چاپ

راه نو- مسعود خدابنده، در تحلیل خود در روزنامه هافینگتون پست (آمریکا)، به این نکته اشاره می کند که اروپای کاملاً متحد مدعی کسب رهبری گفتگوها برای روابط با ایران است.
در خلال هفته ای که آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سخنان قابل توجهی را در مورد توافق هسته ای ایران ایراد کردند، اشاره صریح رئیس جمهور دونالد ترامپ به این توافق به عنوان "یک توافق بد"، برای جامعه جهانی تنها این معنا را داشته است که ترامپ هیچ تلاشی برای درک چگونگی انعقاد توافق و مفاد آن نکرده است. ظاهراً سیاست وی شامل خروج از این توافق و انعقاد توافقی بهتر است. ولی هیچ نشانه ای حاکی از این وجود ندارد که توافق بهتر چگونه به دست خواهد آمد. ضرب الاجل ٦٠ روزه به کنگره برای رأی دادن به اعمال دوباره تحریم ها، در روز ١٢دسامبر به پایان رسید.
پیام هایی که ترامپ در مورد سیاست خارجی خود در توئیتر قرار می دهد، اکنون به وسیله کارشناسان مسائل سیاست خارجی به عنوان بخشی از سیاست بلوف زدن و انحراف توجه ها از هر مسئله ای تحلیل می شود که او به احتمال باید در مورد آنها پاسخگو باشد. تصمیم ترامپ در عدم تأیید پایبندی ایران به توافق هسته ای در ماه اکتبر باعث ایجاد بی اعتمادی شد و عاری از توانمندی های مدیریتی بود. در عوض، نوع خاصی از ناتوانی آمریکا در برابر دیدگان همه آشکار شده است.
این اقدام فرصتی را برای اتحادیه اروپا برای پر کردن این فضای خالی، فراهم ساخته است .اتحادیه اروپا درحمایت از توافق هسته ای کاملاً منسجم است. برجام یک تعهد الزام آور و یک نقطه شروع در مورد همه زمینه هایی است که بر اساس آن می توان به دیگر مسائل قابل توجه را نیز پرداخت.
این مسائل شامل برنامه موشکی ایران و همچنین حقوق بشر و نفوذ منطقه ای این کشور است.
در حال حاضر، هیچ اجماعی میان اعضای اولیه گروه پنج + یک در مورد چگونگی برخورد با ایران وجود ندارد. اظهارات اثبات نشده نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل، مبنی بر این که ایران موشک های بالستیک را در اختیار حوثی های یمن قرار داده است، شاید باعث تهییج آمریکا و عربستان سعودی شود، ولی موضع روسیه این است که موشک های مذکور هرگز بخشی از توافق برجام نبوده اند که در ماه ژوئیه ٢٠١٦ منعقد شد.
در حالی که روس ها شاید با اتحادیه اروپا و آمریکا بر سر مسئله هسته ای توافق کرده باشند، ولی کمک های نظامی روسیه در کنار ایران به رهبر سوریه، این کشور را در مخالفت با مواضع اتحادیه اروپا و آمریکا قرار می دهد. چین نیز از روابط تجاری مطلوبی با اتحادیه اروپا و ایران برخوردار است و بعید است که بخواهد این توازن را به علت آن چه که رجزخوانی های ایدئولوژیک از سوی آمریکا به نظر می رسد، بر هم بزند.
اتحادیه اروپا در تلاش برای حل اختلافات و ادعای رهبری بر مذاکرات بعدی با ایران قصد دارد دست بالا را در این فرایند اتخاذ کند. اروپایی ها به ویژه معتقدند که آمریکا به علت حمایت خود از مجازات اعدام، فاقد مشروعیت در زمینه مسائل حقوق بشر است. این مسئله همچنین در مورد روسیه و چین نیز صدق می کند. موگرینی اعلام کرده است اتحادیه اروپا در برخورد با دیگر کشورها همواره مسئله حقوق بشر را مطرح می کند. اتحادیه اروپا در این مورد رهبری جهان را بر عهده دارد.
اتحادیه اروپا همچنین معتقد است که مسئله هسته ای حل شده و ایران به مفاد توافق هسته ای پایبند است و تحت بازرسی های شدید آژانس بین المللی قادر به گریز هسته ای نخواهد بود. به همین علت، عقیده پاره کردن توافق هسته ای که دوازده سال انعقاد آن طول کشید، مضحک به نظر می رسد. این اقدام مشروعیت آژانس را در هنگامی که برای پرداختن به بحران های هسته ای دیگر به ویژه در مورد کره شمالی به آن نیاز است، تضعیف خواهد کرد.
آمریکا از این بابت ناراضی است که مسائل دیگر – مانند مسئله موشکی – که در توافق گنجانده نشده، اقدامی نادرست بوده است. نقطه شروع ایران در مذاکرات این بود که همه چیز بر روی میز قرار گیرد ولی هنگامی که مسائلی مانند مجهز کردن صدام حسین به جنگ افزار شیمیایی در خلال جنگ ایران و عراق یا نقض های حقوق بشر به عنوان موضوعات احتمالی گفتگو مطرح شد، این آمریکا و کشورهای حاشیه خلیج [فارس] بودند که مخالفت کردند.
در حالی که آمریکا مخالف مداخله ایران در مناقشات منطقه ای است، بی انصافی است که سخنگویان آمریکا نقش کشور خود در مناقشات در عراق، یمن، سوریه و اسرائیل را نادیده بگیرند. برخورد سیاستمداران اروپایی صادقانه تر و صریح تر است. کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای برخورد کارآمدتر و معتبرتر با ایران باید هرچه بیشتر از حمایت و پذیرش گروه های تروریستی مانند سازمان مجاهدین خلق به رهبری مریم رجوئی که خواستار تغیر خشونت بار رژیم در ایران است، فاصله بگیرند. آنا گومز، نماینده پارلمان اروپا بر نقض امنیتی اخیر مرتبط با دیدار رجوی از پارلمان اتحادیه اروپایی که طی آن عوامل سازمان مجاهدین حمله ای را علیه دو نفر از منتقدان خود در این پارلمان انجام دادند، تاکید کرده است .
این اعتماد تازه بنا شده در اروپا در تقابل آشکار – و به احتمال نتیجه – مواضع سیاسی ناکارآمد و آشوب طلبانه دولت ترامپ است. هدف ترامپ که فاقد هرگونه سیاست عملی در قبال ایران است، بسیار مخرب به نظر می رسد. در عوض، اتحادیه اروپا موضع شفافی در قبال ایران اتخاذ کرده و اکنون قصد خود را برای هدایت گفتگوهای دیپلماتیک با هدف تغییر رفتار ایران در زمینه های حقوق بشر و راهبردهای نظامی نشان داده است.