بزرگنمايي:

راه نو- علیرغم اذعان عموم مدیران و کارشناسان مسائل شهری به این نکته که موثرترین راهکار کاهش ترافیک و مبارزه با آلودگی هوای کلانشهرهای کشور، توسعه حمل و نقل عمومی و خصوصا حمل و نقل ریلی  درون شهری است اما در میدان عمل آنچه کمتر مورد اهمیت و حساسیت مسئولان امر قرار می گیرد، تحقق حمایت های مالی از مصوبات حداقلی حوزه های تصمیم گیرنده است.

نگاهی به بودجه محقق شده مترو در کلانشهرها نشان می دهد عملا قطار راه آهن شهری به ایستگاه پایانی خود رسیده و بدون بازنگری در لوایح مالی مربوطه، امکان توسعه کمی و کیفی مترو با سرعتی که نیاز امروز مراکز جمعیتی اقصی نقاط کشور است، فراهم نمی باشد.

توسعه مترو از لیست  اولویت ها خارج شده است؟
در بحث بودجه های دولتی می توان به طور نمونه وضعیت بودجه مترو تهران را مثال زد. در سالی که آخرین ماه های آن را پشت سر می گذاریم، کلا 108 میلیارد تومان برای کمک به شرکت راه آهن شهری تهران و حومه به تصویب رسیده بود که تا این لحظه فقط 48 میلیارد آن (حدود 45 درصد) محقق شده است. نکته جالب اینکه بودجه مد نظر دولت برای توسعه مترو کلانشهرها در سال 1397 به طور میانگین 50 درصد نسبت به سال جاری کاهش را نشان می دهد و این امر یعنی عملاً حمایت از حمل و نقل درون شهری از اولویت مسئولان امر خارج شده است.

پیشنهادات قابل توجه کمیسیون عمران مجلس
کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی اما پیشنهادات خوبی را در برنامه توسعه حمل و نقل ریلی سال آینده گنجانده بود که متاسفانه شنیده می شود کمیسیون تلفیق بودجه سال 97 بسیاری از آنها را قلع و قمع کرده است. به طور مثال برای نوسازی و تامین ناوگان حمل و نقل عمومی (شامل موتور سیکلت، تاکسی، مینی بوس، اتوبوس، کامیون، کامیونت و قطار شهری) مبلغ 300 میلیون دلار در نظر گرفته شده بود.

در جای دیگری از پیشنهادات کمیسیون عمران، به استفاده از منابع صندوق توسعه ملی و اعطای  تسهیلات برای اجرای طرحهای حمل و نقل عمومی مورد تایید هیات عامل صندوق اشاره شده که مبلغ آن معادل ریالی 3میلیارد دلار ذکر گردیده است. همچنین  قرار بود صندوق توسعه حمل و نقل با هدف تامین منابع مالی مورد نیاز پروژه های دارای توجیه فنی و اقتصادی حمل و نقل عمومی، تا سقف مبلغ 5 هزار میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی را به صورت ارزی و ریالی در بازارهای بورس داخلی و خارجی منتشر و منابع حاصل را صرف اجرای طرح های مصوب هیت عامل صندوق نماید که تمام این موارد در کمیسیون تلفیق مجلس جرح و تعدیل شدند!

