چاپ

راه ترقی- بر اساس آمارهای سازمان سنجش آموزش کشور، میزان دانش آموزان شرکت کننده در گروه آموزشی ریاضی و فیزیک طی سال های اخیر کاهش یافته است، در آزمون سراسری سال 97، 144 هزار و 550 نفر در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی و 642 هزار و 451 نفر در گروه آزمایشی علوم تجربی شرکت کرده بودند.
همچنین در آزمون سراسری سال 96، 148 هزار و 429 نفر در گروه ریاضی و فیزیک و 580 هزار و 301 نفر در گروه تجربی و در کنکور سال 95، 162 هزار و 879 نفر در گروه ریاضی و فیزیک و 519 هزار و 488 نفر در گروه علوم تجربی شرکت داشته اند. حتی همین آمار سه ساله کاهش 10 درصدی را نشان می دهد، با توجه به اینکه شمار قابل توجهی از شرکت کنندگان در گروه ریاضی و فیزیک هم رشته های علوم پایه را برای ادامه تحصیل برنمی گزینند و به سودای تحصیل در رشته های مهندسی در این گروه آموزشی امتحان می دهند، می توان نتیجه گیری کرد تعداد دانشجویان و علاقمندان به رشته های علوم پایه به طرز محسوسی کاهش یافته است.
طوری که رهبر معظم انقلاب در دیدار 20 خرداد 97 (رمضان گذشته) با شماری از اساتید و نخبگان دانشگاهی در این مورد فرمودند: «مسئله‌ی بعدی، نامتوازن شدن رشته‌های دانشگاهی است؛ بعضی از رشته‌ها در غربت قرار گرفته‌اند. آماری که به من داده‌اند نشان می دهد که مثلاً حدود پنجاه درصد داوطلبان کنکور رشته‌ی ریاضی که رشته‌ی بسیار مهمّی است، کاهش پیدا کرده؛ این برای آینده‌ی کشور خطرناک است؛ ما این رشته‌های مهمّ علوم پایه را -بخصوص مثل ریاضی را یا فیزیک را- برای آینده لازم داریم؛ اگر چنانچه داوطلبانِ اینها کم باشند و هجوم بشود به رشته‌های درآمدزا که حالا یک پولی و شغلی بلافاصله در اختیار انسان می گذارد، این [موجب] مشکل است. عوارضِ این عدم توازن را بایستی دستگاه‌های دانشگاهی حتماً جبران کنند و درست کنند».
دلایل کاهش علاقمندی دانش آموزان به این رشته ها، نیازها و کمبودهای موجود در تدریس علوم پایه و نگاه های جامعه به این علوم را با دکتر محمدرضا اجتهادی، رئیس انجمن علمی فیزیک، عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در میان گذاشتیم.
دکتر اجتهادی روز یکشنبه در مورد دشواری های تدریس فیزیک در دبیرستان ها و دانشگاه ها گفت: تدریس فیزیک اگر با علاقه و آگاهی کافی باشد، هیچ دشواری ندارد. ولی در صورتی که مدرس هر یک از این دو عنصر را نداشته باشد کاری بسیار دشوار است.

***معلم فیزیک باید تا آخرین روز محصل باشد
عضو اتحادیه بین المللی فیزیک محض و کاربردی (International Union of Pure and Applied Physics) ادامه داد: عنصر اول چیزی نیست که نبودش را بتوان به راحتی جبران کرد یا بشود نسخه راحتی برای دستیابی به آن داد. ولی عنصر دوم در صورت وجود عنصر اول حتما قابل حصول است. معلم فیزیک باید تا آخرین روزی که سر کلاس حاضر می شود، خودش یک محصل باشد. معلم باید خودش را برای کلاسش آماده کند؛ مانند ورزشکار حرفه ای که برای موفقیت در حرفه خود باید در تمام طول سال در حال تمرین و تلاش برای آماده نگه داشتن بدن خود باشد. این امر برای تدریس دروس دانشگاهی به دلیل پویایی مطالب بسیار مهم تر و دشوارتر است. البته اگر علاقه باشد بسیار لذت بخش هم می شود. در نهایت عنصر دیگری نیز در اینجا اهمیت دارد و آن تجهیزات است.
استاد دانشگاه صنعتی شریف در مورد کفایت تجهیزات مورد نیاز در مدارس برای آموزش فیزیک نیز اظهار داشت: نه مدارس ما و نه دانشگاه های ما به ابزار کافی برای آموزش فیزیک مجهز نیستند. فیزیک علمی تجربی است و بر اندازه گیری و آزمایش استوار است. فقط نمی شود با گچ و تخته سیاه فیزیک را آموزش داد. البته بخش نظری در آموزش فیزیک بسیار پررنگ است؛ ولی در نهایت باید دانش آموز و دانشجوی فیزیک مفاهیمی مانند شتاب و سرعت و بار الکتریکی را با آزمایش درک و فیزیک را در زندگی روزمره لمس و تجربه کند. باید بداند سرعت یک گلوله فقط یک خط شاخدار بالای عکس گلوله نیست! تدریس درست فیزیک بدون آزمایشگاه مناسب غیرممکن است.
وی در مورد راهکار فایق آمدن بر کمبودهای تجهیزاتی گفت: یا بسازیم یا بخریم. برای تامین بخشی از بودجه هم می شود خیرین مدرسه ساز را به جای ساختن مدارس جدید به تجهیز مدارس موجود تشویق کرد.

