بزرگنمايي:

راه ترقی- یازدهمین دوره طرح فصلی فروش کتاب با نام طرح تابستانه کتاب 98 با شعار کتاب، همنشین دلنشین از سه‌شنبه گذشته (25 تیر) در شهرستان ها و از پنجشنبه (27 تیر) در تهران شروع شد و تا سوم تیر ادامه دارد. بر اساس طرح تابستانه کتاب 98، هر فرد می تواند با اعلام کد ملی خود به کتابفروشی های مشارکت کننده در طرح، تا 120 هزار تومان کتاب بخرد و برای کتاب های تالیفی 25 و برای کتاب های ترجمه 15 درصد تخفیف دریافت کند. همچنین میزان اعتبار تخصیص یافته به هر کتابفروشی یکسان نیست و بر اساس معیارهای مختلف از جمله میزان مراجعات به آن و بزرگی و کوچکی متغیر است.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال 1394 برای هدفمندکردن یارانه نشر طرح های فصلی فروش کتاب را آغاز کرد؛ در این طرح ها کتابفروشی ها می توانند روی فروش کتاب به خریداران تخفیف بدهند و مبلغ تخفیف داده شده را بعداً از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کنند. بر اساس آمار خانه کتاب، طی 10 دوره ای که این طرح برگزار شده، در مجموع 87 میلیارد تومان کتاب فروخته شده که از این میزان 16 میلیارد تومان یارانه ای بوده که وزارت ارشاد به کتابفروشی ها داده و بقیه سهم خود خریدار کتاب بوده است. همچنین به طور متوسط در هر دوره 800 کتابفروشی در طرح مشارکت کرده اند و هر بار 250 هزار خرید صورت گرفته است؛ در مجموع هم چهار میلیون و 180 هزار جلد کتاب طی این طرح ها فروخته شده است.

طرح تابستانه کتاب 98 با 653 کتابفروشی عضو در سراسر کشور، شامل 497 کتابفروشی در مراکز استان و 156 کتابفروشی در شهرستان‌ها اجرا شد. اسامی و مشخصات کتابفروشی‌های عضو طرح تابستانه کتاب 98 به تفکیک هر استان روی سایت tarh.ketab.ir قابل مشاهده است. بر اساس آمار روز دوشنبه (31 تیر) خانه کتاب از زمان آغاز طرح تا همان روز، 207 هزار و 89 نسخه کتاب به مبلغ 5 میلیارد و 845 میلیون و477 هزار و 89 تومان به فروش رسیده بود. با توجه به اینکه قیمت کتاب طی سال گذشته به دلیل افزایش قیمت کاغذ، دست کم 30 درصد افزایش یافته است، فروش کتاب ها از جهت 30 درصد بیشتر باشد تا دست کم به میزان فروش مشابه طرح تابستانه سال گذشته دست یابیم.

ذی نفعان مختلف طرح شامل کتابفروشی ها، ناشران، نویسندگان و مترجمان نظرهای مختلفی در مورد آن دارند؛ عده ای معتقدند برگزاری این طرح با توجه به بازار کتاب ایران و افزایش شدید قیمت سال گذشته و کاهش فروش طی سال جاری، به قدر قطره آبی در بیابان مفید است، اما عده ای آن را موجب بروز فساد، فروش کتاب های خارج از طرح یا اقلام دیگر کتابفروشی ها به جای کتاب یا وابسته کردن صنعت نشر به انواع یارانه می دانند.

زمان کمتر، یارانه ناچیز برای هر فرد

برای بهتر دانستن نظر کتابفروشی ها و علاقمندان خرید کتاب روز چهارشنبه (دوم مرداد) و یک روز مانده به پایان طرح حوالی ساعات 11 تا 13 به دو منطقه مهم فرهنگی تهران؛ یعنی خیابان انقلاب راسته کتابفروشی ها و زیر پل کریمخان رفتیم.

یک کتابفروشی نام‌آشنا وابسته به ناشری شناخته‌شده زیر پل کریمخان حوالی ساعت 11 روز چهارشنبه، نسبتاً خلوت بود. مسئول فروش کتابفروشی در مورد طرح تابستانه 98 معتقد است: مدت زمان طرح تابستانه (یک هفته در تهران) کم است و سطح اعتبار هم که به هر فرد تعلق می گیرد یعنی 120 هزار تومان کافی نیست.

وی گفت: هر چند سقف خرید هر فرد در این دوره 120 هزار تومان و 20 هزار تومان بیشتر از دوره های قبل است، به دلیل افزایش شدید قیمت کاغذ و درنتیجه قیمت کتاب، این مبلغ واقعاً کافی نیست و از نظر ارزش ریالی مانند 50 هزار تومان در طرح تابستانه کتاب 97 است.

این فعال حوزه کتاب با گلایه از تسویه با تاخیر وزارت ارشاد نیز گفت: سه دوره است که زودتر از 7 ماه با ما تسویه نمی شود، این وضع برای همه کتابفروشی ها سخت است.