مجوز به شهرداری تهران
در یکی از بندهای الصاقی مصوب به تبصره 5 پیشنهادات کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، عنوان گردیده به شهرداری تهران اجازه داده می شود تا سقف1500 میلیارد تومان اوراق اسلامی ریالی برای اجرای طرح های کاهش آلودگی هوای پایتخت با تضمین بازپرداخت اصل و سود این اوراق توسط دولت ( سازمان برنامه و بودجه کشور) منتشر نماید اما ظاهراً در ادامه روند بررسی بودجه پیشنهادی برای سال 1397، این بند هم حذف شده و به جای آن یک بند کلی که اجرای آن به اما و اگرها سپرده شده، جایگزین گردیده است. ناگفته پرواضح است با توجه به مسئولیت 19درصدی شهرداری تهران برای کاهش آلودگی هوای پایتخت در سال آینده، یکی از اجرایی ترین و اصولی ترین راهکارها، توسعه حمل ونقل عمومی و در ذیل آن گسترش حمل و نقل ریلی درون شهری تلقی می شود.
تکمیل خطوط اولویت دار مترو تهران و شهرهای اقماری آن
در بودجه های پیشنهادی سال 1397 برای احداث قطار حومه ای تهران، پردیس، دماوند و فیروزکوه هم سفارشاتی شده بود؛ در فصل حمل و نقل مصوبات کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، مبلغ 100میلیارد تومان جهت ساخت رینگ قطار حومه ای منطقه غرب و جنوب غرب تهران (شامل شهرهای قدس، شهریار، اندیشه، ملارد، رباط کریم، بهارستان و اسلامشهر) دیده شده است.
در بخش دیگری از پیشنهادات به این موارد برمی خوریم؛ اتصال شهراسلامشهر به مترو تهران با اعتبار پیشنهادی یکصدمیلیارد تومان، احداث قطار حومه ای کلانشهر تهران به شهرهای جدید با اعتبار پیشنهادی 300 میلیاردتومان، احداث و تکمیل خطوط اولویت دار مترو تهران با اعتبار پیشنهادی 1500 میلیارد تومان (در این قسمت اعتبار دیده شده در لایحه دولت 65 میلیارد تومان است ! )، کمک به توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی با اعتبار پیشنهادی 300 میلیارد تومان، تأمین و تهیه تجهیزات و واگن قطار شهری و حومه با اعتبار پیشنهادی 500 میلیارد تومان که متاسفانه این موارد هم ظاهراً همگی حذف شده اند.

229 میلیارد تومان کجا، 2700 میلیارد تومان کجا !
اعداد وارقام  نشان می دهد کل اعتبار در نظر گرفته شده از سوی دولت در لایحه بودجه سال آینده برای توسعه خطوط اولویت دار مترو تهران، نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، تأمین تجهیزات و واگن و احداث قطار حومه ای در شهرهای اقماری به 229 میلیارد تومان می رسد که البته تجربه سالهای قبل نشان داده در بهترین حالت، حداکثر نیمی از مبلغ مصوب تخصیص پیدا      می کند . این در حالی است که اعتبارپیشنهادی کمیسیون عمران مجلس برای تمام این موارد 2700 میلیارد تومان لحاظ شده و این مبلغ نه تنها منطقی به نظر می رسد بلکه نشان از اهمیت توسعه حمل و نقل ریلی در کلانشهرها از نظر اعضای این کمیسیون دارد؛ البته اگر با آن موافقت می شد و در کمیسیون تلفیق مورد تصویب قرار می گرفت !
اذعان مدیران شهرداری به عدم تحقق اعتبارات مصوب !
مشکلات مترو پایتخت وقتی بیشتر ملموس می شود که بدانیم از کل بودجه 2750 میلیارد تومانی بودجه شرکت راه آهن شهری تهران و حومه که توسط شهرداری تهران در نظر گرفته شده است، تا این لحظه کمتر از 30 درصد آن به صورت نقد محقق شده است؛ یعنی مبلغی در حدود 820 میلیارد تومان که با توجه به طرح های توسعه ای خط 6 و ایمن سازی خط 7 عملا بسیار ناچیز به نظر رسیده و مجالی برای فکر کردن به احداث خطوط اکسپرس و ایجاد خطوط مصوب دیگر در طرح های جامع حمل و نقلی باقی نمی گذارد.
البته مدیریت شهری پایتخت خود به این موضوع کاملا واقف و معترف است کما اینکه شهردار تهران در آخرین مصاحبه خود با خبرنگاران در این رابطه اذعان داشت با بودجه فعلی شهرداری نمی توان به توسعه حمل و نقل عمومی چندان امیدوار بود و انتظاری برای تحقق آن در کوتاه مدت داشت.
اعضای کمیسیون برنامه و بودجه شورای پنجم شهر تهرا ن نیز در گفتگوهای مختلف عنوان داشته اند که با وضعیت مالی فعلی شهرداری، عملا نمی توان انتظار و توقع چندانی برای توسعه مترو داشت و در این زمینه اگر راهکارهای دیگری چون عرضه اوراق مشارکت، بهره مندی از فاینانس، انجام تعهدات دولت در  قبال توسعه قطار شهری کلانشهرها و مواردی ازاین قبیل اندیشیده و اجرا نشوند، باید بپذیریم در بحث توسعه حمل ونقل پاک، ایمن و ارزان قیمت به ایستگاه آخر و بن بست عملیاتی رسیده ایم.