بزرگنمايي:

راه ترقی - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مالک مصدق| با وجود آنکه تقابل مستقیم ایران و اسرائیل فروکش کرده، اما همچنان در عرصه دیپلماسی جریان‌های ضدایرانی فعالی به دنبال تغییر‌ معادلات در منطقه علیه تهران هستند؛ از تلاش بایدن برای عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو گرفته تا ادعا بر سر ایجاد ائتلاف منطقه‌ای و شکل‌گیری سامانه پدافندی مشترک منطقه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران. در بین این هدف‌گذاری‌ها، موضوع مهم‌تر ناظر بر تلاش برای دستیابی آمریکا و عربستان به یک توافق‌نامه امنیتی دوجانبه است؛ توافق‌نامه‌ای که به اعتقاد ناظران، سیبل آن‌ ایران است. به نظر می‌رسد هر چهار موضوع اکنون در دستور کار آنتونی بلینکن، وزیر امور ایالات متحده، در سفر به عربستان سعودی قرار دارد؛ کما‌اینکه سکاندار سیاست خارجی آمریکا روز دوشنبه در ریاض مدعی شد‌ واشنگتن به مراحل پایانی توافق امنیتی با عربستان سعودی نزدیک است و اگر عربستان روابط خود با اسرائیل را عادی کند، این توافق امنیتی به عربستان پیشنهاد می‌شود. بلینکن در جمعی از «مجمع جهانی اقتصاد» ادامه داد: «فکر می‌کنم کاری که عربستان سعودی و ایالات متحده با هم در زمینه توافق‌های خود انجام داده‌اند، به‌طور بالقوه به کامل‌شدن نزدیک است».
حسین دولت‌آبادی نیز در راستای ادعاهای بلینکن، متذکر می‌شود: اکنون‌‌ فشارهای بی‌سابقه رسانه‌ای و افکار عمومی در آمریکا و همچنین اعتراض‌ها و انتقادهای گسترده قشر جوان و دانشگاهی به واسطه حمایت بی‌دریغ آمریکا از اسرائیل و به شهادت رساندن 35 هزار فلسطینی، شرایطی به وجود آورده است که به شکل جدی پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری تحت‌الشعاع تحولات جنگ غزه قرار گرفته است. از این‌رو کارشناس ارشد حوزه بین‌الملل در ادامه گفت‌وگوی خود با «شرق» تأکید و تصریح می‌کند که رئیس‌جمهوری آمریکا با هدف پیروزی در انتخابات سعی دارد یکی از پرونده‌های خود یعنی عادی‌سازی روابط عربستان‌ سعودی و اسرائیل را پیش از آغاز انتخابات ریاست‌جمهوری به نتیجه برساند‌ تا به گفته او، از دل این عادی‌سازی بایدن به دو هدف دست پیدا کند؛ نخست استفاده از ظرفیت ریاض برای پایان‌دادن به جنگ حماس و اسرائیل و دوم مانور سیاسی بر این موضوع در انتخابات ریاست‌جمهوری. با این برآورد، مفسر حوزه سیاست خارجی اعتقاد دارد ‌اکنون وزارت امور خارجه آمریکا تمام توان خود را به کار گرفته است که عادی‌سازی روابط هرچه سریع‌تر به مرحله اجرائی نزدیک شود. تا جایی که این تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه از عقب‌نشینی کاخ سفید خبر می‌دهد که ذیل آن، جو بایدن پذیرفته است توافق‌نامه امنیتی با عربستان سعودی را مشابه با ماده 5 ناتو اجرائی کند؛ توافقی که از منظر این کارشناس، به معنای ایجاد یک ائتلاف نظامی، امنیتی و دفاعی مشابه با ناتو با هدف حمایت از عربستان در برابر تجاوز یک کشور خارجی است که به اذعان دولت‌آبادی، محور و کانون این ائتلاف می‌تواند علیه تهران باشد.
