندهای محدود کننده برنامه هسته ای هستند.
به خطر رقابت تسلیحاتی در محیطی دامن خواهد زد که آمریکا در خاورمیانه در زمینه تلاش این منطقه برای دستیابی به انرژی هسته ای - حاوی عناصر سازنده تلویحی برای برنامه های تولید سلاح های هسته ای - در حال باخت است و در ضمن این وضعیت ایران را برای تصمیم گیری درباره انتقال گاز طبیعی خود به سوی چین سوق خواهد داد - موضوعی که از نظر شکل دادن به معماری آتی انرژی اورآسیا مهم تلقی می شود.
علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفت: «اگر آمریکا این توافق را ترک کند و اروپا تبعیت کند، این توافق به طور قطع باطل خواهد شد و ایران به وضعیت پیشین خود، به معنای واقعی کلمه به سطح بسیار بالاتری باز خواهد گشت».
آمریکا آماده نیست
آمریکا - ورای این که از توان اعمال فشار اقتصادی بیشتر بر ایران برخوردار است، قدرت نظامی دارد و می تواند از اقدامات بالقوه برای بی ثبات ساختن ایران با هدف تغییر رژیم حمایت کند - اما به احتمال برای درگیری با پیشبرد یک برنامه هسته ای بدون محدودیت توسط ایران آمادگی ندارد.
شماری از مقامات ارشد نظامی و دولتی آمریکا به تازگی هشدار دادند که آمریکا با توجه به نبود راهبرد پیشبرنده استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای، در زمینه کمک به کشورهای خاورمیانه برای ایجاد برنامه های محلی خودشان، از چین و روسیه عقب افتاده است.
این مقامات رسمی هشدار دادند که ناکامی ترامپ در ارایه سیاستی در این زمینه موجب تضعیف «توانایی واشنگتن در شکل دادن به بالاترین استاندارد های امنیتی، ایمنی و محافظتی در عرصه جلوگیری از تکثیر سلاح های هسته ای» شده است
آنها متذکر شده اند که «خاورمیانه در فرایند هسته ای شدن است» و در ادامه خاطر نشان ساخته اند که «پرسش بزرگ این است که آیا هسته ای شدن این منطقه تحت سلطه روسیه و چین انجام خواهد شد یا از طریق همکاری آمریکا و متحدین آن با کشورهای میزبان منطقه، طبق برنامه ای قطعی و با تضمین ایمنی کامل، امنیت و یکسان سازی در کل سیکل هسته ای صورت خواهد گرفت».
معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای
اکثر کشورهای خاورمیانه عضو معاهده منع سلاح های هسته ای هستند. آنها پیگرد سلاح های هسته ای را تکذیب کرده و خواستار منطقه عاری از سلاح های هسته ای در منطقه ای شده اند تا اسرائیل را مجبور سازند که سلاح های هسته ای خود را اعلام کند و به این معاهده [ان پی تی] بپیوندد و همزمان از رقابت هسته ای با ایران جلوگیری شود.
البته، همکاری سعودی ها با پاکستان دارای قدرت هسته ای، کم و بیش، منبع گمانه زنی درباره بلند پروازی پادشاهی سعودی بوده است. حسین حقانی، سفیر سابق پاکستان در آمریکا، ادعا کرد که روابط حسنه عربستان با بخش اطلاعات و ارتش پاکستان، در طول جهاد ضد شوروی (سابق) در افغانستان در دهه ٨٠، دسترسی دورادور سعودی ها به توانمندی های هسته ای این کشور را ممکن ساخت.
موسسه علوم و امنیت بین المللی مستقر در واشنگتن پیش تر در طول سال جاری اعلام کرد به شواهدی دست یافته که نشان می دهند کمک پاکستان به عربستان در آینده مشمول بر این نخواهد شد که این کشور سلاح یا سلاح های هسته ای کاملی را در اختیار عربستان قرار دهد، بلکه، پاکستان به طروق مهم دیگری مثل تأمین ابزار حساس، مواد و دانش مورد استفاده برای غنی سازی یا بازپردازش به این کشور کمک خواهد رساند».
