بزرگنمايي:

راه ترقی- جمهوری آذربایجان در سال 2006 میلادی پرونده‌ای را به یونسکو پیشنهاد کرده بود تا بخش کوچکی از جنگل‌های هیرکانی را که در کشورش واقع شده به صورت مستقل ، به نام خود ثبت جهانی کند، ایران به این پرونده اعتراض کرد.  دو سازمان جهانی یونسکو وIUCN یا همان کمیته بین‌المللی حفظ میراث طبیعی و ارگان مشورتی یونسکو این پرونده را بررسی کردند و این اقدام را از سوی آذربایجان به صورت مستقل رد کردند چون بیش از 90 درصد جنگل‌های هیرکانی در ایران و بخش کوچکی از آن در کشور آذربایجان است بنابراین آذربایجان نمی توانست بدون مشارکت ایران «جنگل‌های هیرکانی» را ثبت جهانی کند.

بعد از آن ایران پرونده ثبت جهانی هیرکانی را برای درج در فهرست میراث طبیعی تهیه کرد و به معرفی 15 نقطه از 5 استان از جمله «پارک ملی گلستان»، «جنگل ابر»، «جهان‌نما»، «بولا»، «جنگل الیمستان»، «جنگل واز»، «حوزه کجور نوشهر»، «چهارباغ چالوس»، «جنگل خشک داران»، «گشت رودخان»، «سیاه رودبار گیلان» و منطقه حفاظت‌شده «لیسار»  پرداخت.

ماه پیش چند نفر از کارشناسان و ارزیابان یونسکو به ایران آمدند و از سه سایت جنگلی در استان گلستان سه سایت در استان گیلان و 6 سایت در استان مازندران که در این پرونده کاندید هستند، بازدید کردند. آنها می بایست گزارش نهایی خودشان را تا فروردین ماه سال 98 توسط اتحادیه جهانی حفاظت به یونسکو ارائه دهند تا کارشناسان اجلاس کمیته میراث جهانی تصمیم گیری کنند که این پرونده در فهرست جهانی قرار گیرد یا نه. اجلاسی که در آن ایران پرونده جنگلهای هیرکانی را برای ثبت ارائه می کند در شهرباکوی کشور آذربایجان قرار دارد. کشوری که با آن در رابطه با پرونده هیرکانی دچار چالش شد. با این وجود آنطور که مسئولان سازمان میراث فرهنگی می گویند آذربایجان می تواند هر زمان که خواست به پرونده ایران ملحق شود البته اگر پرونده ایران جهانی شود.

بخشی از جنگلهای ایران که هنوز بکر مانده است

تقریبا یک ماه پس از بازدید کارشناسان از جنگلهای هیرکانی، خبرنگاران میراث فرهنگی نیز به بازدید از بخش کوچکی از جنگلهای هیرکانی در استان گلستان رفتند . این بخش از جنگلهای هیرکانی در علی آباد کتول منطقه سیاه رودبار منطقه ویژه ای است که بخشی از پارک ملی گلستان را در بر میگیرد و ذخیره گاه ملی  جنگلی سرخدار، پل ارام و افراتخته در این بخش وجود دارد.

در این بخش از جنگل می توان کمی پیاده روی کرد و گونه های متفاوت درختان جنگل را در چند دقیقه به خوبی مشاهده کرد. این بخش از جنگل به دلیل اینکه رفت و آمد مردم به آن سخت است و مسیر جاده ای مناسبی ندارد، هنوز بکر مانده است و در تابستان بسیار سبز و در پاییز هزار رنگ است.

این منطقه دارای ویژگی های خاصی مانند وجود عناصر هیرکانی خاص همانند جنگلهای سرخدار است.  جنگل های سرخدار در سطح جهان مساحت اندکی را به خود اختصاص می‌دهند و در ایران  بزرگترین لکه ای که به صورت یکجا وجود دارد در منطقه علی آباد استان گلستان قرار گرفته است.

شاید کشورهای دیگر هم جنگلهای سرخدار را با مساحت بیشتری از ایران داشته باشند اما پراکنده است درحالی که ایران 400 هکتار جنگل سرخدار را یکجا دارد بنابراین می توان گفت کمتر نقطه ای از دنیا چنین وسعتی را داراست.

رمضانعلی قائمی کارشناس بازنشسته محیط زیست و مدیر پایگاه ثبت جهانی جنگل های هیرکانی در استان گلستان درباره این پرونده و اهمیت آن توضیحاتی داد. او با تیم کارشناسان یونسکو نیز همراه بود و می گوید که آنها نظر مثبتی نسبت به این موزه زنده دنیا داشته اند. او هم مانند بسیاری از مسئولان سازمان میراث فرهنگی امیدوار است که این  پرونده جهانی شود.