***سیاست های نادرست در زمینه علوم پایه در کشور طی چند دهه گذشته
دکتر اجتهادی در خصوص دلیل بی علاقگی و کاهش تعداد دانش آموزان علاقمند به تحصیل در رشته های علوم پایه و راهکار تغییر این روند گفت: مشکل اصلی احتمالا در دو وجه است. یک، نگرانی از رسیدن به جایی که لیاقتش را دارند و دوم نگرانی از معیشت و آینده شغلی. می توانم به جرئت بگویم هر دو عامل ریشه در سیاست های نادرست در زمینه علوم پایه در کشور طی چند دهه گذشته دارد.
عضو اتحادیه بین المللی فیزیک محض و کاربردی افزود: بی توجهی سیاست گذاران کشور به امکانات لازم برای پیشرفت در این علوم و بی توجهی به وضعیت معیشتی اعضای هیات علمی در شاخه های علوم پایه. البته راهنمایی خانواده ها نیز که نگران آینده و سعادت فرزندان خود هستند، بسیار موثر است. راهنمایی هایی که با توجه به ناامیدی از اینکه این سیاست های غلط روزی تصحیح شوند، بسیار هم قابل درک است.
وی ادامه داد: مشکلات اشتغال و معیشت در ایران عمومی است و کل جامعه را در بر گرفته است. ولی حتی در این شرایط بد اقتصادی نیز به هر حرفه و گرایشی که بنگرید برترین های آن رشته نه مشکل شغل دارند نه مشکل معیشت. شما اگر بهترین طراح، بهترین موسیقیدان، بهترین کمدین،‌ بهترین فوتبالیست،‌ بهترین مهندس،‌ بهترین پزشک،‌ بهترین معمار‌ یا بهترین جوشکار کشور باشید مطمئنا نه لازم است نگران پیدا کردن شغل باشید و نه نگران درآمد.

***حتی قهرمان های علوم پایه هم در شرایط مطلوبی زندگی نمی کنند
دکتر اجتهادی گفت: وقتی کسی در لحظه بسیار سرنوشت ساز تصمیم گیری قرار می گیرد یکی از راه های کسب اطمینان از انتخاب درست، نگاه به موقعیت شاخص ترین افراد در آن مسیر است. نمونه هایی که می توانند الگو باشند، کسی که دنبال ورزش می رود می خواهد روزی بر سکوی اول مسابقات بین المللی بایستد. نگرانی دانش آموزان در لحظه انتخاب رشته های علوم پایه یکی شانس کم برای به دست آوردن جایگاه قهرمانی است. آنهم نه به دلیل نداشتن توانایی شخصی که به دلیل فقدان حمایت کافی و نبود امکانات لازم برای رسیدن به آن جایگاه. دیگری مشاهده اینکه حتی فوق ستاره ها و قهرمانان این رشته ها در شرایط مطلوبی زندگی نمی کنند.

