بزرگنمايي:

راه ترقی- پر بیراه نیست که مدعی باشیم برای افزایش ضریب نفوذ این کالای هنری در میان جامعه، منهای تولید اثری با کیفیت و منطبق با خواست و سلیقه عموم مخاطبان؛ نیازمند تبلیغ آن به شیوه های مختلف هستیم.
اما تحقق تام و تمام این شبکه گسترده و عظیم زمانی به وقوع می پیوندد که در کنار زنجیر تبلیغات آثار سینمایی، خودِ محصول نهایی و خروجی هنر هفتم (فیلم سینمایی) به چنان کالایی بدل شود که بتواند در کنار معرفی خود به عنوان مهمترین ابزار سرگرمی؛ به ماشینی برای تبلیغ دیگر کالاها و محصولات مورد مطالبه و نیاز مردم بدل شود.
درست بر اساس این رابطه متقابل است که تعرفه هزینه تبلیغات تجاری آثار سینمایی با ضریب بالاتری نسبت به دیگر برنامه ها محاسبه می شود. همین درآمد از تبلیغ محصولات در کنار آثار سینمایی است که می تواند به درآمدزایی و فروش نهایی یک اثر سینمایی از یک سو، از دیگر سوی دیگر به مراکز میزبان و ارائه دهنده این کالای هنری به مخاطبان (سالن های سینمایی) برای تداوم حیات و بقا، کمک رساند.
هر چند این رابطه و قاعده علت و معلولی در نگاه نخست بسیار منطقی رُخ می نمایاند؛ اما مدعی شدن سینمادارها از یک سو و از سوی دیگر دفاتر توزیع کننده برای سهم خواهی از تولیدکنندگان، تهیه کنندگان و شرکتهای سینمایی، جهت پرداخت هزینه ای برای اکران آثار سینمایی شان و تبلیغات پیش از آن به معمای غریبی در بطن جریان توزیع و اکران آثار سینمایی در کشور بدل شده است. تلخ تر آنکه مشاهده شده است که گاه این ادعا با چاشنی تهدید اکران محدود و یا امضا نکردن قرارداد سینمادار برای میزبانی سالنش از آثار سینمایی همراه شده است.
در حقیقت این مساله و آسیب طی چند وقت اخیر معادله ای چندمجهولی را پیشاروی دست اندرکاران تولید آثار سینمایی قرارداده است! مساله ای که با هر متر و معیاری متبادر کننده معنای معامله «باخت - باخت» در این فعالیت تجاری - اقتصادی و هنری به شمار می رود.

** وقتی همه خواب بودیم
فیلم سینمایی در میان جمیع محصولات هنری، مهمترین محصولی است که در ضیافت همنشینی دو واژه هنر - صنعت بیشتر خود را به رُخ می کشد. هر چند برای تحقق این مهم امکانات فنی و سخت افزاری دنیای مدرن با هنر هنرمندان و تولیدکنندکان آثار سینمایی تلفیق شده است اما در اتمسفر اقتصاد هنر در تمام جهان، آنچه بیش از هر چیزی رنگ و بوی تجارت و درآمدزایی دارد عمیقا به صنعت وابسته است.
در ایران نیز وقتی به شمارش اعداد و ارقام اقتصاد هنر در مفهوم کلان آن می رسیم، آنچه در بهترین حالت باعث کمک به مساله سوددهی تولیدات هنری و یا حداقل عدم زیان دهی بازار هنر می شود، هنر سینما و تجارت حاصل از آثار سینمایی در تمامی شاخه های آن را، از اکران عمومی و عرضه در شبکه نمایش خانگی تا فروش حق پخش آن به شبکه های تلویزیون شامل می شود.
بی هیچ شک و شبهه ای تمامی ما حداقل یک بار تجربه حضور در سالن های سینمایی و نشستن پای اکران یک فیلم را از خاطر گذرانده ایم و در همین تجربه، شاهد پخش تبلیغات محصولات تجاری متعددی بودیم که پیش از اکران اثر، مخاطبان را درگیر خود کرده است.
پر واضح است که این دست از تبلیغات در کنار هدف قرار دادن مخاطبان سینمایی برای تهیه آن محصول و کمک به گردش چرخ اقتصاد کمپانی ها و شرکتهای تولیدکننده آن محصولات، با پول تزریق شده شان در بدنه سینماها، به سودآوری فروش فیلم ها و تامین هزینه های سالن های سینمایی کمک موثری می کنند. دقیقا به همین خاطر است که سینمادارها در تهیه قراردادهایشان برای پخش تبلیغات محصولات تجاری با توجه به نوع فیلم و میزان کشش مخاطبان در مواجهه با آن اثر، تعرفه پخش تبلیغات شان را به شکل متغیری تنظیم می کنند. تا اینجای کار، همه چیز بر طبق اصول و قاعده حرفه ای خود و منطبق با استانداردهای جهانی در کشور ما نیز پیش می رود.