قائمی ادامه داد: سوالات ارزیابان در خصوص برخی از راه ها و مسیر ها مطرح می‌شد چراکه سایت معرفی شده از سوی ایران به دو بخش اصلی و ضربه گیرتقسیم شده است.  در بخش اصلی هیچ فعالیتی نباید انجام شود ولی در بخش ضربه گیر حساسیت ها و ممنوعیت کمتر است با این وجود حفاظت باید به صورت کامل و استاندارد انجام شود.  روی هم رفته جمع‌بندی آنها از آنچه که در ایران دیدند راضی کننده بود.  

آتش سوزی به سرخدار نمی رسد

قائمی درباره اتفاقات ناگواری که برای درختان جنگل می افتد از جمله آتش سوزی ها گفت: در این نواحی آتش سوزی انجام نمی گیرد چون مراقبت های ویژه ای می شود از طرف دیگر افراد عادی نمی توانند به این مناطق بیایند. اما در پارک ملی گلستان هر ساله شاهد آتش سوزی هستیم که به دلیل وجود جاده های آسیایی و بی‌مبالاتی هایی که  برای روشن کردن آتش صورت می‌گیرد اتفاق می‌افتد.

 او درباره اینکه چند روستا در استان گلستان ممکن است پس از جهانی شدن جنگل های هیرکانی مجبور به جابجایی شوند گفت:   در پارک ملی گلستان هیچ ملک  شخصی وجود ندارد.  نقاط انتخاب شده متعلق به دولت است در زون فرعی ملک هایی وجود دارد  که طبق مقررات موجود  و استانداردهای جهانی این امکان وجود دارد که مردم به فعالیت های خود ادامه دهند.

یکی  از مشکلاتی که خبرنگاران به آن اشاره کردند وجود جاده آسیایی بود که قائمی توضیح داد: اکنون پیش بینی شده است که جاده در منطقه مورد نظر برای ثبت جهانی لحاظ نشود و می توان گفت که منطقه دو تکه شده است.  چنانکه بخش شمال و جنوب جاده پارک ملی گلستان به عنوان سایت اصلی مد نظر قرار گرفته شده است. شاید از ما بخواهند تعهدات بدهیم تا طرح جاده جا به جا شود البته این موضوع در مصوبه دولت هست. وقتی می خواهیم که این موضوعات را مدیریت کنیم باید همه استانداردها رعایت شوند در غیر این صورت ممکن است این پرونده در فهرست در معرض خطر قرار گیرد.

فایده جهانی شدن جنگلهای هیرکانی

حالا اگر سال آینده این پرونده جهانی شود، به گفته این کارشناس محیط زیست، برای حفاظت از آن از سوی دولت ردیف اعتباری در نظر گرفته خواهد شد و نام آن در سطح جهان مطرح شده و از لحاظ گردشگری و فعالیت های محیط زیستی مورد توجه مردم منطقه و جهان قرار می گیرد.  

این پژوهشگر در ادامه درباره فواید جهانی شدن هیرکانی گفت: امکاناتی که برای اطفا حریق وحفاظت داریم فهرست شده اند و درباره آن نیز با ارزیاب ها گفتگو کرده ایم. حتما امکانات مدرن و دستگاه های سنسوردار که بتواند ما را باخبر کند تا بتوانیم در مدت کوتاه مدت  متوجه خطر شویم در اختیار ما قرار خواهد گرفت.  ما موظف می شویم که این امکانات را ایجاد کنیم می توان این امکانات را از اعتبارات ملی که اختصاص داده خواهد شد تامین کرد یا با کمک یونسکو آن را تامین می کنیم.

 نباید فراموش کرد که جنگل‌های هیرکانی برای همه مردم دنیا مهم هستند.  چرا که جنگل های هیرکانی قدیمی ترین جنگل های جهان محسوب می شوند و از دوره سوم زمین شناسی باقی مانده اند.  در واقع می‌توان از جنگل‌های هیرکانی به عنوان موزه زنده دنیا یاد کرد.  از سوی دیگر نظر دانشمندان بر این است که این مناطق باید کاربری علمی داشته باشند چون در طول تاریخ توانسته اند در کنار اجتماعات انسانی و تحولات اقلیمی جهان باقی بمانند.  قائمی معتقد است که  عناصری از درخت سرخدار برای مداوای برخی از سرطانها نیز مورد استفاده قرار می گیرد.