بزرگنمايي:

راه ترقی- اعلام تحریم‌های جدید امریكا علیه شخص وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران كه توانسته ‌بود در مذاكرات با 6 قدرت جهانی، برجام را به نتیجه برساند، با موج واكنش‌ها در داخل و خارج ایران مواجه شد. نهادهای نظام و مقام‌های جمهوری اسلامی ایران، از جناح‌های مختلف سیاسی و در سطوح مختلف، تحریم ظریف را محكوم كردند و علنا حمایت خود را از دستاوردهای او تاكنون و اقدامات پیش رو در مقام رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران، نشان دادند. در این میان، منتقدان ظریف هم ساكت نماندند، از یك سو امریكایی‌ها ظریف را به فقدان اختیار و فاقد حق تصمیم‌گیری متهم كردند، از سوی دیگر برخی منتقدان داخلی به نكوهش قربانی روی آوردند و تحریم ظریف را نتیجه عملكرد خود او در اعتماد به امریكا و دیپلماسی لبخند معرفی كردند. نشست خبری ظریف به مناسبت روز خبرنگار و دیدارهای رییس‌جمهور، رییس مجلس و فرمانده سپاه قدس با ظریف در روزهای گذشته، بهانه‌ای شد تا از امیر محبیان، تحلیلگر مسائل سیاسی، در مورد دلایل و اعتبار انتقادهایی كه این روزها از ظریف مطرح می‌شود سوال كنیم. در ادامه متن گفت‌وگوی امیر محبیان، تحلیلگر مسائل سیاسی را با روزنامه اعتماد مطالعه می‌كنید.

به گمان شما انتقادهایی كه اخیرا از وزیر امورخارجه از سوی برخی منتقدان در مورد نتایج توافق هسته‌ای مطرح می‌شود، تا چه اندازه منصفانه است؟
افرادی كه انتقاد دارند می‌توانند انتقادهای خود را مطرح كنند. كسی مانع انتقاد كردن از سیاست خارجی یا مجریان سیاست خارجی كشور نیست. اما نباید مبتنی بر كژاندیشی قضاوت و تحلیل كرد. محمد جواد ظریف به عنوان رییس دستگاه سیاست خارجی كشور، مجری سیاست‌های نظام است و به عنوان فرمانده میدانی، با توجه به شناختی كه از محیط بین‌الملل دارد، شرایط را به رهبران كشور انتقال می‌دهد و بعد از مشورت، تصمیم‌های نهایی نظام كه در اختیار او قرار داده می‌شود را اجرایی می‌كند. البته قطعا شخص ایشان، فقط مجری نیست و در تصمیم‌سازی و سیاستگذاری دیپلماسی كشور نقش بازی می‌كند و نظراتش در تصمیم‌ها و سیاست‌های نهایی نظام موثر است.

گروهی از منتقدان تصمیم اخیر امریكا برای تحریم محمد جواد ظریف را نتیجه آنچه «دیپلماسی لبخند» و «اعتماد به امریكا» عنوان می‌كنند، می‌دانند. به نظر شما این تعابیر تا چه اندازه درست است؟
در دیپلماسی اصلی وجود دارد كه مذاكره، هیچ‌گاه بر مبنای اعتماد نیست، بلكه بر مبنای احترام است. طرفین مذاكره باید به یكدیگر در حدی احترام داشته‌باشند كه نظرات یكدیگر را بشنوند و بحث كنند تا به نقطه مشتركی برسند. هیچ‌گاه گفت‌وگوی جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده امریكا مبتنی بر اعتماد نبوده و نیست. مشخصا ایالات متحده امریكا هیچ‌گاه شواهد و سیگنال‌هایی ارایه نداده كه یك شریك مذاكره قابل اعتماد است. اینكه كسی صرف مذاكره را دلیل بر اعتماد به امریكا تلقی كند، به معنای این است كه شناختی نسبت به ماهیت دیپلماسی ندارد. ظریف به صورت اخص و جمهوری اسلامی ایران در كل، هیچ‌گاه به ایالات متحده امریكا اعتماد نكرده‌اند. در نتیجه اصل این ادعا كه صرف مذاكره ظریف با هر كشوری به معنای اعتماد است، یك ادعای نادرست است. اینكه منتقدی بگوید محمد جواد ظریف به امریكا اعتماد كرده است و در نتیجه این اعتماد است كه چنین رویدادهایی اتفاق افتاده است، این یك برداشت نادرست و انتقاد بی‌مبناست.

تحریم‌ها و مشكلات ناشی از عدم اجرای برجام را تا چه اندازه بر عهده ظریف و دستگاه سیاست خارجی تحت مدیریت او می‌دانید؟
خروج امریكا از برجام، به معنای عدم رعایت تعهدات و قوانین بین‌المللی از سوی ایالات متحده امریكاست. اینكه منتقدان به جای اینكه ایالات متحده امریكا را مورد نقد قرار دهند، روی‌شان را به سمت داخل برگردانند و فرمانده‌ها و ژنرال‌های خودی را مورد نقد قرار دهند، نشان‌دهنده این است كه درك صحیحی از مسائل سیاسی و دیپلماتیك وجود ندارد.اینكه كسی بگوید آقای ظریف تا چه اندازه توانسته است مطالبات كشور را در مذاكرات عملی كند و تا چه اندازه آنچه كه می‌خواستیم به دست بیاورد یا تا چه اندازه ناموفق بود، قطعا نقد واردی است. اتفاقا خیلی هم خوب است كه دستاوردهای دیپلماتیك دستگاه سیاست خارجی و رییس آن در بوته نقد و كمیت و كیفیت آن مورد بررسی قرار گیرد. اما نقد براساس مبانی ناصحیح و اتهام‌های غیرمنصفانه، نه جایز است و نه سازنده.

همزمان با اعلام تحریم وزیر امورخارجه، وزیر خارجه امریكا این اقدام را به دلیل «فاقد اختیار بودن ظریف» عنوان كرد. این تعبیر به نظر شما چقدر قابل قبول است؟
اختیار را باید تعریف كرد. هیچ وزیر خارجه‌ای در جهان اختیار مطلق ندارد. اساسا تعریف این مقام، اجرای سیاست‌های بین‌المللی حكومت و نظامی است كه نمایندگی می‌كند. وزیر خارجه ایالات متحده امریكا هم كه چنین اظهارات بی‌اساسی را در مورد ظریف بیان می‌كند، خودش مجری سیاست‌های كلی دولت خودش است. آقای ظریف هم مانند همه دیگر همتایان خودش در سراسر جهان، در چارچوب تصمیم‌های نظام دارای اختیار و قدرت تصمیم‌گیری است. درست به همان اندازه كه گروهی از منتقدان در داخل كشور شناخت صحیحی از دیپلماسی ندارند، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریكا هم درك صحیحی از دیپلماسی ندارد. هدف امریكایی‌ها این است كه به این وسیله جایگاه و شخص محمد جواد ظریف را تحقیر كنند و بگویند هدف‌شان این است كه با آدم‌های اصلی و در راس كشور صحبت كنند.به گمان من كسانی كه در داخل كشور تلاش می‌كنند مسوول سیاست خارجی كشور را تحقیر كنند، دانسته یا ندانسته در چارچوب و زمین بازی امریكایی‌ها بازی می‌كنند.