چاپ

راه نو- محمد ايوب، در گزارشي در نشريه نشنال اينترست (امريکا)، نوشت: ديپلماسي زيرکانه و ماهرانه ايران به همراه شکيبايي بي پايان اين کشور، سرانجام به بار نشست. بهبود همزمان روابط ايران با قطر و ترکيه که هر دو داراي جمعيت اکثراً سني هستند، در عين حال افسانه ١٤٠٠ ساله اختلاف بين شيعه و سني را بي پايه و اساس مي کند. با توجه به اينکه اکثر شهروندان دنياي عرب سني هستند، همين مساله حربه مهمي در زرادخانه تبليغاتي عربستان محسوب مي شد. اين حربه به گونه اي فزاينده اعتبار خود را از دست مي دهد و روز به روز مشخص تر مي شود که اختلاف و رقابت بين عربستان سعودي و ايران، ماهيت کاملا سياسي دارد و نه دشمني ديرينه فرقه اي.

بحران قطر- سعودي به پيروزي بزرگ براي ايران انجاميده است
در جنگ سرد بين ايران و عربستان که امروزه بر خاورميانه ميانه سايه افکنده است، ايران يک پيروزي ديگر به دست آورده است. اين بار، پيروزي ايران بر عربستان تا حدود زيادي نتيجه اشتباهي است که خود سعودي ها مرتکب شدند. دولت سعودي، به همراه متحدانش در خليج فارس، قطر را در تنگناي سياسي قرار داد چون تصور مي کرد محاصره اين کشور سبب خواهد شد تا زمامداران قطر بار ديگر به آغوش بردار بزرگ خود يعني عربستان بازگردند. علت چننين اقدامي اين بود که عربستان تصور مي کرد، کشور کوچک قطر در زمينه تجارت، ارتباط هوايي ، تامين مواد غذايي و ديگر کالاها آنچنان به همسايه بزرگ خود وابسته است که نمي تواند برابر محاصره اقتصادي و قطع ارتباط با جهان خارج ، دوام بياورد. اما آنچه در عمل اتفاق افتاده است درست عکس تصوري بود که سعودي ها داشتند.
قطر با قاطعيت، همه خواسته هاي عربستان از جمله تعطيل کردن شبکه تلويزيوني الجزيره و از همه مهمتر کاهش سطح روابط خود با ايران را که در بزرگترين ميدان گاز جهان با اين کشور شريک است، رد کرد. قطر به دو علت عمده توانست در برابر عربستان از خود پايداري نشان دهد. نخست ايران و تا حدودي نيز به گونه اي شگفت آور، ترکيه که روابط خوبي با عربستان داشت. ايران و ترکيه به سرعت به قطر کمک کردند تا با شکستن محاصره زميني، دريايي و هوايي انواع نيازهاي خود را از طريق اين دو کشور با محموله هاي هوايي تامين کند.
عامل دوم ناتواني دولت سعودي در پي بردن به اهميتي بود که آمريکا براي روابط خود با قطر قايل بود که مهم ترين علت آن وجود بزرگترين پايگاه هوايي آمريکا در منطقه خاورميانه در خاک قطر است و وزارت دفاع آمريکا براي عمليات خود در سوريه و افغانستان به اين پايگاه نياز دارد. با وجود اظهارات دونالد ترامپ رئيس جمهور آمريکا عليه قطر که از بي اطلاعي وي از اهميت راهبري اين کشور براي آمريکا سرچشمه مي گرفت، وزارت دفاع اين کشور به طور آشکار و پنهان موضع کاملاً متفاوتي در مقايسه با موضع گيري ترامپ در برابر دوحه در پيش گرفت. عربستان به اين نتيجه رسيد که هر گونه توسل به زور عليه قطر با مخالفت آمريکا روبرو خواهد شد و به اهداف مهم تر رياض در زمينه مشارکت راهبردي با واشنگتن در خليج فارس، آسيب خواهد رساند.
قطر که به علت اين دو عامل خود را از خطر مصون مي ديد، رجز خواني هاي سعودي ها را هيچ انگاشت. قطر به دهن کجي هاي خود در برابر سعودي ها با شور شوق ادامه مي دهد. روز ٢٣ اوت، قطر اعلام کرد که قصد دارد روابط دو جانبه خود با جمهوري اسلامي ايران را در همه زمينه ها گسترش دهد و سفير خود در ايران را در پي گفتگوهاي تلفني وزراي خارجه دو کشور به تهران بازگرداند. اين يک پيروزي خيره کننده براي ايران و گامي مهم در جهت عادي سازي مناسبات خود با اعضاي شوراي همکاري خليج فارس محسوب مي شود ،که عربستان بر آن سيطره کامل دارد. نکته داراي اهميت اينکه، بهبود روابط ميان ايران و قطر احتمالاً تاثيري چشمگير براي تحولات سوريه خواهد داشت.
