بزرگنمايي:

راه نو- راي اليوم (انگلستان) در گزارشي به قلم "محمد لحسن البشير" گزارش يک موسسه امنيتي دفاع اسپانيا درباره آينده روابط آمريکا و عربستان را منتشر کرده است:
مؤسسه پژوهش هاي راهبردي وابسته به وزارت دفاع اسپانيا، علل تحليل رفتن روابط آمريکا و عربستان سعودي را برشمرد و اعلام کرد مرحله اي که در آن غرب، تهران را به عنوان هم پيمان راهبردي به جاي رياض انتخاب مي کند عملا آغاز شده است.

علل تحليل رفتن روابط دوجانبه آمريکا و عربستان
اين موسسه اواسط ماه کنوني (نوامبر) در پژوهشي به بررسي علل تحليل رفتن روابط دوجانبه آمريکا و کشور پادشاهي عربستان سعودي پرداخت و آينده اين روابط را در کوتاه و دراز مدت ترسيم کرد. «کارلوس ايگوالادا تولوسا» پژوهشگر اين موسسه در اين بررسي با عنوان «روابط آمريکا با عربستان سعودي؛ تحول و علل تحليل رفتن» تاکيد کرد روابط بين قدرت مسلط بر جهان و پادشاهي «پترو دلار»، اکنون در بهترين وضع نيست.
به عقيده اين پژوهشگر، سردي کنوني در روابط رياض و واشنگتن بيش از آن که ناشي از اختلاف بر سر منافع باشد، ناشي از انباشته شدن اختلاف نظرها بر سر سياست بين المللي است که روابط دوستانه دو کشور را تيره کرده است. نخستين تماس بين عربستان و آمريکا به سال ١٩٣٣ باز مي گردد که شرکت آمريکايي شورون امتياز اکتشاف نفت را در شرق عربستان سعودي دريافت کرد تا به اين ترتيب راه به روي ورود ساير شرکت هاي آمريکايي باز شود و اين شرکت ها نيز فناوري اکتشاف نفت را به عربستان انتقال دادند. ملک عبدالعزيز بن سعود از اين فناوري براي تاسيس شرکت هاي خصوصي اکتشاف نفت استفاده کرد و به اين ترتيب به سود کلاني دست يافت. با اين معامله، دو کشور روابط سياسي و اقتصادي دوجانبه را از سال ١٩٤٥ پايه گذاري کردند.
پژوهشگر اسپانيايي به افشاي زواياي پنهان حکومت پادشاهاني که در عربستان بر تخت نشستند پرداخت و دوره حکومت ملک سعود بن عبدالعزيز را دوره اي تاريک در تاريخ عربستان توصيف کرد که در آن فساد و سوء مديريت منابع اقتصادي کشور گسترش يافت و موجب شد عربستان به رغم افزايش درآمدهاي نفتي، بيش از ٢٠٠ ميليون دلار بدهکار شود. عربستان در دوره حکومت ملک فيصل بن عبدالعزيز (١٩٦٤ تا ١٩٧٩) وارد عرصه ترويج افراط گرايي و استفاده از امکانات و منابع خود در جهت گسترش تفکر وهابي و عرصه مناقشه سياسي و ديني و طايفه اي با ايران شد که تا به امروز ادامه يافته است.
نويسنده اسپانيايي در پژوهش خود به ذکر برخي علل ايجاد تنش در روابط عربستان و آمريکا پرداخت و يکي از اين علل را رويکرد راهبردي جديد آمريکا به سوي منطقه آسيا و اقيانوس آرام و اهميت دادن به اين منطقه به زيان متحدانش در منطقه خليج (فارس) به ويژه عربستان سعودي دانست که اکنون بيش از هر زمان ديگري به حمايت آمريکا به منظور مقابله با بلندپروازي هاي ايران براي سيطره بر خاورميانه نياز دارد؛ منطقه اي که به عنوان ميدان کشمکش ژئوپلتيک و سياسي بين قدرت هاي مختلف منطقه اي و بين المللي نگاه ها را به خود جلب کرده است.

وخامت روابط بين رياض و واشنگتن
تحليلگر اسپانيايي مي افزايد، وخامت روابط بين رياض و واشنگتن از سطح نهادهاي رسمي در دو کشور فراتر رفته است. وي به سخنان ماه مارس باراک اوباما رئيس جمهور آمريکا اشاره کرد که گفت: «به نفع آمريکا نيست که از طريق حمايت خودکار از عربستان و متحدان آن، سياست خارجي خود را محدود کند». وي افزود آمريکا نمي تواند به تحمل بار حمايت از عربستان سعودي و برخي ديگر از کشورهاي خليج (فارس) ادامه دهد. پاسخ عربستان به اين اظهارات اوباما، آرام و با تلاش براي دلجويي از آمريکايي ها از طريق انتشار مقاله اي در روزنامه انگليسي زبان «عرب نيوز» وابسته به رياض همراه بود. ترکي الفيصل رئيس سابق دستگاه اطلاعاتي عربستان و سفير سابق اين کشور در واشنگتن در اين مقاله تکذيب کرد که کشورش براي رسيدن به اهدافش از ديگران سواري مي گيرد. او افزود عربستان در خط مقدم است و اشتباهاتش را مي پذيرد و آن را اصلاح مي کند و به تلقي کردن ملت آمريکا به عنوان متحد خود ادامه خواهد داد. به اين ترتيب اوباما توانست اختلافات کشورش را با رياض به افکار عمومي آمريکا و رسانه هاي تاثير گذار منتقل کند. اين رسانه ها با همه توان -به ويژه در زمينه ارتباط دادن عربستان به حمايت و پشتيباني از تروريسم- به حمايت از دولت اوباما پرداختند و از عربستان غرامت سنگيني درخواست کردند همان طور که در قانون «جاستا» آمده است که کميته تحقيق درباره حملات يازدهم سپتامبر در ماه ژوئيه امسال آن را آماده کرد.
از نظر اين کارشناس اسپانيايي، عامل ديگري که موجب گسترش شکاف بين واشنگتن و رياض شد، حمايت عربستان از «کودتا»ي عبدالفتاح السيسي رئيس جمهور کنوني مصر در سال ٢٠١٣ بود که واشنگتن را ناراحت کرد. عامل ديگر، ناخرسندي عربستان از تصميم آمريکا به خارج کردن سربازانش از عراق و سپردن وظايف امنيتي و نظامي به دولت عراق بود که رياض او را متحد رقيب خود ايران مي داند.