اما مدتی است با توجه به استقبال پرشور مخاطبان از فیلم های سینمایی و رونق گرفتن چرخه اقتصاد هنر هفتم در کشورمان نسبت به دهه گذشته، توزیع کنندگان آثار سینمایی و سینمادارها نه تنها تعرفه پخش تبلیغاتشان را بسیار بالا برده اند، که برخلاف رسم و قاعده قانونی از تهیه کنندگان و دست اندرکاران آثار سینمایی نیز برای امضای قرارداد اکران فیلم ها و پخش تبلیغات محصولات تجاری و صنعتی طلب پول می کنند! به معنی دیگر آنکه، اتفاقی که برنامه ریزی شده تا به درآمد آثار سینمایی و تامین هزینه های سالن های سینمایی کمک کند به روند معکوسی برای افزودن به درآمد سالن های سینمایی به بهای کاستن از فروش فیلم ها بدل شده است!
موضوع در عین سادگی بسیار تعجب آور است. آن اینکه، سینماداران و توزیع کنندگان آثار سینمایی به تهیه کننده و شرکت پخش کننده آثار سینمایی می گویند که برای اکران فیلم شان در فلان سینما باید سهمی را به عنوان هزینه پخش تبلیغات دیگر محصولات تجاری پرداخت کنند. این هزینه به جز دریافتی سینمادارها از شرکتهای تجاری برای پخش تبلیغات محصولاتشان پیش از آغاز اکران آثار سینمایی است. همه اینها در شرایطی است که وقتی با پاسخ منفی تهیه کننده یا مدیر شرکت پخش کننده فیلم مواجه می شوند با چاشنی تهدید اکران محدود و تک سانسی، عدم امضای قرارداد اکران و یا زودتر از موعد مقرر اعلام به کف رسیدن فروش فیلم در سینما و تغییر و جایگزینی فیلمی دیگر، تهیه کنندگان را وادار به پرداخت پولی می کنند که قرار بوده از پخش تبلیغات سالن سینمایی سهمی هم به آنها برسد.
هر چند خوشبختانه این روند معکوس و معیوب در چرخه اقتصادی هنر - صنعت سینما در سالن های معدودی آن هم در تهران و چند استان بزرگ به وقوع پیوسته؛ اما ادامه حیات این جریان بدون تردید نه تنها رابطه سالم و مبتنی بر قانون اکران و سالن های سینمایی را بر هم می زند، بلکه می تواند به اتفاق ها و آسیب هایی چون افزایش قیمت بلیت سینماها برای جبران این پول، اُفت کیفی در روند تولید آثار سینمایی برای کاهش هزینه های سرسام آور تولید و نظایر آن منتج شود. نتیجه این اقدام هم ضرر و خسران مخاطبان سینما به خاطر مواجهه با آثار سینمایی بی کیفیت و بر هم خوردن نظم و تعادل گردش مالی و اقتصادی موجود در سینمای کشور است که طی چند سال اخیر روند صعودی خوبی را آغاز کرده است.

** ضربه به اعتبار و شان سینمای ایران
«علی سرتیپی» تهیه کننده نام آشنای سینمای ایران ضمن ابراز تاسف از وقوع این اتفاق و تاکید بر محدود بودن آن، به انتقاد از سودجویی عده ای که منتج به تلاطم جریان آرام و پیوسته رو به رشد اقتصاد سینمای ایران شده است، می پردازد و می گوید: سینمای ایران در هر دو بُعد کمی و کیفی در تمام جهان زبانزد است. با آغاز دهه 90 خورشیدی و ورود جدی و حرفه ای تر در مبحث اقتصاد سینما، آن هم بعد از سالهای دهه 80 خورشیدی در ایران که با رکود شدید، بی میلی و قهر مخاطبان با سالن های سینمایی مواجه بودیم، باعث شده تا چنین سودجویی هایی هر چند محدود صورت بگیرد.