***افرادی که جذب بهترین دانشگاه ها می شوند و درامد آنها کفاف اجاره خانه را نمی دهد
وی افزود: آنها می بینند دانشمندانی که بعد از 10 تا 15 سال تلاش در تحصیل در این رشته ها به بالاترین درجه علمی ممکن رسیده اند، در جامعه علمی جهان شناخته شده اند و در بین افراد شاخص جامعه علمی در رشته خود جایگاهی یافته اند، بعد از اینکه به ایران برمی گردند حتی اگر بتوانند جذب بهترین دانشگاه های کشور شوند درآمدشان کفاف اجاره خانه شان را نمی دهد.
رئیس انجمن علمی فیزیک تاکید کرد: این وضعیت جایی برای جذب نمی گذارد. البته با وجود این و حتی با توجه به شرایط نامناسب دانشگاه ها از نظر امکانات هنوز هر سال شاهد حضور دانشجویان بسیار خوبی در رشته های علوم پایه هستیم. حتی کم نیستند دانشجویانی که در ابتدا به دلیل فشار خانواده رشته های دیگر را انتخاب می کنند و بعد از مدتی در دانشگاه سر کلاس های علوم پایه آرام می گیرند.
این استاد دانشگاه شریف تصریح کرد: دانشجویانی که عنصر علاقه، تحمل قدرناشناسی جامعه را برایشان امکان پذیر کرده است. شاید هم آرامششان ناشی از این است که آینده خود را در آن سوی آب ها می بینند، جایی که با یک فوق ستاره در علوم پایه مانند یک فوق ستاره رفتار شود.

***ترویج علم از جمله برنامه های انجمن علمی فیزیک است
دکتر اجتهادی در مورد فعالیت های سالانه انجمن فیزیک و اهداف آن نیز گفت: انجمن فیزیک ایران یکی از قدیمی ترین انجمن های علمی ایران است که تاریخچه فعالیت آن به سال 1310 شمسی می رسد. از عمده فعالیت های انجمن برگزاری کنفرانس ها، کارگاه ها و دوره های علمی است.
وی ادامه داد: همچنین فعالیت هایی که برای تبادل اطلاعات میان فیزیک پیشگان کشور سامان دهی می شوند. در کنار این گونه فعالیت ها، انجمن در راستای رسالت ترویج علم، همچنین برنامه هایی برای آشنا کردن مخاطبان عام و علاقمندان به فیزیک دارد. از میان این برنامه ها می توان به فعالیت «باشگاه فیزیک»‌ اشاره کرد.

***باشگاه فیزیک برای توضیح پدیده های علمی به زبان ساده
رئیس انجمن علمی فیزیک ادامه داد: این برنامه که از سال 1379 شروع شده مجموعه نشست های ماهانه ای است که در آنها فیزیکدانان بنام کشور سعی می کنند پدیده های فیزیکی را به زبان ساده برای علاقمندان فیزیک بیان کنند. مخاطبان اصلی این برنامه دانش آموزان سال های آخر یا دانشجویان سال های اول و نیز دبیران فیزیک هستند. این برنامه که از سال 79 در تهران شروع شد اکنون به 7 مرکز استان گسترش یافته و در آینده به دیگر مراکز استان ها و شهرهای بزرگ کشور نیز خواهد رفت.
وی ادامه داد: فعالیت دیگر انجمن فیزیک ایران تلاش در اطلاع رسانی صحیح اخبار علمی به جامعه است. در حال حاضر خبرنامه انجمن (سایت و کانال)‌ به یکی از معتبرترین مراجع برای دریافت اخبار علمی مرتبط با فیزیک تبدیل شده است. این خبرنامه که اکنون به نوعی کارکرد خبرگزاری را پیدا کرده است، مورد استناد خیلی از خبرگزاری های داخلی و خارجی قرار می گیرد.

***فضای خبرنگاری علمی کشور بی دقت و غیرحرفه ای است
دکتر اجتهادی گفت: متاسفانه شاهدیم در فضای خبرنگاری علمی، رسانه های کشور بسیار بی دقت و غیرحرفه ای عمل می کنند. خبرنگاران برای این حرفه آموزش ندیده اند. این رسانه ها عموما در تولید خبر علمی بسیار ناتوان هستند و حداکثر به ترجمه اخبار روی می اورند که در آن هم بسیار پرخطا و پراشتباه عمل می کنند. از ویراستاران آشنا به موضوع کمک نمی گیرند و مسئولیتی در قبال اشتباه های خود نمی پذیرند.
وی افزود: خبرنامه انجمن فیزیک در تلاش است استاندارد دقیقی در ارائه اخبار علمی در جامعه بنا نهد. انجمن همچنین به انتشار مجلات علمی و کتب علمی نیز مشغول و بخش انتشارات انجمن یکی از بخش های فعال آن است.