چاپ

راه ترقی- مساله استیضاح وزیر امور خارجه تنها یک مساله داخلی نیست و تاثیرات بین المللی متعددی را به همراه خواهد داشت. اگر چه اصل دمکراتیک بودن کشور بروز چنین مسایلی را در خود هضم کرده و کشورها هم نسبت به آن آگاهی دارند و در کشورهای دیگر هم شاهد بروز آن بوده ایم، اما جابجایی افراد و گاهی سیاست ها تاثیرات فراوانی را بر اتباع کشورها در دیگر نقاط جهان خواهد گذاشت.
از این رو، نگاه ایرانیان خارج از کشور به تحولات دستگاه دیپلماسی همواره با یک نگرانی توام بوده است چرا که می تواند بر زندگی و فعالیت آنها اثر مثبت یا منفی داشته باشد.
محمد جواد ظریف که از سنین نوجوانی در آمریکا حضور داشته و فعالیت دیپلماتیک خود را از آغازین سال های دهه سوم زندگی خود شروع کرده است، به عنوان وزیر امور خارجه خوش درخشیده و دوست و دشمن نسبت به وی ادای احترام می کنند.
به دنبال طرح استیضاح وی، واکنش های مختلفی بروز داده شد و شاید به جرات بتوان گفت کسی از این طرح استقبال نکرد و بر عکس نمایندگانی که چنین طرحی را مطرح و پیگیری کرده بودند، مورد سرزنش واقع شدند.
از این رو طی گفت و گو با تنی چند از کارشناسان ایرانی مقیم آمریکا و کانادا ارزیابی آنها را از عملکرد دستگاه دیپلماسی به ریاست ظریف و نظرشان را نسبت به استیضاح وی جویا شدیم.
محسن خانیکی مسئول روابط عمومی کنگره ایرانیان کانادا، نظرات شخصی خود را اینگونه مطرح کرد که در این چند سالی که وارد فعالیت های اجتماعی- سیاسی شده ام، یکی از شخصیت های محبوب برای من دکتر ظریف است.
وی ادامه داد: بخش مورد علاقه من کارنامه سیاسی ایشان است. از سن 19 سالگی وارد عرصه سیاست خارجی ایران شدند، نقش مهم و کلیدی را در موضوع قطعنامه 598 بازی کردند و از حدود 20 سالگی، هم با دنیای خارج خوب آشنا شدند و هم در داخل کار کردند و با نگاه های داخلی آشنا هستند.
این فعال سیاسی اجتماعی مقیم کانادا اضافه کرد: همین نگاه و شخصیتی که ظریف در این سال ها به دست آورد، موجب شد که بتواند به راحتی با کشورهای مختلف مذاکره کنند و چهره دیپلماسی ایران را تغییر دهد.
خانیکی با یادآوری خنده و لبخندهای معروف ظریف اظهار کرد: او جزو معدود دیپلمات های ایرانی است که به کثرت می خندد و جدای فعالیت سیاسی، کاریزما و شخصیت دل نشینی دارد. به همین دلیل هم در داخل و خارج ایران شخصیت محبوبی شده است.
وی خاطرنشان کرد: برای خود من تفاوت نگاه در محافل سیاسی بعد از زمان احمدی نژاد و دوره آقای روحانی محسوس است چون جامعه خارجی، صف اولی را که می بیند تیم وزارت امور خارجه است و ظریف به خوبی این چهره را تغییر داد و سطح و توقع جوامع سیاسی از وزیر امور خارجه ایران را به شدت بالا برد.
مسئول روابط عمومی کنگره ایرانیان کانادا در ادامه این اظهارات اضافه کرد: در سال های آینده روزی به هرحال ظریف از این مقام خواهد رفت اما کار وزیر خارجه بعدی بسیار دشوارتر است چون باید سطحی را نگهدارد که آقای ظریف، انتظارات را به آن سطح رسانده و به همین خاطر در تاریخ سیاست خارجی ایران یک نقطه تاریخی است.
خانیکی درباره عملکرد کلی ظریف و دستگاه دیپلماسی وی هم گفت: ظریف دیپلماتی است که ساختار وزیر امور خارجه بودن را تا جایی که من حس کردم به درستی حفظ کرده و چارچوب داده است. همچنین زمان ورود ظریف به وزارت خارجه هم زمان خاص و سختی بود.
