چاپ

راه نو- اکونوميست (انگلستان) در گزارشي نوشت:
از صحن جلويي مسجد النبي (ص) در مدينه در خلال مراسم حج که در ٤ سپتامبر به پايان رسيد، صداي آرام و ملايم شيعياني به گوش مي رسيد که سرگرم عبادت بودند. نيروهاي امنيتي عربستان سعودي با باد زدن به آن ها کمک مي کردند که گرماي هوا را تحمل کنند. در قبرستان بقيع که در همان نزديکي واقع است و محل دفن بسياري از فرزندان و نوادگان پيامبر است، مأموران حراست و متعصبان سني به شيعياني که در حال پرستش بودند، تندي مي کردند؛ اما برخلاف سال هاي پيش از زدن آن ها با چوب خودداري مي کردند و با اين که بيش از ٢ ميليون و ٣٠٠ هزار مسلمان گرد کعبه، بناي بزرگي از سنگ سياه در مکه، طواف مي کردند، شاهزاده خالد الفيصل، استاندار استان مکه، از ٨٦ هزار زائر ايراني به طور ويژه استقبال کرد.
شايد در روابط خصمانه عربستان سعودي با شيعيان و قهرمان آن ها، يعني ايران، تغييراتي در حال انجام گرفتن است. چند دهه است که پادشاهي عربستان سعودي به منشاء عقايد سرسختانه ضد شيعه مسلمانان اهل سنت تبديل شده است. رسانه ها مطالب ملالت باري بر ضد رافضي ها، يا خارج شوندگان از دين راستين، مي نوشتند. اما در سال جاري، مراسم حج که اغلب با مشکل همراه است، به علت جامع بودن و نيز به اين علت که با وجود افزايش ٢٠ درصدي در شمار زائران، بدون هيچ حادثه قابل توجهي به پايان رسيد، استثناء بود. ايران از سعودي ها تشکر کرد.
ملک سلمان بن عبدالعزيز در سال ٢٠١٥ به تخت نشست و پسر جوانش، محمد، که وزير دفاع بود، مهار و کاهش نفوذ ايران را در منطقه با توسل به زور هدف قرار دادند. آن ها با متحدان حوثي ايران در يمن که کنترل صنعا، پايتخت اين کشور، را در اختيار دارند، وارد جنگ شدند. آن ها درخواست ها براي پرداخت ديه صدها زائر ايراني را که در حادثه کشته شدن زائران در زير دست و پا در سال ٢٠١٥ در مکه، رد کردند. يک سال پس از آن ماجرا، شيخ نمر النمر، روحاني شيعه در عربستان سعودي را گردن زدند. روابط ديپلماتيک خود را با ايران قطع کردند و سردمدار تشکيل ائتلاف نظامي بزرگي از کشورهاي سني مذهب شدند. مقامات سعودي گفتند ديگر خبري از سياست هاي اغماض و جلب رضايت.
حالا شايد پس از گذشت دو سال، طرز فکر شاهزاده محمد، که از ماه ژوئن وليعهد عربستان سعودي شده است، تغيير کرده باشد. وي به جاي مقابله با دست نشانده هاي متعدد ايران، به دنبال جذب آنها و حاکمان شيعه شان است. او اين ماه با بازگشايي مرزها براي عبور و مرور افراد و انتقال کالا براي نخستين بار پس از سال ١٩٩٠، روابط با عراق را که ٢٥ سال از قطع آن مي گذشت، از سر گرفته است. رئيس دفتر خود را براي امضاي توافقي درباره اشتراک اطلاعات به بغداد فرستاده و هيأتي تجاري از عراق را به رياض، پايتخت عربستان سعودي، آورده است. شاهزاده محمد در ماه ژوئن، ميزبان حيدر العبادي، نخست وزير شيعه عراق، بود. وي در ماه ژوئيه در جده، پايتخت تجاري عربستان سعودي، در حالي که لبخند به لب داشت کنار پرشورترين روحاني شيعه عراق، يعني مقتدا الصدر، نشست. يکي از وزراي سعودي در صفحه توئيتر خود نوشت: «تندروهاي سني و تندروهاي شيعه کشورها و جوامع را نمي سازند.»