او در مجموع نتیجه گیری کرد: با توجه به تبلیغات ناکافی، مدت زمان و سقف کم تخفیف از برگزاری طرح تابستانه به شکل فعلی راضی نیستیم، فروش ما هم نسبت به قبل به شکل چشمگیر افزایش نداشته است.

همزمان دو خانم وارد کتابفروشی شدند، یکی از آنها از فروشنده پرسید کتاب خوب داستان چی دارید؟

فروشنده چند کتاب ترجمه معرفی کرد و او گفت: نه داستان ایرانی می خواهم، ترجمه نه.

او در مورد طرح تابستانه کتاب 98 و به طور کلی طرح های فروش فصلی اطلاعی نداشت و مشخص بود با اینکه مخاطب ژانر به خصوصی از کتاب های داستان ایرانی است؛ از تخفیف برای خرید کتاب استفاده نمی کند.

یک کتابفروشی وابسته به ناشر واقع در خیابان انقلاب که فرصت ثبت نام در طرح تابستانه را از دست داده نیز در مورد طرح گفت: ما وقتی متوجه برگزاری طرح شدیم، دو روز به پایان ثبت نام باقی مانده بود که در همان روزها هم به دلیل نبودن مسئولان مربوطه در خانه کتاب موفق به ثبت نام نشدیم.

وی ادامه داد: مسئولان خانه کتاب هم گفتند ما از طریق خبرگزاری ها اطلاع رسانی کردیم و باید مطلع می شدید.

دهه هفتادی‌ها، بهترین مشتری‌های ما

یک کتابفروشی نسبتاً بزرگ و وابسته به ناشر در خیابان انقلاب هم که از اعتبار قابل‌توجهی برای اعطای تخفیف برخوردار بود در مورد طرح گفت: فروش نسبتاً خوب بوده، مخاطبان ما که عموماً از جوانان دهه 70 هستند از طریق فضای مجازی از طرح مطلع شده و برای خرید به ما مراجعه کردند.

وی ادامه داد: اعتبار ما یکبار تمام شده و خانه کتاب اعتباری دوباره به ما داد که آنهم تقریباً در حال اتمام است.

این کتابفروش در مورد انتقادات خود نسبت به طرح گفت: کتاب های متعلق به 10 سال قبل در این طرح قابل خرید با تخفیف است ولی اگر کتاب های قدیمی تر نیز در طرح وجود داشت بهتر بود زیرا خیلی از مشتری های ما این کتاب ها را می خواهند.

وی خواستار افزایش اعتبار طرح به ویژه برای کتابفروشی های قدیمی شد و در مورد تبلیغات نیز گفت: تبلیغات در شبکه های اجتماعی کتابفروشی ها و خبرگزاری ها و سایت ها خوب بوده است؛ ولی در سطح پوستر خانه کتاب زیاد نبود.

اعتبار ما سه روز مانده به پایان طرح تمام شد

مسئول یک کتابفروشی تازه‌تاسیس مخصوص کتاب های روانشناسی در خیابان انقلاب هم گفت که اعتبار ما دو میلیون تومان بود و سه روز ماننده به پایان طرح تمام شد.

وی در مورد نسبت فروش گفت: این دوره نسبت به دوره های قبل خوب بود البته خیلی از مشتری های ما اطلاع نداشتند و بهتر بود تبلیغات بیشتری نسبت به طرح می شد.

در این کتابفروشی و یک کتابفروشی با شمایل امروزی دیگر در خیابان انقلاب که غیر از کتاب اقلام دیگری مانند گل و کاکتوس، پاکت نامه و امثال آن نیز فروخته می شد، بعضی مراجعه کنندگان مشخصاً سراغ طرح تابستانه را می گرفتند، مشخص بود از روی صفحه کتابفروشی در شبکه اجتماعی اینستاگرام از تخفیف مطلع شده اند ولی کمی دیر به کتاب رسیده بودند.

وقتی پای رایانه هنوز به دست کتابفروش نرسیده است

البته بعضی کتابفروشی ها هم بدون دلیلی می گفتند در طرح شرکت نکرده اند نه این دوره بلکه هیچ دوره ای، مسئول یک کتابفروشی گفت که تخفیف 10 درصدی ثابت روی کتاب ها دارند بنابراین مشارکت در طرح برای 15 درصد تخفیف اضافه تر که آن را هم با تاخیر هفت ماهه بگیرد چندان مفید نبوده است. یک کتابفروشی قدیمی در خیابان انقلاب هم دلیل شرکت نکردن در طرح را نداشتن دستگاه رایانه بیان کرد؛ زیرا باید کتاب ها در سایت ثبت شود.

در مجموع کتابفروش ها از بهبود وضعیت سخت افزاری سایت خانه کتاب در این دوره نسبت به دوره های قبل راضی بودند، اما تعداد کم روزهای طرح به ویژه در تهران که فقط یک هفته بود و افزایش شدید قیمت کتاب را منجر به کاهش خریدها در این دوره می دانستند. افزون بر آن، استفاده نکردن از ظرفیت های مختلف برای اطلاع رسانی در این دوره باعث شده بود بسیاری کتابخوانان حرفه ای هم از برگزاری طرح مطلع نباشند به خصوص که طرح عیدانه نیز در نوروز 98 برگزار نشد.