چاپ

راه نو- بهزاد خوش اندام، در گزارشي در يورو آسيا ريويو (آمريکا)، نوشت:
دو سال از توافق هسته اي ايران موسوم به برجام با کشورهاي گروه پنج به علاوه يک مي گذرد و لزوم راهبرد مسالمت آميز همچنان ضامن اصلي اين توافق بين المللي است. کاربرد ديپلماسي، در عمل - و نه صرفاً در نظر- شيوه پايدار انحصاري براي حل و فصل اختلافات و حفظ توازن قدرت در غرب آسياست، که حول محور اين توافق مي چرخند. بعد از گذشت دو سال دلهره آور در غرب آسيا منافع حاصل از اجراي دقيق برجام اينک حتي بيش از پيش با سياست هاي داخلي کشورهاي امضا کننده توافق و همسايگان ايران پيوند خورده است. البته، محدوديت هاي قابل پيش بيني به تازگي به ايجاد چالش هايي براي اجراي برجام در حاشيه سياست هاي جهاني انجاميده است.
اما در طول اين مدت، جهان، وراي تحولات بزرگ سياسي در آمريکا، شاهد تحولات بزرگي در زمينه سياست خارجي و داخلي ايران و گروه پنج به علاوه يک بوده است. در حيطه سياست خارجي فرانسه، انگليس و آلمان تحولات بزرگي رخ داده است که در نتيجه آن در بين کشورهاي اروپايي در ارتباط با روابط دو سوي اقيانوس اطلس (آمريکا و اروپا)، وابستگي امنيتي و دفاعي به آمريکا و نهادهاي بين المللي مثل سازمان پيمان آتلانيک شمالي (ناتو)، گروه کشورهاي هشت و گروه بيست، نوعي بدبيني رشد کرده است. همزمان در شرق، همکاري بين قطب هاي قدرت بزرگ آسيايي مثل چين - روسيه، هند - روسيه، ايران - قدرت هاي آسيايي و ساير بازيکنان مهم، در چارچوب نهادهاي مهم بين المللي و منطقه اي مثل گروه بريکس کشورهاي در حال توسعه و سازمان همکاري شانگهاي و همچنين از طريق پروژه هاي خلاقانه اي مثل «يک جاده، يک کمربند» چين در حال پيشرفت بوده است.
با وجود تغييرات سريعي که در عرصه سياست جهاني صورت گرفته است، چنين به نظر مي رسد که چالش هاي جهاني کماکان در حال تغييرند و اين تغييرات حتي ژرف تر هم شده اند. در بين اين چالش ها با موضوع تروريسم مواجه هستيم که از سال ٢٠١٥ تا ٢٠١٧ به منبع نگراني براي بازيگران جهاني، که به دنبال راه حل جامع و فراگيري براي مشکلات جاري هستند، تبديل شده است. در کنار مبارزه با تروريسم، البته بحران مهاجرت، تبهکاري سازمان يافته، تفرقه افکني، جدايي طلبي، افراط گرايي و ايجاد تنفر قومي در رأس برنامه هاي ملي، جهاني و منطقه اي قرار گرفته اند. به علت خلائي که اين بحران ها به وجود آورده اند، بازيگران سياسي - تبليع کننده ايران هراسي از جمله اسرائيل و عربستان - به اقدامات منفي متوسل شده اند و بر طبل هاي افراط گرايي و خشونت مي کوبند تا بدين وسيله در منطقه شکاف و اختلاف نژادي، قومي و مذهبي ايجاد کنند. تداوم رفتارهاي خصمانه و ديوانه وار اسرائيل و عربستان، در رابطه با ايران، دو سال بعد از انعقاد توافق هسته اي، واکنش به تدابير ايران براي بازگشت به جايگاه طبيعي اش در معادلات ژئو پوليتيک، راهبردي، اقتصادي و انرژي در منطقه را در مقطعي از زمان نشان مي دهد که دامنه مجادلات عرب - عرب نيز رو به گسترش است. رفتار اين دو بازيگر [عربستان و اسرائيل] در مواقعي در سياست خارجي ترکيه در منطقه سردرگمي پديد آورده است. در اين موقعيت، چنين به نظر مي رسد که توافق هسته اي ١٤ ژوئيه ايران در حال مبارزه با وارثان چهار ميراث اوباما براي خاورميانه، يعني داعش، جنگ هاي نيابتي، بحران مهاجرت و باز تعريف پيمان سايکس - پيکو [يا موافت نامه آسياي صغير که به تقسيم کشورهاي سوريه، عراق و لبنان و فلسطين در خاورميانه بين انگليس و فرانسه] انجاميد.
شواهد موجود نشان مي دهد که مسئوليت و قدرت منطقه اي ايران، در مدت اين دو سالي که از عمر توافق هسته اي مي گذرد، باز آزموده شده است. دو سال بعد از توافق هسته اي و بر اساس ادعاي فوق، ايران هم اکنون بر اساس منطق شراکت راهبردي، در چارچوب قلمروهاي نفوذي و تمدني خود، در حال متقاعد ساختن شرکا و رقباي منطقه اي خود مي باشد. همزمان، همه گزارش هاي آژانس بين المللي انرژي اتمي درباره ايران و همچنين ساير شخصيت ها و نهادهاي متنفذ جهاني از جمله گزارش هاي دوره اي دبير کل سازمان ملل به شوراي امنيت گواه پيروي مبتني بر تعهد، چند لايه و کامل ايران از برجام و قطعنامه ٢٢٣١ بوده است - گفتني است که قطعنامه فوق دو سال پيش توسط شوراي امنيت تصويب شد.
در دو سالگي توافق هسته اي، راز سودمند بودن برجام، حداقل در سال پيش روي ما، اين است که محتواي، متن حقوقي و اهداف راهبردي آن نبايد تحت الشعاع سياست هاي داخلي و گرايش هاي کشورهاي پنج به علاوه يک، از جمله آمريکا و رقباي منطقه اي ايران، قرار گيرد.
با وجود مواضعي که رئيس جمهور جديد ايران در طول کارزار انتخاباتي اتخاذ کرد، تعهد ترامپ به گزينه ضرورت راهبرد مسالمت آميز مرتبط با توافق ايران را اجتناب ناپذير مي نمايد. همه طرف هاي حاضر در توافق هسته اي ١٤ ژوئيه ٢٠١٥ ايران، برجام را، بر اساس منطق برد - برد و ضرورت هاي راهبردي و همچنين پيامدهاي توازن و امنيت - ساز و ثبات بخش امضاء کرده اند.
بدون ترديد، ضرورت تازه ايجاب مي کند که سازگاري سياست هاي داخلي کشورهاي طرف قرارداد اين توافق هسته اي، با ضرورت ها، محتواها، نيروهاي پيش برنده و پيام ها و همچنين تأثيرات واقعي راهبردي اين سند بين المللي ارزيابي شود. به علت بازده بالايي که توافق هسته اي ايران در طول دو سال اخير داشته است، ارزيابي از نوع فوق مي تواند نقش بسياري مهمي ايفا نمايد، به ويژه سودمند بودن اين سند بين المللي را - که خود حاصل ديپلماسي چند جانبه است - افزايش دهد و حتي مي تواند موجب جلب همکاري ساير بازيگران جهاني، در خلال هزاره سوم شود و آنها را در عمل به نظام «امنيت جمعي» متعهد سازد.