در همین راستا، بلینکن روز دوشنبه به دو ماه مذاکرات فشرده با ریاض در جهت عادی‌سازی روابط با عربستان اشاره می‌کند که البته رئیس دستگاه سیاست خارجی آمریکا فاش کرد‌ گویا قرار بر این بوده که این مذاکرات دهم اکتبر سال گذشته میلادی با حضور مقامات عربستان سعودی و اسرائیل ادامه داشته باشد تا به‌طور خاص بر بخش فلسطینی توافق عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل تمرکز کند؛ چرا‌که این بخش‌ یک جزء اساسی آن است. اما این اتفاق به دلیل حملات هفتم اکتبر (15 مهر) حماس به اسرائیل رخ نداد. با‌این‌حال، بلینکن به دو پیش‌شرط برای پیشبرد عادی‌سازی هم می‌پردازد که شامل «آرامش در غزه و مسیری معتبر به سوی (تشکیل) یک کشور فلسطینی‌ است». به نوشته انتخاب، مقامات آمریکایی گفته‌اند کلید صلح و امنیت پایدار در خاورمیانه و ادغام اسرائیل در این منطقه، ایجاد مسیری برای تشکیل کشور فلسطینی با تضمین‌های امنیتی برای اسرائیل است. بلینکن اواخر روز دوشنبه، پیش از سفر به اردن و اسرائیل، با ولیعهد عربستان، محمد بن‌سلمان، گفت‌وگو کرد و پس از آن راهی امان، پایتخت اردن شد و بعد از آن قرار است ‌در اسرائیل با بنیامین نتانیاهو نیز گفت‌وگو ‌کند.
پرویز شاکری، دیگر کارشناسی بود که در گفت‌وگوی خود با «شرق»، ضمن درستی بخشی از گفته‌های حسین دولت‌آبادی، این نکته را هم مدنظر قرار داد که هنوز مشخص نیست نتیجه مذاکرات فشرده آمریکایی‌ها با مقامات عربستانی سعودی به توافق‌نامه نظامی و امنیتی، ذیل ماده 5 مشابه با ناتو منجر شده است یا ماده 4.5؛ چون تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل با ارجاعی به برخی گزارش‌ها‌، خبر داده که جو بایدن از پذیرش توافق امنیتی با عربستان، مشابه با ماده 5 ناتو، خودداری کرده بود و تنها به انعقاد قراردادی یک پله پایین‌تر از آن رضایت داده است. مفسر حوزه غرب آسیا در تبیین تفاوت ماده 4.5 با ماده 5 اشاره دارد که توافق‌نامه امنیتی ماده 4.5، صرفا آمریکا را موظف می‌کند در صورت حمله مستقیم به عربستان از آن حمایت کند. اما ماده 5 می‌گوید حمله مستقیم به خاک عربستان از سوی هر کشوری به‌مثابه حمله به خاک آمریکا تلقی خواهد شد و ایالات متحده موظف است وارد عمل شود. حال از منظر شاکری، سؤال کلیدی آن است که نتیجه نهایی مذاکرات ریاض-‌‌واشنگتن چیست و پای توافق ماده 4.5 در میان است یا 5؟
نکته مهم‌تری که از منظر این کارشناس باید به آن توجه کرد، میزان نیاز دولت بایدن به عادی‌سازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل است؛ پارامتری که به باور تحلیلگر حوزه خاورمیانه، مشخص می‌کند آیا دولت بایدن حاضر به پذیرش توافق‌نامه امنیتی ذیل ماده 4.5 شده است یا آنکه شدت نیاز بایدن به عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل، کاخ سفید را مجبور کرده بر‌خلاف ادعاهای گذشته بایدن، توافق‌نامه امنیتی مشابه با ماده 5 ناتو را امضا کند. البته طبق برخی گزارش‌ها‌، دولت بایدن به کار روی توافق بالقوه‌ای که می‌‌تواند به عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل منجر شود، حتی در شرایطی که برخی از مقامات و تحلیلگران احتمال آن را ضعیف می‌دانند، ادامه می‌دهد. با توجه به این نکته، شاکری هم میزان نیاز بایدن به عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل را شدید توصیف می‌کند؛ چنان‌‌که هفته گذشته، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید هم از قصد خود برای سفر به عربستان سعودی خبر داد که دستور کار سفر او نیز‌ گفت‌وگو با مقامات سعودی بر سر این است که آیا می‌توان به توافقی برای عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی دست یافت یا خیر. البته سالیوان پیش‌تر سفر خود به خاورمیانه را به دلیل مشکل جسمی به تعویق انداخته بود. در این بین، مانع اصلی به مشکلات بنیامین نتانیاهو باز‌می‌گردد؛ چرا‌که نخست‌وزیر اسرائیل راه‌حل دو ‌دولتی و بازگشت تشکیلات خودگردان فلسطینی به غزه برای کنترل آن را رد کرده است، در‌حالی‌که جامعه بین‌المللی به‌طور گسترده از راه‌حل دو‌ دولتی حمایت می‌کند. سعودی‌ها به‌عنوان پیش‌نیاز عادی‌سازی روابط با اسرائیل، خواستار پایبندی اسرائیل به راه‌حل دو کشوری شده‌اند.