بزرگنمايي:

راه ترقی - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
«عربستان سعودی با کمک چین در حال توسعه برنامه هسته‌ای خود است.» این جمله خلاصه افشاگری است که وال استریت ژورنال شامگاه سه‌شنبه و همزمان با انتشار زنجیره‌ای از اخبار درباره انفجارهای مهیب در بیروت، پایتخت لبنان منتشر کرد. گزارشی که احتمالا در اخبار منتشر شده درباره حادثه در بیروت فعلا توجه چندانی به آن نشده اما جزییات آن قابل توجه است. درست در روزهایی که امارات متحده عربی از راه‌اندازی نخستین رآکتور هسته‌ای در کشوری عربی خبر می‌دهد و البته ایالات متحده امریکا به دنبال به صفر رساندن فعالیت‌های هسته‌ای مشروع ایران است، یک رسانه امریکایی از محل تولید کیک زرد در عربستان سعودی که متحد منطقه‌ای واشنگتن به حساب می‌آید، پرده‌برداری کرده است. گزارش وال استریت ژورنال این‌گونه آغاز می‌شود: پادشاهی سعودی می‌گوید که دنبال برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای است، اما ایالات متحده نگران جاه‌طلبی‌های ریاض در رسیدن به سلاح هسته‌ای است. عربستان سعودی با کمک چین تاسیساتی برای تولید کیک زرد اورانیوم تاسیس کرده است؛ تاسیساتی که از آن برای سوخت رآکتورهای هسته‌ای استفاده می‌شود. این حرکت از سوی عربستان که کشوری نفتخیز به حساب می‌آید، گام بلندپروازانه‌ای برای پیشرفت در تکنولوژی هسته‌ای است.
تاسیساتی که عربستان تولید کیک زرد را در آن آغاز کرده تاکنون رسما اعلام نشده‌ بود و در منطقه پرجمعیتی در شمال غربی عربستان قرار دارد که همین مساله باعث نگرانی ایالات متحده و متحدان اروپایی واشنگتن درباره برنامه هسته‌ای عربستان شده است. برخی مقام‌های امریکایی می‌گویند که عربستان سعودی گزینه دسترسی به سلاح هسته‌ای را از روی میز کنار نگذاشته است . هرچند که عربستان سعودی تا نقطه رسیدن به سلاح اتمی فاصله بسیاری دارد اما همین حرکت‌های مخفیانه و به دور از چشم عربستان در حوزه هسته‌ای کنگره امریکا را به‌ شدت نگران کرده است. در کنگره یک گروه فراحزبی نگرانی‌های جدی را درباره برنامه اتمی عربستان مطرح کرده به خصوص آنکه محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در سخنانی در سال 2018 ادعا کرده بود که اگر ایران به بمب اتمی دست پیدا کند، عربستان هم به سرعت در همین مسیر قرار خواهد گرفت. این مساله می‌تواند حساسیت‌هایی در اسراییل هم ایجاد کند، چراکه در تل‌آویو نیز فعالیت‌های هسته‌ای در منطقه غرب آسیا به خوبی و با دقت رصد می‌شود. به گزارش «اعتماد»، وال استریت در حالی از نگرانی‌های اسراییل درباره برنامه هسته‌ای عربستان سعودی نوشته که اسراییل دارای زرادخانه‌های هسته‌ای است که تاکنون پای هیچ بازرسی از آژانس بین‌المللی انژری اتمی به آنجا باز نشده است. به گزارش وال استریت ژورنال، وزیر انرژی عربستان سعودی ادعای ساخت تاسیسات تولید کیک زرد در منطقه قید شده در گزارش این رسانه را رد کرده و در بیانیه عربستان در این خصوص آمده که ریاض با کمک چین اقدام به اکتشاف اورانیوم در مناطق مشخصی از عربستان کرده است.