ايران و قطر تا کنون در مناقشه سوريه، روياروي يکديگر قرار داشته اند و در حاليکه ايران از بشار اسد حمايت مي کند، قطر همانند عربستان و ترکيه از ملغمه اي از نيروهاي مخالف دولت سوريه حمايت کرده اند که به گونه اي فزاينده تحت سيطره افراطيون سني قرار گرفته¬اند. امروزه قطر درگير مناقشه خود با عربستان است که در آن از حمايت ايران برخوردار مي باشد و به همين علت اين احتمال وجود دارد که کمک هاي مالي خود را به نيروهاي ضد اسد اگر نگويم متوقف کند، دست کم کاهش دهد.
نکته مهم ديگر اينکه، بهبود روابط ايران و قطر با بهبود روابط تهران و انکارا همزمان شده است. اقدامات نا معقول عربستان عليه قطر باعث شده است تا تهران و انکارا نيز روابط خود را بهبود بخشند. ترکيه منافع عمده اي در قطر دارد. آنکارا سرگرم ايجاد پايگاه نظامي در قطر است تا دامنه نفوذ خود را در خاورميانه گسترش دهد. افزون بر اين، اردوغان رئيس جمهور ترکيه و امير قطر روابط دوستانه اي بايکديگر دارند و گزارش ها حاکي از آن است که در پي وقوع کودتاي نافرجام عليه اردوغان در ژوئيه ٢٠١٦، امير قطر يکصد و پنجاه نفر از نظاميان زبده خود را براي حافظت از اردوغان به ترکيه اعزام کرد.
اکنون نوبت ترکيه است که اقدام امير قطر را جبران کند و به همين علت پارلمان ترکيه به دولت اين کشور اجازه داده است تا سه هزار نفر از نيروهاي خود را براي کمک به امير قطر جهت تامين امنيت داخلي به اين کشور اعزام کند. در واقع ترکيه از عربستان روي برگردانده و با ايران در ارتباط با تحولات قطر، همراه شده است، هر چند اين دو کشور درباره سوريه همچنان با يکديگر اختلاف دارند.
هم تهران و هم آنکارا تلاش مي کنند تا اختلافات خود را در قبال سوريه کاهش دهند و چنين به نظر مي رسد که ترکيه براي اين منظور همه امتيازها را به ايران مي دهد. ترکيه به اين واقعيت تن درداده است که نمي اسد را که از حمايت ايران برخوردار است، با توسل به زور برکنار کرد. تغيير موضع ترکيه که از يکسال پيش آغاز شده است روز بيستم اوت رسماً توسط نخست وزير اين کشور اعلام شد. وي گفت ترکيه آماده است تا با مشارکت همه بازيگران عمده، از جمله بشار اسد رئيس جمهور سوريه، بحران اين کشور حل و فصل شود.
اين براي ايران يک پيروزي بزرگ است. ايران در حمايت از اسد عزمي راسخ دارد و همچنان از نيروهاي متحد خود يعني حزب الله لبنان و شماري از اعضاي نيروي قدس براي حمايت از اسد، استفاده مي کند. در نتيجه، عربستان سعودي به علت اشتباه محاسبات خود که بيشتر از غرور بي جا سرچشمه گرفته است تا عوامل ديگر، راه را براي پيروزي هاي ديپلماتيک ايران هموار کرده است. ديپلماسي زيرکانه و ماهرانه ايران به همراه شکيبايي بي پايان اين کشور، سرانجام به بار نشست. بهبود همزمان روابط ايران با قطر و ترکيه که هر دو داراي جمعيت اکثراً سني هستند، در عين حال افسانه ١٤٠٠ ساله اختلاف بين شيعه و سني را بي پايه و اساس مي کند. با توجه به اينکه اکثر شهروندان دنياي عرب سني هستند، همين مساله حربه مهمي در زرادخانه تبليغاتي عربستان محسوب مي شد. اين حربه به گونه اي فزاينده اعتبار خود را از دست مي دهد و روز به روز مشخص تر مي شود که اختلاف و رقابت بين عربستان سعودي و ايران، ماهيت کاملا سياسي دارد و نه دشمني ديرينه فرقه اي.