بزرگنمايي:

راه ترقی- محمد حسنی با تاکید بر اینکه استقرار تکالیف مهارت‌محور بدون فراهم کردن زیرساخت‌های فرهنگی با مشکل روبه‌رو می‌شود، اظهار داشت: اکنون که وزارت آموزش و پرورش راهبرد و سیاست تکالیف مهارت‌محور را انتخاب کرده است، این سوال مطرح می‌شود که تا چه حد معلمان، مجریان و کارگزاران تعلیم و تربیت و والدین به عنوان مشتریان اصلی مدرسه، درکی این چنین از آموزش و تربیت مدرسه‌ای دارند.
وی با اشاره به اینکه این دیدگاه به اندازه کافی و مطلوب در جامعه توسعه نیافته و نهادینه نشده است، تصریح کرد: هنوز مطالبات والدین از اولیای مدرسه نمره و رتبه است و از نظر آنها مدرسه و معلمی خوب است که نمراتش بالاتر باشد و بچه‌ها کتاب‌های کمک درسی بخوانند، تمرینات بیشتری حل کنند و امتحانات بیشتری داشته باشند و با وجود رواج این طرز فکر در بدنه جامعه اشاعه این دیدگاه جدید یعنی «یادگیری از طریق عمل و برای عمل» باید با برنامه‌ریزی بهتری به پیش رود.
دانشیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه در شرایط کنونی تصور و برداشت خانواده‌ها از آموزش و تربیت، یک تصور سنتی است، اظهار داشت: از دیدگاه عمومی آموزش و تربیت مدرسه‌ای به معنی انتقال حجمی از اطلاعات تدوین شده در کتاب‌های درسی به ذهن دانش‌آموز است.
وی ادامه داد: بی‌شک این نگرش و تصور از کارکرد نظام آموزشی مدرسه‌ای امروزه کارایی ندارد از این رو لازم است چنین نگرش فرسوده‌ای ترمیم شود و تحول یابد البته تغییر این نگرش و چرخش این تصور به سمت برداشت‌های نو از آموزش و تربیت مدرسه‌ای به زمان و سازوکارهای مناسب نیاز دارد.
دانشیار پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش در خصوص تصمیم معاونت آموزش ابتدایی این وزارتخانه برای اجرای تکالیف مهارت‌محور در برخی مدارس توضیح داد: این تغییر بر بنیاد برداشت‌های نو از آموزش و تربیت مدرسه‌ای استوار است، به طور کلی تکالیف مهارت‌محور فرصتی برای یادگیری است و معلم در کلاس برای رسیدن به اهداف ترسیم شده این فرصت‌ها را طراحی و اجرا می‌کند.
حسنی تصریح کرد: بی‌تردید فرصت‌های یادگیری طراحی شده باید با ماهیت اهداف مورد نظر تناسب و هماهنگی داشته باشد زیرا زمانی که هدف از آموزش و تربیت مدرسه‌ای انتقال دانش و محتوای کتاب‌ها باشد فعالیت‌های یادگیری هم به تناسب فعالیت‌های تمرینی و مشقی خواهد بود.
وی بیان داشت: در گذشته تلاش بر این بود که دانش‌آموزان یک درس را از معلم دریافت کرده و آن را به حافظه بسپارند و در موقعیتی به نام امتحان، اطلاعاتی را که در ذهن خود ذخیره کرده‌ بودند روی ورق انعکاس دهند و بخش اعظم فرآیند آموزش و تربیت مدرسه‌ای به این جریان محدود می‌شد.
این دانشیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ادامه داد: اما امروزه انتظارات و اهداف تعلیم و تربیت در مدرسه فراتر از آن است که دانش‌آموزان محتوایی را به خاطر سپرده و در موقعیتی دیگر بازنمایی کنند بلکه هدف اصلی کسب برخی توانایی‌ها و مهارت‌های مهم و اساسی است که بتواند در موقعیت‌های واقعی زندگی آنها را تواناتر سازد و البته روشن است به دست آوردن این مهارت‌ها از طریق روش‌های سنتی تمرین و مشق اطلاعات مندرج در محتوای کتاب‌ها ممکن نیست بلکه از طریق عمل میسر می‌شود.
این کارشناس مسائل آموزشی افزود: در این شرایط و بر اساس تصور و دیدگاه جدید، فعالیت‌های یادگیری صرفا تمرین و مشق نیست به این معنا که بچه‌ها از روی کتاب درسی رونویسی کنند و برخی مسائل ساده را حل و پرسش‌ها را جواب دهند بلکه منظور طراحی فرصت‌هایی است که دانش‌آموزان درگیر یک موقعیت چالش‌برانگیز شوند، بیاندیشند و عمل کنند و آنچه را آموخته‌اند در حل مسائل واقعی یا شبه واقعی به کار گیرند.
حسنی تاکید کرد: این فرصت‌های یادگیری شامل فعالیت‌هایی است که توانایی‌ها و مهارت‌های اساسی آنها را توسعه می‌دهد در واقع اصل بر این است که در این دوره حساس و مهم رشد یعنی دوره دبستان یادگیری از طریق عمل و برای توانا کردن دانش‌آموزان باشد.
