چاپ

راه نو- طي چند سال گذشته بسياري از دانشگاه ها و مراکز علمي شاهد خروج فارغ التحصيلان ممتاز از کشور به دلايل مختلفي همچون نيافتن شغل مناسب، ناتواني در ادامه تحصيل، ارزش قائل نشدن به استعدادهاي ذاتي و نبوغ علمي آنان و قدرنشناسي بوده اند که گاهي برخي از آنان پس از اتمام تحصيلات به ميهن بازگشته و برخي نيز ترجيح دادند تا در کشورهاي مقصد، غم غربت و دوري از خانواده را به ازاي تسهيلات و تشويق هاي مادي و معنوي دولت هاي بيگانه به جان بخرند.
نخبگاني که در اين آب و خاک با خون و دل خوردن اوليا، مربيان و اساتيد خود رشد کرده و باليدند، اما به سبب اعمال برخي سياست ها و رويکردهاي نادرست، با دل کندن از خانه و کاشانه، بار سفر از ديار بستند.
فرار مغزها و مهاجرت نخبگان طي ساليان گذشته باعث تاسف و تاثر بسياري شده و مسئولان نيز براي کاهش آن، دست به اقداماتي مانند راه اندازي بنياد ملي نخبگان، افزايش ظرفيت پذيرش دانشجو، تسهيلات ورود به مقاطع بالاتر براي استعدادهاي درخشان و غيره زده اند.
پس از پيروزي حجت الاسلام والمسلمين دکتر حسن روحاني در يازدهمين دوره انتخابات رياست جمهوري يکي از مسائل مهم دولت تدبير و اميد در حوزه علمي کشور، توجه به روند صعودي خروج نخبگان بود و بر همين اساس سعي شد با برنامه ريزي هاي منسجم و علمي و مهيا ساختن شرايط لازم علاوه بر کاستن از شدت اين امر، نمودارش را نيز نزولي کنند.
خوشبختانه اين امر و هدف تا حدودي به ثمر نشست بگونه اي که رييس جمهوري در ديدار با جوانان و دانشجويان گفت: «با تقويت اميد و نشاطي که در جامعه ايجاد شده، حرکت معکوس بازگشت نخبگان به ايران آغاز گرديده و در آينده‌اي نه چندان دور، اين روند سرعت و شتاب بيشتري مي‌گيرد.»
هر چند که اين روند فرار مغزها با روي کار آمدن کابينه تدبير و اميد کاهش يافت اما واقعيت اين است که هنوز به مرحله ايده آلي نرسيده ايم و همچنين در جذب نخبگان خارج از کشور از قافله کشورهاي همسايه همچون ترکيه و جمهوري آذربايجان و امارات متحده عربي و غيره در منطقه آشوب زده کنوني، عقب هستيم.
شرايط کنوني منطقه فرصتي کمياب براي جذب استعدادهاي جواني است که در پي محيطي امن هستند تا به تحقيقات علمي خود ادامه دهند و جمهوري اسلامي ايران به عنوان کشوري برخوردار از امنيت کامل، مي تواند به منزله هدفي مناسب و مطلوب به شمار رود.
قائم مقام وزير علوم، تحقيقات و فناوري در امور بين الملل مي گويد: آمار دقيقي از روند رفتن يا اعزام فارغ التحصيلان دانشگاه ها و مراکز علمي کشور وجود ندارد.
حسين سالارآملي مي افزايد: البته اين امر را مي توان با حالت مقايسه اي با ساير کشورها سنجيد که خوشبختانه در دولت يازدهم گام هاي مناسب و مطلوبي برداشته شده است.
رييس مرکز همکاري هاي بين المللي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري تصريح مي کند: به طور نمونه با مشاهده فهرست دانشجوياني که در سال 17 - 2016 ميلادي در دانشگاه هاي آمريکا ثبت نام کرده اند؛ آمار ايرانيان به نسبت کشورهاي چين، هندوستان، پاکستان، عربستان، امارات متحده عربي و ساير کشورهاي منطقه بسيار کمتر است.
