بزرگنمايي:

راه ترقی- شمال کشور مظهر سرسبزی و بارش است اما به واسطه تغییر اقلیم که ریشه در فعالیت و دخالت بیش از حد انسان در طبیعت دارد، بارش ها در چند سال اخیر تا حد زیادی کاهش یافته به طوری که کشاورزی و حتی کشت برنج در برخی از مناطق سه استان ساحلی خزر تحت تاثیر قرار گرفته است.
به ناگاه اما ورق برگشت و نیمه مهر ماه مردم استان های شمالی کشور به ویژه مازندران شاهد بارش های عظیم و بسیار شدید اما در بازه زمانی کوتاه مدت بودند. به گفته کارشناسان، این بارش ها در 17 سال گذشته و جاری شدن این حجم آب در رودخانه های استان در 150 سال گذشته بی سابقه است.
سیلاب ها حدود 700 میلیارد تومان به تاسیسات زیربنایی، کشاورزی، واحدهای مسکونی، تجاری و راه های اصلی و فرعی مازندران خسارت وارد کرد.
بر اثر این واقعه که 9 قربانی گرفت، دو هزار و 650 واحد مسکونی خسارت دید که از این تعداد 82 واحد به طور کلی تخریب شد و به 2 هزار و 570 واحد هم بین 30 تا 60 درصد خسارت وارد شد.

* بارش های شدید در شمال کم سابقه اما نه بی سابقه
مدیر کل پیش بینی سازمان هواشناسی کشور  اظهار داشت: همیشه از شهریور تا مهر بارش ها در شمال کشور اوج می گیرد و هر ساله در این بازه زمانی تقریبا بارش های نسبتا شدیدی داریم.
احد وظیفه افزود: معمولا سامانه هایی که از عرض های شمالی یا نزدیک قطب نفوذ می کنند، هوای بسیار سرد هستند و زمانی که با سطح گرم دریای خزر برخورد می کنند رطوبت خوبی به دست می آورند که با اشباع شدن بارش های خوبی در سواحل گیلان و مازندران رخ می دهد، در واقع این جزو اقلیم منطقه است.
وی اظهار داشت: در گذشته نیز رکورد بارش 370 میلیمتر در 24 ساعت را در انزلی داشتیم بنابراین چنین بارشی بی سابقه نیست ولی کم سابقه است.

* نقش بی رنگ بارش اخیر بر منابع زیر زمینی
وظیفه درباره تاثیر این بارش در تامین منابع آبی زیر زمینی گفت: بر اساس گزارش های ارسالی از ایستگاه های هواشناسی، طی 6 ساعت در رودسر و رامسر 151میلیمتر بارندگی رخ داد، البته اندازه گیری ایستگاه ها هر سه ساعت یکبار است، اما خبر دادند که این حجم بارش در کمتر از دو ساعت رخ داده است.
مدیر کل پیش بینی سازمان هواشناسی اظهار داشت: بنابراین وقتی بارش شدید و در بازه زمانی کوتاهی رخ می دهد آب فرصت نفوذ پیدا نمی کند؛ از سوی دیگر بارش هم در جلگه و هم ارتفاعات شدید بود و چون هنوز هوا آن قدر سرد نشده که بارش ها به صورت برف باشد، از این رو در ارتفاعات هم به شکل باران بود و جاری شد در حالی که اگر برف بود، جاری نمی شد.
وظیفه ادامه داد: این آبها از کوه های اطراف و جنوب به سمت جلگه های گیلان و مازندران سراریز و وارد رود دره ها شدند در نتیجه این دره ها پر و موجب سرریز شدن و آبگرفتگی شهرها شد.
وی تاکید کرد: معمولا بارش های شدید چنین شرایطی را ایجاد می کند به ویژه اگر سرعت برخورد بالا و قطرات درشت باشد که در این حالت آب گل آلود می شود، در این شرایط قطرات باران کمتر فرصت نفوذ پیدا می کنند و لغزش آنها به درون رود دره ها باعث گل آلوده شدن آب می شود و چون خاک را در خود حل می کنند از نظر چگالی سنگین می شوند و با توجه به حجم زیاد، تخریب بیشتری ایجاد می کنند که با این حساب تاثیری بر منابع آبی زیر زمینی ندارند.