وی بیان داشت: اشاعه درست این تفکر و دیدگاه جدید باعث می‌شود که جامعه و بدنه نظام آموزشی خود مطالبه‌گر چنین رویکردی در آموزش و تربیت مدرسه‌ای باشند و در آن هنگام نیازی نیست که با صدور آئین‌نامه و بخشنامه چنین موضوعاتی را به اولیای مدرسه و خانه القا کنیم.
وی اضافه کرد: اگر طرح تکالیف مهارت‌محور را با مدل‌های اداری و دستوری اشاعه و توسعه دهیم با مشکلات جدی مواجه می‌شود به ویژه اینکه معلمان اکنون نسبت به جریان رسمی، دستوری و از بالا به پایین اندکی بدگمان هستند و این رویه نوعی امتناع از پذیرش نوآوری‌های دستوری را در بدنه ایجاد کرده است.
دانشیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با تاکید بر اینکه فعالیت‌های یادگیری باید به گونه‌ای طراحی شود که دانش‌آموز مطالب را عملی فرا بگیرد، تصریح کرد: به عنوان مثال اگر قرار است بچه‌ها حساب یاد بگیرند لزومی ندارد که این مفاهیم ریاضی در پای تخته به دانش‌آموزان آموزش داده شود بلکه باید فعالیت‌هایی چالش‌برانگیز و جذاب طراحی شود تا بچه‌ها بتوانند اطلاعات و دانش خود را در یک موقعیت واقعی کسب و به عرصه عمل برسانند.
حسنی ادامه داد: این رویه در سال‌های اخیر در کتاب‌های درسی نیز مورد توجه قرار گرفته است و الگوی ارزشیابی کیفی توصیفی نیز بر این دیدگاه استوار است و ماموریت واقعی تربیت مدرسه‌ای در دوره ابتدایی زمینه سازی برای کسب توانایی‌هایی چون ارتباط برقرار کردن، توانایی درک و فهم ریاضی، توانایی تفکر، مشاهده کردن، دلیل‌آوری و مشارکت در نظم اجتماعی است و برای تحقق این اهداف لازم است رویکرد یادگیری متکی بر عمل و کسب این مهارت‌ها و توانایی‌ها باشد.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش بیان داشت: بنابراین اگر یادگیری را صرفا به معنای حفظ و ذخیره کردن اطلاعات کتاب در ذهن بدانیم و دانش‌آموزان را به فراگیری مطالب تکراری و نوشتن مشق و در نهایت برگزاری امتحان وادار کنیم، راه به جایی نخواهیم برد.
حسنی با بیان اینکه امروزه متخصصان تعلیم و تربیت معتقدند که فعالیت‌های یادگیری برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی باید به صورت چالشی و عملی ارائه شود، توضیح داد: توسعه و ارتقای مهارت‌های معلمان برای طراحی فرصت‌های یادگیری که در آن بچه‌ها از طریق عمل و درگیر شدن با موقعیت‌های واقعی و شبه واقعی توانایی‌ها را کسب کنند به این گونه میسر نمی‌شود که دستورالعملی تولید کرده و به مدارس بفرستیم و انتظار هم داشته باشیم که تحولات مورد نظرمان رخ دهد.
وی اضافه کرد: باید کارگاه‌های آموزشی و گردهمایی‌های مناسب برگزار کرد، گروه‌ها و مجامع غیر رسمی را در این زمینه توسعه داد، از ظرفیت رسانه‌های سنتی و مدرن بهره گرفت و با این روش یک جریان اجتماعی در بدنه نظام آموزشی به وجود آورد، منابع آموزشی متعدد و مناسبی را تدوین و منتشر کرد، یافته ها و نتایج تحقیقات مختلف را به عنوان الگوهای طراحی تکالیف مهارتی در اختیار معلمان قرار داد تا متناسب با شرایط و موقعیت‌های خود از آنها بهره ببرند و از سوی دیگر دست معلمان را برای ابداع در تدوین فعالیت‌های یادگیری مبتنی بر عمل باز گذاشت.
این کارشناس مسائل آموزش و پرورش عنوان کرد: این واقعیت باید به خوبی فهم شود که اهرم و ابزار رسمی و بخشنامه‌ای و دستوری برای ایجاد و توسعه تحولات فکری و علمی در بدنه نظام آموزشی ارزش چندانی ندارند و لازم است از ساز و کارهای مناسب و علمی تری برای اشاعه نوآوری‌ها بهره گرفت، به سخن دیگر پاشنه آشیل برنامه‌ها و طرح‌های نوآورانه در نظام آموزشی الگوی اشاعه آن است.
حسنی با تاکید بر اینکه یک الگوی اشاعه مناسب قادر خواهد بود روند انطباق اجتماعی یک نوآوری را در بافت جامعه تسهیل کند، افزود: الگوهای اشاعه سنتی امروزه هر گونه نوآوری ارزشمند و ثمربخش را ناتوان ساخته و از پای در می‌آورد.
بر اساس تصمیم وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی جدید مشق شب برای دانش‌آموزان پایه‌های اول تا سوم ابتدایی حذف و تکالیف مهارت‌محور جایگزین شده است.
در مرحله اول، این برنامه در کلاس‌هایی که تراکم 16 تا 25 دانش‌آموز دارند اجرا خواهد شد به این نحو که بچه‌ها قرار است تکالیف خود را در مدرسه زیر نظر معلمان انجام دهند و ساعت‌های بیرون از مدرسه را صرف مهارت‌آموزی کنند.