تهیه کننده فیلم های موفقی چون «شهر موش‌ها 2»، «پل چوبی» و «ورود آقایان ممنوع» با تاکید بر ضرورت اعتمادسازی به عنوان رمز موفقیت و پیشرفت اقتصاد سینمای ایران طی سالهای اخیر در داخل و خارج از کشور می افزاید: قانون اکران در تمام جهان همواره بر این امر استوار بوده که همواره بخشی از درآمد حاصل تبلیغات محصولات تجاری پیش از اکران فیلم ها در سالن های سینمایی، به عدد فروش فیلم اضافه می شود. این مساله در حقیقت می تواند هزینه های جانبی اکران فیلم ها مانند تبلیغات محیطی یا شبکه های تلویزیونی را تا حدی تامین کند؛ اما معکوس شدن این جریان، یعنی درخواست و مطالبه نقدینگی از تهیه کننده یا شرکت پخش کننده آثار سینمایی، علاوه بر هم زدن اعتماد موجود در چرخه اکران آثار سینمایی، می تواند عواقب جبران ناپذیری چون قاچاق فیلم و فروش در بازار غیررسمی محصولات فرهنگی، تلاش تیم سازنده برای کاهش هزینه های تولید و در نتیجه اُفت کیفی آثار سینمایی و یا افزایش بی دلیل قیمت بلیت سینماها و کاسته شدن از تعداد مخاطبان را با خود به همراه داشته باشد.

** یک بار برای همیشه...
«همایون اسعدیان» کارگردان و عضو هیات مدیره کانون کارگردانان خانه سینما نیز با اشاره به همراهی مثبت مسئولان سازمان سینمایی و برخورد با هرگونه تخلف در زمینه بر هم زدن روند قانونی و شرایط اکران در سینماهای سرگروه و سالن های اقماری آنها در سطح کشور می گوید: وقتی پای سودجویی و فرصت طلبی در مباحث اقتصادی در میان باشد، باید آماده وقوع هر اتفاقی بود. اما خوشبختانه در بدنه سازمان سینمایی کشور به ویژه در دولتهای یازدهم و دوازدهم شاهد اصلاح قوانین از یک سو و برخورد قاطع با متخلفان در هر زمینه بوده ایم و همین مساله علاوه بر تحکیم جو اعتمادسازی به تقویت همکاری و همگامی تمامی بخش های صنفی حوزه سینما منتج شده است.
کارگردان فیلم های موفق و تحسین شده ای چون «طلا و مس»، «بوسیدن روی ماه» و «راه بی پایان» ادامه می دهد: امروز مردم به عنوان مخاطبان و مصرف کنندگان محصولات هنری مانند فیلم سینمایی، به چنان درجه از پختگی و تجربه رسیده اند که به محض مواجهه با آسیبی مانند کاهش کیفیت آثار سینمایی، عدم توجه سینمادار به تکریم مخاطبان، پیگیری مطالبه خود از هنرمندان و نظایری از این دست، واکنش نشان می دهند.
وی خاطرنشان می کند: وقوع چنین اتفاقی مانند بر هم زدن قاعده قرارداد اکران آثار سینمایی به بهانه دریافت وجه از تهیه کننده یا شرکت پخش کننده اثر سینمایی با اهرم تبلیغات هر چند بسیار محدود، ممکن است اتفاق بیفتد؛ اما در درجه نخست نشان دهنده کم تجربگی سینمادار و یا شرکت توزیع کننده اثر سینمایی است. چرا که این تجربه اگر یک بار اتفاق بیفتد و صدای آن به گوش دیگر تهیه کنندگان یا شرکتهای پخش کننده برسد، دیگر با آن سینمادار یا شرکت توزیع کننده قراردادی امضا نخواهند کرد و همین مساله در نهایت به ضرر آنها تمام می شود. در حقیقت اولین اقدام برای چنین نوعی از سودجویی فقط یک بار اتفاق می افتد اما بهای آن بسیار سنگین تر از چیزی است که سینمادارها و مدیران شرکت های توزیع کننده آثار سینمایی حاضر به پرداخت آن باشند.
با تجمیع صحبت هایی که در این نوشتار در باب تب کردن نگاتیوهای سینمایی شرحش رفت، می توان به این نتیجه رسید که در سایه همکاری نهادهای دولتی مانند سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با نهادهایی صنفی چون خانه سینما و اتکا به اتحاد موجود بین اهالی سینما، حتی با وجود آسیب ها و حوادثی این چنین، می توان به عبور سلامت هنر سینما از این مقطع و بازگشت سریع و قدرتمند به ادامه مسیر تعالی خود امیدوار بود و آرزو کرد تا در تمامی شاخه های فعالیت اقتصادی در بازار هنر شاهد وقوع چنین رویدادهایی باشیم... به امید آن روز...