وي ادامه مي دهد: همچنين آمار فهرست ثبت نام ايرانيان در کشورهاي انگليس، آلمان، ژاپن و چين نيز گوياي اين امر است که جوانان کشور جزء 10 کشور ابتدايي براي ادامه تحصيل نيستند.
سالارآملي خاطرنشان مي کند: اين روند مقايسه اي با توجه به آمارهاي ساير کشورهاي ديگر گوياي اين امر است که طي چهار سال گذشته، اقدامات ارزشمندي براي جذب و نگاهداشت نخبگان علمي در کشور صورت گرفته است.
وي مي گويد: البته رقم هاي موجود نيز از نظر ما زياد است و سياست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري اتخاذ تصمياتي براي کاهش خروج نخبگان علمي از کشور است.
قائم مقام وزير علوم، تحقيقات و فناوري در امور بين الملل ادامه مي دهد: همچنين يکي ديگر از سياست هاي اين وزارتخانه اين بوده که ديگر اعزام هاي طولاني مدت وجود نداشته باشد بگونه اي که در سال گذشته آمار رقم صفر را نشان مي داد.
وي مي گويد: وزارت علوم، تحقيقات و فناوري به سمت سياست هاي اعزام دانشجويان به دوره هاي 6 يا 9 ماهه موقت در حرکت است و اين امر توانسته روند خروج نخبگان از کشور را به شدت کاهش دهد زيرا دانشجويان در اين دوره هاي کوتاه مدت همچنان در فرهنگ ايراني و اسلامي خودشان باقي مي مانند.
سالارآملي تصريح مي کند: همچنين در راستاي جذب نخبگان برنامه هاي وسيعي در دولت يازدهم صورت گرفته، بگونه اي که در سال گذشته تعداد 543 نخبه ايراني خارج از کشور به ايران براي تدريس دوره هاي فشرده و يا تحقيق و يا استاد راهنماي مشترک با يک استاد ايراني ديگز سفر کرده بودند.
وي مي افزايد: روند بهره مندي از توان ايرانيان نخبه خارج از کشور نيز از سياست هاي اصلي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در دولت يازدهم بوده است.
رييس مرکز همکاري هاي بين المللي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري اظهار مي کند: بر اساس اعتبار مناسبي که براي سال 96 تعيين شده اين رقم و آمار به طور حتم روند جهشي و صعودي خواهد داشت.
سالارآملي در مورد جذب نخبگان خارجي نيز تصريح مي کند: روند جذب دانشجويان خارجي طي چهار سال گذشته توسعه اي بوده بگونه اي که اکنون در مجموع 52 هزار دانشجوي خارجي در مراکز علمي کشور تحصيل مي کنند.
وي مي افزايد: وزارت علوم، تحقيقات و فناوري بر اساس برنامه ريزي هايي که انجام داده، انتظار دارد تا اين رقم طي چها سال آينده به 80 هزار نفر افزايش يابد که آمار ايده آلي است.
قائم مقام وزير علوم، تحقيقات و فناوري در امور بين الملل تصريح مي کند: کندي سيستم هاي اداري و نيز جوسازي برخي کشورهاي مغرض در عرصه هاي بين المللي عليه جمهوري اسلامي ايران از جمله دلايلي است که در جذب استعدادهاي خارجي مشکل ساز بوده است.
وي يادآور مي شود: وزارت علوم، تحقيقات و فناوري درصدد است تا بر اساس برنامه ريزي هايي که انجام داده، در يک بستر چند ساله به رقم مورد نظر خويش در جذب دانشجويان خارجي دست يابد.
سالارآملي تصريح مي کند: خوشبختانه دانشگاه هاي کشور نيز در اين زمينه خيز برداشته اند و با تنظيم يک برنامه پنج ساله در بخش بين المللي اهتمام ويژه در جذب دانشجويان خارجي دارند.

** براي جذب دانشجويان نخبه خارجي نيازمند فراهم سازي زيرساخت ها هستيم
مديرکل برنامه ريزي و همکاري هاي بين الملل دانشگاه تهران نيز مي گويد: براي افزايش آمار جذب دانشجويان نخبه و با استعداد کشورهاي خارجي، نيازمند فراهم سازي زيرساخت ها در مراکز علمي کشور هستيم.
