بزرگنمايي:

راه ترقی- سال گذشته حجم آب‌های سطحی کشور 32 میلیارد مترمکعب بود، اما امسال حجم این آب‌ها به 25 میلیارد مترمکعب رسیده یعنی حجم آب‌های سطحی کشور حدود 35 درصد کاهش یافته و این در شرایطی است که این عدد در دهه 70، حدود 80 میلیارد مترمکعب بوده است.

همچنین تداوم خشکسالی‌ها، افت بارندگی‌ها و تبعات ناشی از کم‌آبی و بی‌آبی در کشور موجب شده تا از میان 609 دشت ایران، 390 دشت دارای وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی است که از این تعداد 255 دشت در شرایط ممنوعه و 135 دشت نیز در وضعیت ممنوعه بحرانی قرار گرفته‌اند و هرگونه توسعه بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی در دشت‌های یاد شده ممنوع است.

ادامه فشار به منابع زیرزمینی موجب شده است تا کسری تجمعی آبخوان‌های زیرزمینی کشور به 130 میلیارد مترمکعب برسد که حدود 106 میلیارد مترمکعب از این کسری در طی 20 سال اخیر اتفاق افتاده است و هر ساله نیز رقمی در حدود شش میلیارد مترمکعب به کسری مخازن زیرزمینی کشور اضافه می‌شود.

از طرفی در حال حاضر اضافه برداشت چاه‌های مجاز از منابع زیرزمینی به حدود پنج میلیارد مترمکعب و برداشت از چاه‌های غیرمجاز به حدود هفت میلیارد مترمکعب رسیده که ادامه این روند باعث شده است تا بیش از 90 درصد پتانسیل منابع آب زیرزمینی کشور در دشت‌های ممنوعه قرار بگیرد.

بر اساس ارزیابی صورت گرفته استان‌های فارس با 90 دشت، کرمان با 37 دشت، خراسان‌رضوی با 33 دشت، اصفهان با 26 دشت و خراسان‌جنوبی با 25 دشت در صدر استان‌های دارای بیشترین دشت‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار گرفته‌اند.

از طرفی استان‌های خراسان رضوی با یک میلیارد و 85 میلیون مترمکعب، کرمان با 813 میلیون مترمکعب، فارس با 551 میلیون مترمکعب، اصفهان با 320 میلیون مترمکعب و یزد با 296 میلیون مترمکعب درصدر استان‌های دارای بیشترین میزان کسری مخزن آبخوان‌های زیرزمینی قرار گرفته‌اند.

از سوی دیگر بر اساس آخرین آمار و ارقام  سال آبی 1396- 1397 در حالی به پایان رسید که میزان بارش‌های کشور از ابتدای سال آبی(ابتدای مهرماه 1396) تا پایان شهریورماه سال جاری به 171 میلمتر رسیده که در مقایسه مدت زمان مشابه سال گذشته(233 میلیمتر) حدود  27 درصد و در مقایسه با مدت متوسط بلندمدت (249 میلیمتر) حدود 31 کاهش داشته است.

با وجود اینکه بارش‌های فصل بهار امسال در مقایسه با سال گذشته رشد 12 درصدی داشته است، ولی افت 45 بارندگی‌ها در فصل زمستان و کاهش 26 درصدی بارش‌ها در فصل پاییز سال 96 موجب شده تا تابستان امسال را با کاهش 62 میلیمتری نزولات جوی نسبت به سال گذشته سپری کنیم.

نگاهی به روند بارندگی‌های 50 سال اخیر کشور حکایت از وضعیت نامطلوب نزولات جوی سال آبی جاری دارد. سال آبی 1396 -1397 با ثبت 171 میلیمتر بارندگی رتبه 48 بارش‌های نیم قرن اخیر را به خود اختصاص داده است. در 50 سال اخیر تنها سال‌های آبی 1378 -1379 ثبت 156 میلیمتر و سال آبی 1386 -1387 با ثبت 143 میلیمتر بارندگی به مراتب وضعیت نامناسب‌تری را نسبت به سال آبی جاری تجربه کرده‌اند و در انتهای جدول بارندگی‌های نیم قرن اخیر کشور قرار گرفته‌اند.

آمار و ارقام منابع آبی کشور بیانگر اوضاع نابه‌سامان کشور در این حوزه است چراکه از یک سو با کاهش آب‌های سطحی و از سوی دیگر کاهش آب‌های زیر زمینی مواجهه هستیم، علاوه بر این، وضعیت بارندگی‌ها نیز چندان مناسب نیست.

علاوه بر این از میان 177 سد بزرگ موجود در شش حوضه آبریز اصلی کشور 90 سد بزرگ از جمله سدهای زاینده‌رود، شهیدرجایی، ساوه، کوثر و ملاصدرا کمتر از 40 درصد آب ذخیره شده دارند.

از سوی دیگر میزان برداشت از منابع آب تجدیدپذیر بسیار زیاد است به گونه‌ای که بر اساس گفته‌های عیسی کلانتری هیچ کشوری نباید بیش از 40 درصد ظرفیت منابع تجدیدپذیر را مصرف کند اما در ایران 130 درصد برداشت می‌شود.

شرایط منابع آب در ایران به قدری جدی شده که می بایست دیگر تدابیر جدی برای این حوزه در نظر گرفته و با نگاه جدی تری به موضوع تنش آبی در ایران پرداخته شود.