برجام ضربه اي کمرشکن به روابط آمريکا و عربستان وارد کرد
اما موضوعي که ضربه اي کمرشکن به روابط آمريکا و عربستان وارد کرد، اقدام اوباما به امضاي توافقنامه هسته اي با تهران بود. اين اقدام از نظر رياض به معناي لغو تحريم هاي اقتصادي ايران و پايان انزواي بين المللي اين کشور و در نتيجه، بازگشت قدرتمندانه آن به صحنه سياسي منطقه به عنوان بازيگري اصلي است. به اين ترتيب نفوذ عربستان در منطقه تهديد مي شود و حتي اين کشور جايگاه ممتاز خود را به عنوان يک متحد راهبردي نه فقط براي آمريکا بلکه براي غرب از دست مي دهد.
رياض در واکنش به امضاي توافقنامه هسته اي، به کاهش قيمت نفت متوسل شد به اين منظور که اقتصاد ايران را که ٣٣ درصد درآمد آن از محل فروش نفت و گاز تامين مي شود تضعيف کند در حالي که ميزان وابستگي اقتصاد عربستان سعودي به نفت و گاز به ٩٠ درصد مي رسد. اين راهبرد، تأثيري منفي بر اقتصاد عربستان گذاشت. اما در خصوص پرونده سوريه، آمريکا هيچ اشتياقي براي در پيش گرفتن موضع عربستان نشان نمي دهد و به شدت از جنگي که عربستان در چارچوب ائتلافي متشکل از کشورهاي خليج (فارس) و اردن و مغرب عليه يمن به راه انداخته است، انتقاد مي کند.
کارلوس ايگوالادا تولوسا پژوهشگر فرانسوي توضيح مي دهد که چگونه غرب از عربستان سعودي به عنوان ترمزي به منظور مهار کردن بلندپروازي ايران براي سيطره بر منطقه خاورميانه استفاده کرد. يکي از نشانه هاي حمايت غرب از رياض در اين زمينه، افزايش فروش سلاح به عربستان است به طوري که طبق آمار موسسه بين المللي تحقيقات صلح استکهلم، عربستان خريد سلاح از غرب را طي سال هاي ٢٠٠٦ تا ٢٠١٠ حدود ٢٥٠ درصد افزايش داده است. علاوه بر اين، رياض طي سال هاي ٢٠١١ تا ٢٠١٥ خريدار ١٠ درصد کل صادرات تسليحاتي آمريکا بوده است. اما در خصوص اسپانيا که چهارمين صادر کننده بزرگ سلاح در جهان به شمار مي رود، بر اساس آمارهاي سال ٢٠١٥ مقصد حدود ٢٥ درصد کل صادرات صنايع نظامي اين کشور، عربستان سعودي بوده است.

آينده روابط عربستان و آمريکا
اين تحليلگر اسپانيايي تاکيد مي کند آينده روابط بين عربستان و آمريکا به اين موضوع بستگي دارد که چه کساني در واشنگتن و رياض حکومت مي کنند. در آمريکا قرار است قدرت به دونالد ترامپ رئيس جمهور منتخب تحويل داده شود اما در عربستان سعودي با توجه به سن بالاي ملک سلمان، هنوز مسئله انتقال قدرت، شفاف نيست.
اين تحليلگر اسپانيايي تاکيد مي کند متحد کنوني آمريکا و غرب، رياض است ولي بعيد نمي داند که تهران به متحد قدرتمند غرب در منطقه تبديل شود. وي مي افزايد، گام نخست در اين زمينه بعد از امضاي توافقنامه هسته اي با ايران عملا برداشته شده است.
اين تحليلگر موسسه پژوهش هاي راهبردي وابسته به وزارت دفاع اسپانيا در پايان مي افزايد، وخامت کنوني روابط آمريکا و عربستان سعودي، هر دو کشور را به سوي يافتن متحدان داخلي و منطقه اي سوق مي دهد که منافع آنها را تضمين کنند. ممکن است کار به جايي برسد که برخي گروه هاي مورد حمايت هر کشور تا حد درگيري مسلحانه با يکديگر در برخي عرصه هاي داغ منطقه اي پيش بروند و به اين ترتيب دوطرف وارد مرحله برخورد مي شوند هرچند اين برخورد به دست ديگران و در خاک ديگران خواهد بود.