عبدالمجيد اسکندري مي افزايد: اکنون رقابت شديدي بين دانشگاه هاي دنيا براي جذب دانشجويان نخبه و با استعداد وجود دارد.
وي تصريح مي کند: دانشگاه ها و مراکز علمي اغلب کشورهاي صاحب علم و فناوري براي اين منظور اقدامات و برنامه ريزي هاي کلاني انجام داده اند.
مديرکل برنامه ريزي و همکاري هاي بين الملل دانشگاه تهران مي افزايد: يکي از راه هاي جذب دانشجويان خارجي، استفاده از تبليغات و جذابيت بخشي مراکز علمي است.
وي مي گويد: دانشگاه هاي برتر ايران همچون تهران، صنعتي شريف، اميرکبير، علم و صنعت، خوارزمي و غيره در دنيا شناخته شده هستند اما شايد جذابيت بخشي کمتري نسبت به رقباي خود داشته اند.
اسکندري يادآور مي شود: همچنين نيازمند فراهم ساختن زيرساخت هاي لازم براي اين منظور همچون خوابگاه ها و امکانات رفاهي و آزمايشگاهي هستيم.

** افزايش کيفيت دانشگاه هاي کشور در مقاطع تحصيلات تکميلي
رييس سازمان امور دانشجويان وزارت علوم، تحقيقات و فناوري نيز در اين زمينه مي گويد: طي دولت يازدهم اقدامات مناسبي در اين زمينه انجام شده که از جمله آنها افزايش کميت دوره هاي تحصيلات تکميلي در کشور است.
مجتبي صديقي مي افزايد: اگر نگويم حداقل بايد با کشورهاي پيشرفته طراز اول دنيا برابري کنيم اما ديگر نبايد بگونه اي باشد که دانشجو احساس کند که سفر به کشورهايي که رتبه هاي پايين تر علمي دارند، برايش مفيدتر است.
وي خاطرنشان مي کند: بالطبع بايد کيفيت دانشگاه هاي کشور در مقاطع تحصيلات تکميلي به جايي برسانيم که دانشجويان از رفتن به ساير کشورها بي نياز شوند.
معاون دانشجويي وزير علوم، تحقيقات و فناوري اظهار کرد: در بخش کيفيت هر چند که اعزام دانشجويان با هزينه دولت را طي چهار سال گذشته کاهش داده ايم اما دوره هاي کوتاه مدت دکتري و فرصت هاي مطالعاتي را هر ساله افزايش مي دهيم.
وي ادامه مي دهد: يعني دانشجويي که در مقطع دکتري داخل کشور است امکان حضور و دريافت فرصت مطالعاتي 6 يا 9 ماهه برايش مهيا مي کنيم.
صديقي مي افزايد: البته در اين راستاي سرويس ها و خدماتي که دانشگاه ها در زمينه هايي همچون خوابگاه ها و تغذيه هاي مناسب مي دهند نيز تاثيرگذار است زيرا افزايش کيفيت اين بخش سبب کاهش تمايل خروج افراد از کشور و مهاجرت آنان براي ادامه تحصيل خواهد شد.
وي ادامه مي دهد: بطور کلي همانگونه که همگان مطلع هستند وزارت علوم هيچگاه نمي تواند مانع خروج دانشجويان و فارغ التحصيلان از کشور شود زيرا شهروندان در انتخاب نوع زندگي و تحصيلات آزاد هستند.
رييس سازمان امور دانشجويان وزارت علوم، تحقيقات و فناوري خاطرنشان مي کند: وزارت علوم در دولت يازدهم اهتمام ويژه اي براي افزايش کميت و کيفيت مراکز علمي دارد.
وي مي گويد: در امر کميت اقدامات مناسب و مطلوبي شده اما در بخش کيفيت بايد اذعان کنم که بايد تلاش بيشتري صورت گيرد.
معاون دانشجويي وزير علوم، تحقيقات و فناوري تاکيد مي کند: مولفه اميدهاي اجتماعي نيز در امر مهاجرت نخبگان بسيار موثر است و خوشبختانه طي دولت يازدهم شاهد افزايش آمار خروج نخبگان از کشور نبوده ايم.