بزرگنمايي:

راه نو- امیر هندجانی، در تحلیل خود در بلومبرگ (آمریکا)، نوشت:
اوضاع ممکن است در دو جهت پیش برود: یا به جنگ بیانجامد یا به درکی تازه از توازن قدرت در خاورمیانه منجر شود.
تازه ترین زلزله سیاسی در عربستان سعود موجب گمانه زنی های بسیار زیادی درباره آینده این پادشاهی و کشورهای خلیج فارس شده است. اما بیشتر تحلیل ها موضوع بسیار مهم تری را که ورای همه آشوب های منطقه خودنمایی می کند، نادیده گرفته اند: احتمال رویارویی نظامی میان آمریکا و ایران به سرعت رو به افزایش است.
هفته پیش، درست در زمانی که شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، (با سرکوب خویشاوندان خاندان سلطنتی، سرمایه داران میلیاردر، روحانیان وهابی و طرفداران راستگرا که برای سلطنت او تهدید به شمار می رفتند) سرگرم تحکیم قدرت مطلقه خود بود، این پادشاهی اعلام کرد ایران را در قبال حمله موشکی شورشیان حوثی یمن به ریاض مسؤول می داند. این گروه روابطی با تهران دارند؛ اما ادعاهای عربستان سعودی هنوز اثبات نشده اند.
در همین حال، سعد حریری، نخست وزیر لبنان و یکی از متحدان نزدیک عربستان سعودی، به طور ناگهانی و بدون مقدمه در حالی که در سفر ریاض به سر می برد، با اشاره به نگرانی ها از تلاش ایران برای کشتن وی، از سمت خود استعفا کرد. ارتش لبنان و متحد ایران در این کشور، یعنی حزب الله، وجود چنین توطئه ای را رد کردند. لبنان بیش از پیش به نقطه حساسی در جنگ سرد میان تهران و ریاض تبدیل می شود.
اگر عربستان سعودی برای رویارویی نهایی با ایران فشار آورد، آمریکا خود را در میانه این جنگ خواهد دید. اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهور این کشور و تیم امنیت ملی وی نشان دهنده موضعی تهاجمی تر از سوی آمریکا در قبال تهران است.
تمایل دولت ترامپ به منزوی کردن ایران و اعمال فشار بر این کشور نشان دهنده تفکری قدیمی و منسوخ است که تغییر واقعیت های خاورمیانه کنونی را نادیده می گیرد. محتمل ترین نتیجه این است که این اقدام نیز همانند حمله دولت جرج دبلیو بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا، به عراق در سال ٢٠٠٣، ناخواسته قدرت ایران را در منطقه افزایش دهد.
شاید ایران اکنون قدرتمندترین بازیگر منطقه ای در خاورمیانه باشد. تهران بازیگری بسیار مهم و سرنوشت ساز در سوریه، لبنان و عراق و نفوذ آن در یمن و افغانستان رو به گسترش است. واکنش شدید به قدرت ایران به معنای مقابله با نیروهای این کشور در کشورهایی است که ایرانی ها یا با کمک شبه نظامیان محلی یا در کشورهایی مانند عراق و سوریه، به دعوت دولت میزبان، در آن ها نفوذ کرده اند.
علاوه بر این، ایران دیگر کشوری طرد شده در سطح جهان نیست. این کشور در سوریه همکاری بسیار نزدیک با روسیه دارد و منافع مشترک آن با ترکیه در مسائلی همچون موضوع استقلال کردستان و تقویت دولت مرکزی در بغداد به طور فزاینده ای رو به افزایش است. هم ترکیه و هم ایران در اختلاف میان قطر از یک سو و عربستان سعودی و امارات متحده عربی از سوی دیگر، از قطر حمایت می کنند. این کشمکش فرصت هایی را برای ایران ایجاد کرد تا خود را به عنوان نیروی ایجاد کننده ثبات در خاورمیانه به دیگر قدرت های بزرگ مانند چین و هند، نشان دهد.
با توجه به اختلاف شدید میان کشورهای جهان عرب و «شورای همکاری خلیج فارس»، تلاش های واشنگتن برای منزوی ساختن ایران بر خلاف تلاش های اروپا، روسیه و چین برای واداشتن تهران به ایفای نقش منطقه ای سازنده تری است که به سود موقعیت ایران به عنوان قدرتی نوظهور باشد.
تلاش های آمریکا برای ضربه زدن به توافق هسته ای به احتمال زیاد تنها به حمایت بازیگران جهانی از ایران منجر خواهد شد؛ به ویژه ممکن است کشور های اروپایی تهران را بر خلاف دولت جدید واشنگتن که غیر قابل پیش بینی است، طرفی مسؤول تر در پایبندی به تعهدات خود بدانند.
ایران به گونه ای فزاینده برای کسب اعتبار و تجارت به آسیا روی آورده است. چین ایران را جزء مهمی از طرح اقتصادی ابتکاری «یک کمربند، یک جاده» می داند؛ این طرح ابتکاری به دنبال ایجاد ارتباط میان پکن و خاورمیانه و اروپا است. ژاپن، کره جنوبی و هند نیز تهران را بازاری دست نخورده می دانند که به خطرپذیری های موقت در قبال دستاوردهای اقتصادی آینده می ارزد. همه آن ها اکنون خریدار نفت خام و مواد پتروشیمی ایران هستند و برای سرمایه گذاری های اساسی و قابل توجه در اقتصاد ایران تلاش می کنند.
