بزرگنمايي:

راه ترقی- دکترحسن حقیقی با اشاره به این‌که علوم‌پایه زیربنای توسعه تکنولوژی و مهارت‌های دیگر هستند، از لزوم برنامه‌ریزی برای اشتغال فارغ‌التحصیلان ریاضی سخن گفت.

حقیقی با بیان این‌که جامعه در حال پیشرفت ما نیاز فراوانی به دانش تخصصی ریاضی دارد، درباره کاربردهای این علم در سایر حوزه‌ها گفت: ساده‌ترین نیاز، پیش‌بینی دقیق روند فعالیت‌های جاری جامعه اعم از فعالیت‌های اقتصادی و برآورد منابع و تخصیص بهینه آن، فعالیت‌های اجتماعی، فعالیت‌های فرهنگی و مثال‌های زیادی برای تخصیص منابع توسعه‌ای است که در صورت استفاده از ریاضیات نتیجه بهتری می‌توان گرفت.

وی یکی دیگر از کاربردهای ریاضیات را در تخصیص بودجه و حوزه انرژی دانست و گفت: به عنوان مثال در ریاضیات دانشی وجود دارد به نام «تخصیص بهینه» از این دانش می‌توان در تخصیص بودجه استفاده کرد. هرگاه بودجه سال آتی با استفاده از این دانش با پیش‌بینی‌های دقیق‌تری تدوین شود، امکان تخصیص بهتر منابع فراهم می‌آید و دیگر کمتر شاهد پدیده‌ای به نام کسر بودجه یا اضافه بودجه خواهیم بود. مثال دیگر کاربرد ریاضیات در تعیین روند تولید و مصرف منابع انرژی (الکتریکی یا فسیلی) و منابع آب است که  اگر به کمک مدل‌های پیشرفته ریاضی انجام پذیرد، نتیجه بهتری گرفته می‌شود تا استفاده از مدل‌های ساده و کم‌اثر کنونی که ممکن است زیان‌های غیرقابل جبرانی به بار آورد.

حقیقی با «نادرست» توصیف کردن این نتیجه‌گیری که در ریاضیات کاربردی متخصصان ماهر تربیت نشده؛ وجود نیروی ماهر در ریاضیات را وابسته به سه عامل دانست و گفت: اولاً یادگیری یک فعالیت شخصی است. اشخاصی که فعالیت بیشتری می‌کنند درک بهتری از موضوعات ریاضی به دست می‌آورند و ثانیاً کاربردهای خلاق آن را پیدا می‌کنند و به کار می‌گیرند. ثالثاً برای این که بتوان از دانش و مهارت ریاضی دانش‌آموختگان این رشته به خوبی استفاده کرد جامعه نیز باید فرصت‌ها را دراختیار این افراد قرار دهد.

این استاد ریاضی افزود: بسیاری از کاربردهای ریاضی؛ به عنوان مثال تجزیه و تحلیل کردن روند پدیده‌ها و پیش‌بینی وضعیت آتی آن‌ها، در جامعه امروز ما توسط افرادی صورت می‌گیرد که دانش علمی لازم را در زمینه مورد نظر ندارند و یا در درس‌هایی که در دانشگاه آموخته‌اند فقط با برخی حالت‌های ساده آشنا شده‌اند. نتیجه این نوع به‌کارگیری چندان موثر و مطلوب نیست. در صورتی که اگر در پروژه مربوط از یک یا دو تحصیل‌کرده ریاضی استفاده کنند نتایج بهتری عاید می‌شود. به عنوان مثال محاسبه نرخ حق‌بیمه بیمه‌های مختلف به خصوص بیمه‌های عمر، یک فرآیند ریاضی پیچیده دارد اما درحال حاضر این مساله به روشی ساده و فقط با یک نسبت‌گیری از میزان خسارت‌های وارده به تعداد مواردی که ممکن است خسارت ببیند، به دست می‌آید. ثمره این کار غیر عادلانه بودن نرخ حق بیمه‌ای است که افراد باید بپردازند؛ یا برنامه‌ریزی‌های مربوط به حمل‌ونقل یا ترافیک و شهر هوشمند، مدل‌های ریاضی‌ای دارند که باید با شرایط خاص تطبیق داده شوند. تطبیق دادن این مدل‌ها با شرایط خاص به دانش ریاضی پیشرفته‌ای‌ نیاز دارد، ولی در عمل شاهد چنین تطبیقی نیستیم. نتیجه آن به هدر رفتن وقت افراد، انرژی فسیلی یا الکتریکی فراوان، آلودگی هوا و آلودگی صوتی و بسیاری معضلات دیگر است. این استفاده نادرست زیان‌های فراوانی به جامعه و روند رشد آن می‌زند.

برنامه درسی ریاضی ایران از بهترین‌هاست

دکتر حقیقی برنامه درسی دانشجویان ریاضی در ایران را یکی از «بهترین و پیشرفته‌ترین» برنامه‌های درسی ‌ریاضی در دنیا توصیف کرد و در تایید صحت این ادعا اذعان کرد که دانشجویان ریاضی ایرانی که وارد دانشگاه‌های خارجی می‌شوند، نیازی به گذراندن درس‌های اضافی ندارند.

