چاپ

راه نو- رابرت مالی، مشاور سابق باراک اوباما در مقاله ای در روزنامه لوموند (فرانسه)، نوشت:
هیچ کس جرأت نمی کند نوعی نگرش راهبردی را به دونالد ترامپ نسبت دهد تا زمانی که وی قدرت تشخیص و حتی صبر لازم را ندارد. برعکس رئیس جمهور آمریکا میل و وسوسه زیادی دارد، در درجه اول اراده اصولی وی در نابودی میراث سلف خود در طرح اصلاح نظام سلامت، توافق آب و هوایی پاریس یا از سرگیری روابط با کوبا .. تازه ترین و مهم تر از همه توافق هسته ای که در چهاردهم ژوئیه سال ٢٠١٥ با ایران امضاء شد. فرانسه به علت این که این توافق با مذاکره شرکای اروپایی انجام شده بود و نیز به علت امنیت اروپا نقش مهمی را در حفظ آن ایفاء کرد. رئیس جمهور امانوئل مکرون در هیجدهم سپتامبر، زمانی که با همتای آمریکایی خود ملاقات می کند، فرصت خوبی خواهد داشت تا آن را اعلام کند.
ترامپ در خلال مبارزات انتخاباتی خود بارها گفت که این توافق بدترین توافقی است که تا کنون درباره آن مذاکره شده است و قسم خورد زمانی که انتخاب شود، آن را پاره خواهد کرد. مشاوران بسیار منطقی وی در کاخ سفید به طور رسمی و غیر رسمی نتیجه گیری کردند که چشم پوشی یک جانبه، اقدام خصمانه در برابر ایران را به هدیه ایی غیرمنتظره برای جمهوری اسلامی تبدیل خواهد کرد و به جای تهران واشنگتن را منزوی می کند و به تهران امکان می دهد تا خود را به عنوان قربانی بی گناه معرفی کند.
یک جایگزین مطرح شده است: ترامپ صادقانه قسم می خورد که توافق با ایران را نابود نمی کند، اما برعکس در صدد اصلاح آن با رفع نقایص و اعمال فشار بر ایران برای تسلیم شدن است. فهرست این کاستی های ادعا شده عبارتند از: نقض مکرر توافق از سوی ایرانی ها، انقضای مهلت بسیار کوتاه برخی محدودیت های تحمیل شده به برنامه هسته ای ایران، این واقعیت که تهران می تواند با بازرسی سایت های نظامی خود مخالفت کند، عدم وجود محدودیت در آزمایش های موشکی یا هر گونه تغییر در سیاست خارجی ایران.
اشتباهات فاحش و خلاف واقع
باید برخی از اشتباهات فاحش و دروغگویی های دیگر مقامات رسمی آمریکا - نیکی هیلی، سفیر سازمان ملل متحد را در رأس آن - بپذیریم. آژانس بین المللی انرژی اتمی که مسئول تأیید پایبندی ایران به توافق است، بارها نتیجه گیری کرد که تهران به آن پایبند است، این رأی از سوی کشورهای امضاء کننده توافق از جمله به طور تناقض گونه وزارت امور خارجه آمریکا تکرار شده است. زمانی که در دوران حکومت اوباما، آمریکا قصور را به ایران اعلام کرد، تهران به سرعت وضعیت را بهبود بخشید و عملکرد مناسب سیستم را نشان داد.
به طور قطع برخی محدودیت ها در یک زمان یا زمان دیگر پایان خواهد یافت، اما این نظریه که ایران محدودیت های سختگیرانه را در زمان نامحدود بپذیرد، وهم و خیال به نظر می رسد. آژانس بین المللی انرژی اتمی حق دارد هر سایت غیرنظامی یا نظامی ایران را بازرسی کند، زمانی که بتواند درخواست خود را توجیه کند. در صورت عدم توافق، این گروه امضاء کنندگان که از اکثر کشورهای غربی متشکل شده اند، درباره آن تصمیم می گیرند. آری، فعالیت های غیرهسته ای ایران مشکل را به وجود آورده است، اما اگر سعی کرده بودیم این مسایل را حل کنیم همواره در کانون مذاکرات بودیم و چالش هسته ای دوباره با تمام ضرورت و خطرات آن مطرح می بود.
آیا توافق ناقص است؟ تعجب آور می بود اگر ناقص نبود: این مذاکره بود نه تسلیم شدن. اما پس از ماه ها بررسی جزئیات با همکاران اروپایی، روسی و چینی، از جمله با همکاران سختگیر فرانسوی خودمان توانستیم به نتیجه ای که در بردارنده اهداف اساسی ما بود، برسیم: بستن همه راه هایی که به ایران امکان می داد تا سلاح هسته ای را توسعه دهد، سیستم کنترل و بازرسی بی سابقه، امکان فوری بازگرداندن تمام تحریم های اقتصادی در صورت نقض آن.
برای رسیدن به هدف واقعی باید پنهان کاری را کنار گذاشت: پاییز امسال دولت راهبرد ضد ایرانی خود را که چند ماه پیش وعده داده بود، آشکار خواهد ساخت. به احتمال با استناد به این که پایبندی ایران به توافق هسته ای ناکافی است، توافق را زیر سوال می برد. دولت آمریکا تهدید خواهد کرد و در صورت برطرف نشدن نواقص از توافق کنار خواهد رفت و تحریم های جدید را تحمیل خواهد کرد و از شرکایش برای پیوستن به تلاش خود برای «مذاکره مجدد»، «اصلاح» یا «تقویت» توافق چهاردهم ژوئیه درخواست خواهد کرد و همان طور که قابل پیش بینی است، تهران آن را رد می کند و عواقب آن را تحمل نخواهد کرد.