* چهار شهر شمال کشور در فهرست جهانی بارش
محمد درویش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری نیز گفت: سیلی که اخیر در شمال کشور رخ داد ناشی از یک بارندگی کم سابقه بود و باعث شد برای اولین بار نام چهار شهر ایران از جمله رامسر، نوشهر، بابلسر و قراخیل در قائمشهر در شمار 15 نقطه ای از کره زمین قرار گیرد که بیشترین میزان بارندگی در 24 ساعت را داشته اند.
وی با اشاره به اینکه این سیل یک رویداد معمول نیست افزود: کمتر پیش می آید روی کره زمین که مناطق حاره ای دارد و جاهایی وجود دارد که میانگین ریزش های آسمانی تا 5 متر در سال می رسد، در کشور بیابانی مانند ایران شهرهایی وجود داشته باشد که میزان ریزش های آسمانی آن بیشتر از آن شهرها باشد.

* نقش تغییر اقلیم در بروز سیل
وی اظهار داشت: این مساله یک اتفاق کاملا کم سابقه است و تایید کننده وقوع تغییرات آب و هوایی است که کره زمین درگیر آن است و ابعاد کاملا فرامنطقه ای دارد بنابراین تمام دنیا باید دست به دست هم دهند تا بتوانیم در برابر این پدیده ویرانگر مقاومت کنیم.
درویش ادامه داد: همان طور که دانشمندان اخیرا در کره بیانیه دادند و گفتند نباید به هیچ عنوان اجازه دهیم دمای زمین بیشتر از 1.5 درجه افزایش یابد، نشاندهنده اهمیت کنترل فعالیت های انسانی است.

* تخریب جنگل موجب تشدید سیل می شود
دبیر سیاست محیط زیست در مرکز بررسی های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری گفت: اگر مانع افزایش دمای کره زمین نشویم تبعات آن در قالب سیل های ویرانگر بسیاری از سرزمین های جهان را در بر می گیرد که نمونه آن را در شمال کشور دیدیم اما نکات دیگری که سبب می شود تخریب به وجود آمده از این سیل ها در کشور افزایش یابد، به شدت تخریب رویشگاه های گیاهی و جنگلی در طول نیم قرن اخیر در کشور از جمله شمال بر می گردد.
وی توضیح داد: آمارها در سال 1335 نشان می دهد وسعت جنگل های هیرکانی بیش از 3.5 میلیون هکتار بوده در حالی که اکنون به 1.7 دهم میلیون هکتار کاهش یافته است یعنی به کمتر از نصف رسیده است.
درویش تاکید کرد: جنگل ها بزرگترین عامل مقاومت در برابر سیل هستند و موجب تعدیل قدرت تخریب قطرات باران می شود و به جای اینکه آب باران منجر به جابجایی خاک شود و فرسایش پاشمانی را تشدید کند، آرام آرام در دل خاک نفوذ می کند و سفره های آبهای زیر زمینی و چشمه ها را تقویت می کند.
درویش درباره فرسایش پاشمانی توضیح داد: در این حالت قطرات آب به علت از بین رفتن درختان و شاخ و برگ آنها با شدت و سرعت زیادی به سطح خاک برخورد می کند که موجب پراکنده شدن ذرات خاک می شود و این مساله نفوذ پذیری آب در خاک را کاهش می دهد و هرزآب های گسترده تری ایجاد می کند.
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری ادامه داد: وقتی به بهانه افزایش اراضی کشاورزی تمام جنگل ها را در معرض نابودی قرار می دهیم، به بهانه تولید دام اجازه می دهیم بسیاری از گونه های ارزشمند جنگلی نابود شود، جنگل ها از تنه به بالا قطع می شوند تا آفتاب به کف جنگل بخورد تا علف سبز شود و به دام بدهیم، در واقع در حال از دست دادن جنگل هستیم و طبیعی است که چنین اتفافاتی رخ دهد.
وی افزود: همچنین جریان ویلا سازی، تغییر کاربری اراضی و جاده سازی بی ضابطه ای که پیوسته در حال ساخته شدن هستند، شرایط را تشدید می کند.
دبیر سیاست محیط زیست در مرکز بررسی های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری گفت: تغییرات اقلیمی یک خطر بزرگ است اما انسان با نابخردی های خود این خطر را تشدید می کند.