پادشاهي عربستان سعودي قرار است کنسولگري در نجف، پايتخت معنوي تشيع در جنوب عراق، افتتاح کند و پروازهاي مستقيمي را براي شيعيان سعودي براي زيارت حرم حضرت علي (ع) برقرار کند. عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان سعودي، گفت: «فرقه گرايي محکوم به فنا است.» وي با اشاره به فروکش کردن زبانه هاي آتش جنگ در سوريه و سرنگوني خلافت جهادي هاي «دولت اسلامي»، گفت: «تنش هاي منطقه در حال فرو نشستن هستند»
در واقع، [سياست] عربستان سعودي در سوريه نيز تغيير کرده است. روحانيان سعودي پيشتر خواستار جهاد سني ها با خاندان علويان بودند چون آن ها را مرتداني مي دانند که با متحدان ايراني خود بر سوريه حکمراني مي کنند. اکنون لحن خود را آرام تر کرده اند تا به تحريک تروريسم متهم نشوند. گفته مي شود شاهزاده محمد حمايت از شورشيان سني سوريه را متوقف کرده است و از رهبران آن ها که در رياض در تبعيد به سر مي برند، خواسته است با حکومت بشار الاسد، رئيس جمهور سوريه، سازش کند.
سعودي ها هنوز هم شمال يمن را بمباران مي کنند. اما در آن جا نيز، آن ها آشتي طلب تر و مشتاق تر از قبل براي رسيدن توافق به نظر مي رسند. بر خلاف معمول، آن ها در ٢٥ اوت به علت حمله هوايي به صنعا عذرخواهي کردند؛ در اثر اين حمله ١٤ غير نظامي يمني کشته شد. يکي از سخنگويان دولت عربستان سعودي از بازگشايي فرودگاه صنعا و حديده، بزرگ ترين بندر يمن، با همکاري و کمک سازمان ملل متحد گفت.
برخي از مقامات سعودي مي گويند آن ها مي خواهند براي مهار و کاهش نفوذ ايران، متحدان عرب اين کشور را به خود جذب کنند و قوميت را فراتر از مذهب قرار دهند. يکي از اين مقامات گفت: «هر چه بيشتر با عراقي ها تعامل کنيد، ايراني ها کمتر خواهند آمد. ... عراق متعلق به جهان عرب است.»
برخي از ناظران پيش بيني مي کنند روابط ايران و عربستان سعودي رو به بهبود برود و از مذاکراتي مهم مي گويند که شايد در آن سعودي ها در ازاي باز بودن دست عربستان سعودي در کشورهاي حوزه خليج فارس و شبه جزيره عرب، برتري ايران را در شمال خاورميانه، از جمله در سوريه، به رسميت بشناسند.
اما عادل الجبير چنين گفتگوهايي را رد کرده و آن ها را «خنده دار» خواند.
هر گونه پيشرفتي دشوار خواهد بود. پادشاهي عربستان سعودي از اين نگران است که ديگران فکر کنند اين کشور از ايران دلجويي مي کند. براي رهبران کشور عراق که اکثريت آن را شيعيان تشکيل مي دهد، نيز پذيرش سعودي ها آسان نخواهد بود. در داخل عراق، از مقتدي صدر به علت ديدار با شاهزاده محمد، درست در زماني که نيروهاي سعودي عواميه (شهر کوچک شيعه نشيني در شرق عربستان سعودي که اعدام شيخ نمر آن را به آشوب کشاند) را با خاک يکسان کردند، به شدت انتقاد شد. برخي از سعودي ها به سهم خود از تبريک شاهزاده محمد به حيدر العبادي به علت شکست «دولت اسلامي» در موصل (و نابود سازي بخش قديمي بزرگ ترين و زيباترين شهر سني نشين جهان اسلام) متحير شدند.