در گزارش این موسسه آمده مشخص نیست که اگر «پاکستان و عربستان سعودی در زمینه فنی آوری های حساس هسته ای در پاکستان با هم همکاری می کنند یا خیر. در بدترین حالت، این احتمال وجود دارد که سعودی ها به احتمال در حال تأمین بودجه یک تأسیسات محافظت نشده غنی سازی در پاکستان، برای مصارف بعدی، در برنامه نظامی یا غیر نظامی، هستند یا بودجه چنین تأسیساتی را تأمین خواهند کرد».
برنامه ریزی برای آینده
این موسسه پیش بینی کرده است، عربستان به جای برنامه مخفی، برای حال حاضر، روی ساخت زیر ساخت های هسته ای غیر نظامی و نیروی کار علمی و مهندسی هسته ای منسجم متمرکز خواهد شد.
و این وضعیت به پادشاهی سعودی فرصت خواهد داد که در مقطعی در آینده هدایت همه جنبه های سیکل سوخت هسته ای را به دست گیرد. و اگر آمریکا توافق هسته ای با ایران را تضعیف سازد، فرایند فوق شتاب خواهد یافت.
عربستان سعودی در سال های اخیر برنامه های تکمیلی خود در پنج مرکز تحقیق هسته ای را، به مثابه بخشی از برنامه صد میلیارد دلاری برای ساخت شانزده رآکتور هسته ای تا سال ٢٠٣٠ را به شکل قابل توجه ای گسترش داده است.
شاه سلمان سعودی پیش از این در طول سال با چین قراردادی را در زمینه همکاری در زمینه انرژی هسته ای امضاء کرد. توافقی که در واقع مطالعه ای برای ساخت رآکتورهای پیشرفته گاز سرد [آچ تی جی آر] در عربستان و همچنین همکاری در زمینه مالکیت فکری و ایجاد زنجیره داخلی عرضه صنعتی برای این نوع رآکتورهای پس از ساخت در عربستان سعودی است.
این توافق یکی از چندین تفاهم نامه هسته ای بود که در سال های اخیر با چین منعقد شده است. عربستان سعودی با فرانسه، آمریکا، پاکستان، روسیه، کره جنوبی و آرژانتین توافق های مشابه ای منعقد ساخته است.
معماری انرژی اورآسیا
موضوعی که در پس زمینه نبرد برای آینده توافق هسته ای ایران نهفته است و گرچه مرتبط نیست ولی کم اهمیت تر هم نمی باشد: و آن آینده معماری انرژی اورآسیا است.
اقدامات آمریکا برای تضعیف توافق هسته ای ایران و همراهی دو فاکتو (غیر رسمی) اروپا از تحریم های آمریکا می تواند ایران را بر آن دارد که در زمینه مازاد تخمینی بیست و چهار میلیارد و شش میلیون متر مکعب گاز طبیعی اش در ظرف پنج سال آینده، به نفع چین تا اروپا عمل کند. ایران دارای دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی و چهارمین ذخایر بزرگ نفتی در جهان است. مایکل تانچوم، محقق انرژی، گفته است: بدور از آن که بتواند همه بازارهای مهم را تغذیه کند، تهران در زمینه صادرات گاز لوله ای با تصمیم گیری مهم ژئو پولتیک مواجه است. ایران قادر است به دو بازار از سه بازار زیر گاز صادر کند:به اتحادیه اروپا / ترکیه، از طریق دالان گاز جنوبی متمرکز بر خط لوله گاز طبیعی فرا - آناتولی؛ به هند از طریق خط لوله هند - عمان - ایران؛ یا به چین، از طریق ترکمنستان یا پاکستان. این که تا چه اندازه ای نظام روابط انرژی در اورآسیا به سمت اتحادیه اروپا یا چین گرایش پیدا خواهد کرد به این نکته بستگی خواهد داشت که هر کدام تا چه اندازه بتوانند صادرات گاز خطوط لوله کاسپین را به دست آورند و از طریق زیر ساخت خط لوله خود به بازارهای مربوطه خود سرازیر کنند.
لغو تحریم های بین المللی که بخشی از توافق هسته ای بود به ایران امکان خوبی داد که ثروت انرژی خود را به طرقی مورد استفاده قرار دهد که به این کشور فرصت دهد در زمینه روابط خود با چین و اتحادیه اروپا توازن ایجاد کند. اروپای ناتوان برای ایجاد روابط اقتصادی با جمهوری اسلامی، از جمله گسترش زیر ساخت خط لوله، می تواند به محاسبات ایران به نفع چین لطمه زند.