* جاده سازی و مسدود شدن منافذ خاک، سیل را تشدید می کند
وظیفه، مدیر کل پیش بینی سازمان هواشناسی نیز به تاثیر از بین رفتن جنگل ها در بروز سیل اشاره کرد و گفت: به طور کلی جنگل تراشی و از بین رفتن مرتع قطعا در جاری شدن سیل تاثیرگذار است، وقتی جنگل تراشیده می شود یا با جاده سازی بافت طبیعی خاک زیرو رو می شود و یا چرای بیش از حد دام زمین را تفدیده می کند و منفذهای خاک به علت خشکسالی طولانی و نباریدن باران بر اثر ذرات غبار بسته شده باشد، در این حالت دیگر آب مجالی برای نفوذ پیدا نمی کند و جاری می شود.

* ال نینو نقشی در سیل شمال نداشت
وظیفه در خصوص نقش ال نینو در شدت بارش شمال گفت: ال نینو امسال تقریبا در شرایط نرمال است و غیر طبیعی نیست، منطقه تشکیل ال نینو از ما بسیار دور و بین استرالیا و سواحل غربی امریکا از جمله کالیفرنیا و مکزیک است، با بررسی هایی که شده اعتقاد بر این است که عمدتا بارش های جنوب کشور بیشتر به ال نینو وابسته است و بارش های شمال، شمال غرب و شمال شرق ربطی به آن ندارد.

* پاییز و زمستان نرمال از لحاظ بارندگی
مدیر کل پیش بینی سازمان هواشناسی درباره وضعیت بارش در پاییز و زمستان امسال در کشور اظهار داشت: پیش بینی بلندمدت که بیشتر مبتنی بر مدل های عددی اقلیمی است نشان می دهد پاییز در شرایط نرمال و حتی برخی نقاط مانند غرب تا جنوب کشور شرایط فراتر از نرمال باشد یعنی احتمال دارد که بارش در طی سه ماهه پاییز و دو ماه اول زمستان در شرایط نرمال و بالاتر از نرمال باشد اما دما تا حدی بیشتر از نرمال پیش بینی شده یعنی پاییز در حد نیم تا یک و نیم درجه بیشتر از حد نرمال گرم است .

* افزایش حالت های حدی یکی از اثرات تغییر اقلیم
صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز گفت: شمال کشور منطقه پربارشی است البته بارشی که طی چند روز گذشته اتفاق افتاد بسیار زیاد بود به طوری که در ایستگاه های بالادستی تا 313 میلیمتر هم گزارش شده بود.
وی اظهار داشت: این وضعیت قبلا هم در منطقه سابقه داشته است بنابراین می توان آن را جزو بارش های نادر دانست نه بی سابقه.
وی ادامه داد: حجم بارش بسیار زیاد بود و به طور طبیعی این حجم از بارش وقتی در کمتر از 24 ساعت اتفاق بیفتد به حدی روان آب دارد که منجر به سیل شود.
ضیاییان اظهار داشت: در واقع یکی از اثرات تغییر اقلیم افزایش حالت های حدی مانند سیل، طوفان یا خشکسالی است، در واقع این حالت ها هم از لحاظ تعداد و هم شدت افزایش می یابند که می توان به سیل اخیر شمال به عنوان یک حالت حدی اشاره کرد.
وی درباره تاثیر این بارش ها بر منابع آبی و زیر زمینی گفت: اگر سدی باشد مخزن آن افزایش می یابد اما منابع آب های زیر زمینی را افزایش نمی دهد چون حجم عظیمی از آب در مدت زمان کوتاه سرازیر شده و بیشتر به روان آب تبدیل و در نهایت به دریا می ریزد.
رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور تاکید کرد: چون شدت زیاد در مدت کم است آب نفوذ نمی کند اما اگر این بارش به میزان کمتر و زمان طولانی تری اتفاق می افتد بهتر بود مثلا اگر 10 میلمتر بارندگی در زمان بیشتری رخ می داد بهتر از این بود که یک مرتبه 100 میلیمتر در زمان کمتری بارش داشته باشیم چون باران فرصت نفوذ به منابع آبی زیر زمینی را پیدا نمی کند.
وی به نقش جنگل ها در مهار سیل اشاره کرد و گفت: به صورت عام، جنگل تراشی موجب بروز سیل می شود چون درختان مانند سد عمل می کنند اما وقتی نباشند آب بی پروا حرکت می کند، مثلا اگر اکنون 300 میلیمتر بارش موجب وقوع سیل می شود اگر جنگل ها را از بین ببریم با 100 میلیمتر هم سیل راه می افتد.