وی در ادامه لزوم موثر بودن یک برنامه را منوط به رعایت و پیاده‌سازی صحیح توسط استاد و دانشجو دانست و تصریح کرد: هم‌چنین وجود برخی عوامل مسبب صحیح‌پیاده‌نشدن این برنامه‌هاست و البته دانشگاه‌ها بر حسن اجرای برنامه، نظارت مستمر دارند.

حقیقی سرفصل‌های دروس ریاضی در کارشناسی و کارشناسی ارشد را «قابل دفاع» دانست و گفت: البته به نظر من برنامه درسی ارائه شده طی سال‌های 1364 تا 1388 برنامه بهتری بود؛ زیرا اولاً یکپارچه‌تر بود، ثانیاً درآن برنامه به برخی درس‌های اساسی ریاضی توجه بیشتری شده بود. ثالثاً دانش‌آموختگان ریاضی‌ای که با این برنامه ریاضیات را آموخته­ بودند، چه در حوزه پژوهش و چه در حوزه اشتغال موفق‌تر بودند؛ البته برنامه‌ ‌فعلی هم برخی دانش‌­های لازم در حوزه ریاضیات را دراختیار افراد قرار می‌دهد.

مراودات علمی بین‌المللی در حوزه ریاضیات «نظام‌مند» نیست

این استاد دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی با بیان این‌که مراودات علمی بین‌المللی در رشته ریاضیات در دانشگاه‌ها به صورت نظام‌مند وجود ندارد، تبادلات علمی را صرفا بین برخی از اعضای هیئت‌علمی و تعدادی از دانشجویان دانست و نتایج این مراودات را در پژوهش‌ها «مفید و ثمربخش» توصیف کرد.

وی درباره این تبادلات علمی گفت: با پیدایش امکانات اینترنتی این مراوده خیلی بیشتر شده است. یکی از راه‌های پیشرفت علم چنین مراوداتی است. چون ما به همه دانش موجود ریاضی اشراف نداریم، لازم است از کسانی که عالم‌تر هستند، سوالات خودمان را بپرسیم و با آنها مراوده داشته باشیم.

موفقیت «نسبی» است

دکتر حقیقی در پاسخ به سوالی درباره مقایسه شرایط ریاضیات ایران در گذشته با حال حاضر، گفت: اینکه ایران در گذشته موفق‌تر بوده یا الان، مساله‌ای نسبی است؛ زیرا علم دائماً درحال پیشرفت و توسعه است و جامعه‌ای می‌تواند سرآمد باشد که پویایی نظام مربوطه را نه تنها حفظ و بلکه تشدید کند. حال اگر ما نیز بخواهیم در این مسیر به نحو مطلوبی گام برداریم، باید تلاش و انرژی بیشتری صرف کنیم. هم‌اکنون، چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور ریاضی‌دانان خوبی داریم ولی خوب‌تر شدن نیازمند برنامه‌ریزی و صرف انرژی نظام‌مند است که از طریق راهکارهای مناسب قابل دسترس است. متاسفانه در این  قسمت تفرق آرا زیاد است که گاه مانع پیشرفت و رسیدن به حد مطلوب است.

راهکار چیست؟

حقیقی در ادامه راهکار خود برای تغییر وضعیت فعلی دانش‌آموختگان ریاضی را چنین توصیف کرد: به نظر من در دو قسمت باید فعالیت بیشتری به عمل آورد. یکی در نزد مسئولان و مدیران واحدها و دیگری نزد دانشجویان رشته‌های ریاضی. با معرفی راه‌حل‌های ریاضی و کاربردهای آن‌ها به مسئولان می‌توان قابلیت‌های راه حل‌های ریاضی را به صورتی مشخص‌تر به آنها شناساند و آنها را ترغیب کرد تا از این راه‌حل‌ها استفاده کنند. ثانیاً با آموزش دادن کاربرد مطالب مجرد در حالت‌های خاص و نشان دادن این که چگونه نتایج به دست آمده را به کار ببرند، می‌توان دامنه استفاده از روش‌­های ریاضی را بیشتر گسترش داد.

حقیقی در پایان بر لزوم سیاست‌گذاری برای استفاده از افرادی که دانش ریاضی دارند و با قابلیت‌های ریاضی آشنا هستند، در کمیسیون‌های تخصصی تاکید کرد و افزود: متاسفانه بعضاً مشاهده می‌­شود افرادی درباره این رشته تخصصی نظر می­‌دهند که اطلاع خوبی از آن ندارند و حتی حاضر به مشاهده جنبه‌های ریاضی آنچه به طور روزمره انجام می‌دهند، نیستند. از موبایل خود به طور بی‌وقفه در زمینه‌های مختلف استفاده می‌کنند بدون آنکه بدانند اولین مدل مخابرات بی‌سیم به صورت ریاضی توسط کِلود شانون، یک مهندس-ریاضی‌دان طراحی شد و این مدل همواره مبنای توسعه تکنولوژی مربوط به آن می‌شود یا این‌که از ورزش کردن با توپ لذت می‌برند، بی آنکه بدانند این توپ همان کُره‌­ای است که در ریاضیات کاوش‌­های زیادی درباره شناختن خاصیت­‌های آن انجام گرفته و یک کاربرد آن این شده که الگویی برای ساختن یک وسیله بازی‌­ مهیج شود.