تحریم های آمریکا بر ضد ایران به احتمال زیاد مانع از گسترش نفوذ این کشور در خاورمیانه نمی شود. دولت سوریه به شدت به ایران وابسته است و این در حالی است که دولت عراق ایران را شریک خود می داند. تحریم ها بی تردید رشد اقتصادی ایران را کند خواهند کرد و آن ها ٤٠ سال است که تحریم بوده اند؛ اما تغییر اساسی در توانمندی ایران برای اعمال نفوذ ایجاد نخواهند کرد.
بعید به نظر می رسد به این زودی ها ایران و آمریکا دست از دشمنی با یکدیگر بردارند. اما دولت ترامپ می تواند به جای این که با ایران به عنوان تهدیدی شرارت بار برخورد کند، با این کشور نیز همچون رقیبی مهم مانند روسیه یا چین رفتار کند. واشنگتن می تواند هر جا که مناسب باشد با تهران تعامل کند. زمانی که غیر از این ضرورت یابد، می تواند نشان دهد که بر سر امنیت و ثبات متحدان خود سازش نخواهد کرد.
واشنگتن و تهران باید به تفاهم برسند تا تنش های منطقه ای از این بیشتر نشود. چنین اقدامی مستلزم آن است که دولت ترامپ دست از تلاش های خود برای ضربه زدن به توافق هسته ای و تلاش برای تغییر حکومت در ایران بردارد. این که همچنان ایران را مسؤول همه شرارت ها و مشکلات خاورمیانه بدانند، زیانبار خواهد بود و موجب تنش های بیشتر در خاورمیانه خواهد شد. این راهبرد در زمان دولت جرج بوش در پیش گرفته شد و نتایجی فاجعه بار در پی داشت.
دولت ترامپ باید دوباره در سطح مقامات عالی با ایران ارتباط برقرار کند؛ ارتباطی که در دولت پیشین آمریکا وجود داشت و گستره تعاملات دیپلماتیک را تا سطحی افزایش داد که مسائل امنیت منطقه ای را نیز در بر گرفت. چنین ارتباطاتی باید در سطح وزرای دو کشور و میان محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا، برقرار شود. چنین ارتباطی حتی اگر نتیجه دیگری در بر نداشته باشد، می تواند برخی تنش ها را کاهش دهد و سوپاپ اطمینانی را برای رفع برخی از نارضایتی ها ایجاد کند.
چنین ارتباطی می تواند بحران هایی را که ممکن است در خلیج فارس که نیروهای دریایی هر دو کشور در آن جا فعالیت دارند، به وجود آید، حل کند. در سال ٢٠١٦، دستگیری ملوانان آمریکایی از سوی ایران، به علت رابطه دوستانه ای که میان جان کری، وزیر امور خارجه وقت آمریکا و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، ایجاد شده بود، به شکل مسالمت آمیزی حل شد. تصور این که در فضای ستیزجویانه امروز چنین اتفاقی بدون شلیک گلوله ای حل شود، دشوار است. راه های ارتباط دیپلماتیک برای منازعه زدایی از کشورهای دشمن لازم و ضروری است.
این احتمال وجود ندارد که آمریکا بتواند ایران را از برخی از مشکل آفرین ترین فعالیت های خود مانند حمایت از حزب الله، یا حماس منصرف کند؛ اما حد وسطی میان مواضع دو طرف وجود دارد که می تواند با واقعیت های موجود در میدان های نبرد سازگار باشد. برای نمونه، آمریکا و ایران در ممانعت از ظهور دوباره «دولت اسلامی» در سوریه و عراق، منافع مشترک دارند. هیچ یک از طرف ها خواستار از کنترل خارج شدن بلاتکلیفی سیاسی در لبنان (که اکنون به علت استعفای سعد حریری به وجود آمده است) نیستند. هم تهران و هم واشنگتن خواستار تقویت دولت مرکزی در افغانستان هستند. در نهایت، به نفع هر دو کشور است که خشونت فرقه ای که منطقه را فرا گرفته است، به پایان برسد.
سیاست گذاران آمریکایی نباید فرض کنند که می توانند روندهای ١٥ سال گذشته را واژگون کنند. تهاجم آمریکا به عراق نشان داد که چقدر برنامه ریزی ضعیف و فرض های اشتباه می تواند نتیجه معکوس در پی داشته باشد. در همان زمان، دولت بوش به اشتباه پیش بینی کرد که رها کردن عراق از سیطره صدام حسین جنبش های دمکراتیک را در سراسر منطقه به راه می اندازد و نفوذ ایران را کاهش می دهد. وقتی پای ایران در میان باشد، پیش فرض های اشتباه هم به همین ترتیب می تواند راه را برای فرسایش دائمی قدرت آمریکا در خاورمیانه ای که هر روز غیر قابل پیش بینی تر می شود، هموار کند.