عربستان سعودی تاکنون هیچ گونه برنامه اعلام شده تسلیحاتی هسته‌ای یا ظرفیتی برای غنی‌سازی نداشته اما به صراحت اعلام کرده که به دنبال استقلال بیشتر از نفت به عنوان تنها منبع انرژی است و به همین دلیل برنامه ساخت نیروگاه هسته‌ای دارد. با این همه وال استریت ژورنال در گزارشش ادعا کرده که مقام‌های اروپایی و امریکایی تلاش کردند اخبار مربوط به تولید کیک زرد در عربستان با همکاری چین را مخفی نگه دارند. البته کارشناسان مسائل فنی و پروتکلی هسته‌ای می‌گویند که حتی راه‌اندازی چنین تاسیساتی نیز برای عربستان غیرقانونی به حساب نمی‌آید. در گزارش وال‌استریت آمده که حتی پس از دسترسی یک کشور به کیک زرد هم مسیر طولانی و پیچیده‌ای برای تولید بمب اتم باید طی بشود. یک کارشناس خلع سلاح در این رابطه به وال استریت ژورنال می‌گوید: شاید راه‌اندازی تاسیسات تولید کیک زرد یکی از زنجیره‌های برنامه طولانی مدت ریاض برای مقابله با ایران به عنوان کشور دارای تکنولوژی پیشرفته هسته‌ای باشد و شاید هم یکی از مراحل برنامه غنی‌سازی اورانیوم. اولی هاینونن از کارشناسان مسائل خلع سلاح نیز در گفت‌وگو با این رسانه امریکایی تاکید می‌کند که راه‌اندازی تاسیسات کیک زرد در عربستان سعودی به معنای این است که ریاض تمام گزینه‌ها را روی میز حفظ کرده است. هاینونن اشاره می‌کند که تولید کیک زرد به تنهایی نگران‌کننده نیست و زمانی که این محصول در چرخه غنی‌سازی قرار بگیرد، زنگ خطرها به صدا درآمده است. البته این مقام سابق در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این سوال را از مقام‌های سعودی می‌پرسد که اگر برنامه شما صلح‌آمیز است چرا آنها را مخفی کرده و درباره آن شفاف‌سازی نکردید؟ به گزارش وال‌استریت ژورنال، سفارت چین در واشنگتن حاضر نشده به پرسش‌های این رسانه درباره کمیت و کیفیت همکاری‌های پکن با ریاض در زمینه هسته‌ای پاسخ بدهد. وزارت خارجه ایالات متحده نیز به این سوال که آیا دلیل راه‌اندازی این تاسیسات را از مقام‌های عربستان جویا شده و چه پاسخی گرفته، جوابی ندادند. البته در پاسخی که وزارت خارجه به این رسانه امریکایی داده آمده است که واشنگتن تبعات و خطر همکاری‌های هسته‌ای با چین را به تمام متحدان خود گوشزد کرده است. در حالی که به نظر می‌رسد برنامه همکاری چین با عربستان در تولید کیک زرد و راه‌اندازی تاسیساتی به این منظور تا پیش از گزارش وال استریت ژورنال علنی نشده بود، اما در همین گزارش اشاره شده که دو طرف در سال 2017 برای استخراج اورانیوم از مناطق مشخصی در عربستان با هم توافقنامه همکاری امضا کردند. تاریخچه اعلام آمادگی چین و عربستان برای همکاری در زمینه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای نیز به سال 2012 بازمی‌گردد.
عربستان سعودی توافقنامه بسیار محدود پادمانی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد و میزان تعهدات فنی این کشور به آژانس به گونه‌ای است که عدم اعلام تاسیس کارخانه‌ای برای تولید کیک زرد تخلف محسوب نمی‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون چندین بار از عربستان خواسته که اقدام به به‌روزرسانی این توافق کند، چراکه ریاض تن به نظارت‌های پیشرفته آژانس بر برنامه اتمی خود نداده است. همچنین عربستان از اجرای پروتکل الحاقی نیز سرباز می‌زند. تا ابتدای سال جاری میلادی بیش از 150 کشور از جمله ایران و ایالات متحده امریکا اقدام به اجرای پروتکل الحاقی کرده‌اند. در سایه اجرای این پروتکل است که دست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بیشتر و گسترده‌تر بر برنامه هسته‌ای یک کشور باز می‌شود. مقام‌های عربستان سعودی ادعا می‌کنند که برنامه هسته‌ای این کشور منطبق بر تعهدات فنی است که ریاض داده است. دولت دونالد ترامپ درباره فروش تکنولوژی هسته‌ای از جمله رآکتور به عربستان با ریاض مذاکراتی را انجام داده اما مقام‌های مذاکره‌کننده از سوی انجمن کنترل سلاح امریکا می‌گویند که عربستان باید ابتدا توافقنامه دربرگیرنده استانداردهای طلایی را امضا کند. بر اساس این استاندارد کشورهای همکار با ایالات متحده در حوزه هسته‌ای نباید دست به غنی‌سازی اورانیوم بزنند و همچنین قرار گرفتن در چرخه بازفرآوری سوخت هم برای این کشورها ممنوع است. یکی از مقام‌های امریکایی در این باره به وال‌استریت می‌گوید: عربستان در این پرونده هم خدا و هم خرما را می‌خواهد؛ هم به دنبال استفاده از کمک هسته‌ای امریکاست و هم نمی‌خواهد تن به رعایت استانداردهای مدنظر واشنگتن بدهد. به همین دلیل است که عربستان به سمت همکاری با چین در این حوزه چرخیده، چراکه چینی‌ها چنین محدودیت‌هایی برای همکاری‌های هسته‌ای با سایر کشورها ندارند. 
عربستان سعودی تاکنون اعلام نکرده که قطعا به دنبال غنی‌سازی اورانیوم نخواهد رفت، اما سرسختانه بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود پافشاری می‌کند. مقام‌های مسوول این پرونده در عربستان بارها اشاره کرده‌اند که به دنبال دستیابی به فناوری کامل چرخه سوخت هسته‌ای هستند و در همین مسیر همکاری‌هایی هم با کمپانی هسته‌ای دولتی آرژانتین داشته‌اند. این کمپانی یک رآکتور تحقیقاتی در نزدیکی ریاض ساخته است. شواهد امر حاکی از آن است که عربستان در چند سال اخیر بر حجم تحقیقات خود در حوزه هسته‌ای افزوده و همچنین مراکز تحقیقاتی متعددی را به این پروژه‌های هسته‌ای اختصاص داده است. کره جنوبی نیز یکی دیگر از کشورهایی است که با عربستان در زمینه هسته‌ای همکاری‌هایی داشته است.