ترفند به کار گرفته شده
به عبارت دیگر ما توافق را رد نمی کنیم، اما اگر ایران اصلاح آن را نپذیرد، دیگر منافع اقتصادی آن را به دست نخواهد آورد. این پیام برای رهبران ایران روشن است: به تعهدات خودتان عمل کنید، اگرچه آمریکا به تعهدات خود عمل نکند یا توافق را نقض کنید، تصمیم با خودتان است. و پیام به رهبران اروپایی: به اصلاح متن کمک کنید، در غیر این صورت ترامپ آن را باطل می کند.
پیش بینی این جریان به هیچ وجه شناخت مهمی را نشان نمی دهد. رئیس جمهور و کسانی که از نزدیک و دور با او مشورت می کنند، این نقشه راه را به نمایش می گذارند. ترفند آن برای همه آشکار است. ترفندی که به کار گرفته شده است. زیرا بسیار بیشتر از سیاست خیال پردازانه، سناریویی با بازسازی ضعیف است. پانزده سال پیش آمریکا کشور دیگری را در خاورمیانه (در آن زمان عراق) را هدف قرار داد و از اتهامات بی دلیل بر اساس اطلاعات کاملاً ابداعی سود جست.
مزیتی که اکنون متحدان آمریکا از آن برخوردارند – که آنها دیروز برخوردار نبودند - نه تنها این است که آنها پیش از این فیلم مربوط به عراق را دیده اند، بلکه آنها می توانند به طور مستقیم ببینند که چگونه فیلم ایرانی روی می دهد، البته چنانچه توافق چهاردهم ژوئیه از بین برود. کافی است به پیونگ یانگ نگاه کنیم که بدون محدودیت ها یا سیستم بازرسی، رژیم کره شمالی به سوی زرادخانه هسته ای به پیش می رود که چالش بیش از پیش فزاینده ای را ایجاد کرده است.
پایان دادن به توافق هسته ای با ایران به بهانه نقض ساختگی یا مذاکره مجدد خیالی درباره آن، در واقع پیامدهای مخربی خواهد داشت: تسریع احتمالی فعالیت هسته ای ایران، رویارویی نظامی احتمالی با آمریکا یا اسرائیل، تشدید تنش های ژئوپولیتیک و فرقه ای منطقه ای، تقویت جناح تندروی نظام تهران، مخدوش شدن نظام جهانی منع گسترش سلاح های هسته ای، و برای بازداشتن کره شمالی، بستن هر گونه چشم انداز راه حل دیپلماتیک، زیرا پیونگ یانگ هیچ دلیلی برای اعتماد به سخن آمریکا و استدلال متحدان چینی خود برای تغییر عقیده ندارد.
رئیس جمهور غیرقابل پیش بینی
بدین ترتیب اروپا و به ویژه فرانسه چه کار باید انجام دهند و چه پاسخی برای بازنگری در توافق به آمریکا بدهند؟ اروپایی ها خواهند گفت رفع کاستی های توافق هسته ای به خودی خود اشکالی ندارد البته به شرطی که مشخص باشد که چه کاستی هایی باید برطرف شود و نه این که توافق به گروگان گرفته شود و بدین ترتیب مذاکره مجدد درخواست شود. بی اعتمادی شدید است، اما چنانچه امضاء کنندگان توافق، حاضر شوند برای دادن امتیازات جدید به سر میز مذاکره بیایند و اگر ایران مایل باشد مدت زمان محدودیت های هسته ای را تمدید کند و درباره آزمایش های موشکی گفتگو کند، چرا که نه.
موضوع مهم این است که ترامپ به روشنی درک می کند که شرکایش درباره رعایت توافق مصالحه نخواهند کرد و آنها به اجرای اصول ادامه خواهند داد اگر ایران نیز انجام دهد و در صورت عدم هر گونه «اصلاح» اگر دولت آمریکا راه دیگری را اتخاذ کند، بسیار تنها خواهند ماند.
حتی در این شرایط برخی مشاوران ترامپ به وی اطمینان می دهند که در حقیقت اروپا در برابر توافق با احتیاط عمل می کند و در نهایت حاضرند از ایران تحت مجازات تحریم امتیازات جدیدی را درخواست کند. به عبارت دیگر آمریکا خواهد توانست تسلیم اروپا شود یا به هر حال شرکت های خصوصی آن بین دست یابی به بازار عظیم آمریکا از یک سو و تجارت کوچک بازار ایران از سوی دیگر دست به انتخاب می زنند.
کسی که اقدام رئیس جمهور غیرقابل پیش بینی در برابر چنین مقاومت اروپا را پیش بینی می کند، بسیار بزدل است. بر عکس آنچه که روشن است، این است در صورت نبودن مقاومت اروپا توافق چهاردهم ژوئیه به شدت تهدید خواهد شد و آینده آن به خطر خواهد افتاد. اروپا و فرانسه باید نقش ایفاء کنند.