وی توضیح داد: کشور مورد تحریم بود، قرار بود ظریف و روحانی بیایند و تحریم ها را بردارند، فشار اجتماعی زیادی بر آنها بود، زمان هم زمان کلیدی بود چرا که احتمال می رفت پس از اوباما، رئیس جمهوری قابل گفت وگویی روی کار نیاید؛ همان گونه که این اتفاق افتاد.
این فعال سیاسی اجتماعی مقیم کانادا افزود: نمی توان گفت اوباما رئیس جمهوری ایده آل برای مذاکره بود اما از رئیس جمهوری پیشین خود همچون بوش برای مذاکره خیلی بهتر بود همانگونه که تیم احمدی نژاد برای گفت و گو خوب نبود.
خانیکی با بیان اینکه زمان اوباما-روحانی کوتاه اما مهمی بود که برجام اتفاق افتاد، ادامه داد: از طرف دیگر، هم فشارهای داخلی مختلفی روی ظریف بود و هم فشارهای سیاسی و اقتصادی به گونه ای که حق غنی سازی حفظ شود، مسایل دفاعی ایران و برجام مجزا بمانند و آنها به خوبی توانستند بیشتر آن نیازها را مورد توجه قرار دهند و کشور را از دام تحریم ها بیرون آوردند.
وی اضافه کرد: علاوه بر آن، ظریف جزو معدود شخصیت هایی بود که با مردم در ارتباط بود. ابتدا در فیس بوک مطلب می نوشتند و حالا اکنون به دلایلی این کار را نمی کنند. وی توانسته بود یک حس امید و رضایتی را برای مردم و کسانی که به روحانی رای داده بودند، ایجاد کند.
این ایرانی مقیم کانادا درباره استیضاح هم گفت: مخالفان ظریف از روز اول به دنبال فرصتی برای کنار گذاشتن وی بودند، استیضاح ظریف به عنوان کلیدی ترین تیم آقای روحانی دور از ذهن نبود که روزی مطرح شود اما امروز پروژه های مهمی در دست وزارت امور خارجه است و عدم حضور ظریف این مذاکرات را سخت تر می کند.
خانیکی افزود: وضعیت بین المللی ایران در شرایط خوبی نیست، تحریم ها بازگشته اند و باید رابطه با اروپا حفظ شود و قطعا مسیری که تا امروز ظریف پیش برده اند برای وزیر بعدی مسیر ساده ای نیست و احتمال اینکه منافع کشور در خطر بیفتد، وجود دارد.
وی اظهار امیدواری کرد بحث استیضاح ظریف از این جلوتر نرود و کشور در روال عادی، مسیر خود را دنبال کند.
این فعال سیاسی اجتماعی مقیم کانادا یادآور شد: اگر ظریف استیضاح شود یا از وزارت کنار برود، فرصت خوبی برای مخالفان خارجی خواهد بود که به مذاکرات با اروپایی ها ضربه بزنند، تحریم های بیشتری را وارد کنند و ساختار سیاست خارجه ای که در 6 سال اخیر شکل داده شده است را به لرزه درآورند. به همین دلیل احتمال شوک ارزی دیگری وجود خواهد داشت.
خانیکی ادامه داد: مذاکرات با اروپا، مشکلات مربوط به دارو و ایرانیان خارج که اکنون به بالاترین نرخ خود رسیده است با خطر مواجه خواهند شد و موجی از تغییرات نامساعد به سمت ایران خواهد آمد.

**ظریف به اجماع ظالمانه علیه ایران پایان داد
محمد عطایی تحلیلگر مسایل خاورمیانه هم گفت: به نظرم جایگاه ظریف ورای یک وزیر امور خارجه بوده و حضور او در دولت یکی از بزرگترین نمادهای امید بخشی به کسانی بوده است که دغدغه کشور و مردم ایران را دارند.
وی افزود: این جایگاه ویژه ظریف، برآمده از تخصص و تجربه وی در عرصه ای است که در آن کار می کند. به نظرم ظریف در تمام سال هایی که وزیر امور خارجه بوده به خوبی نشان داده که اگر مدیری لایق در جایگاه مناسب قرار داشته باشد، می تواند تاثیر مهمی برای ارتقای جایگاه کشور و بهبود زندگی مردم داشته باشد.
این ایرانی مقیم آمریکا با بیان اینکه ظریف شناخت خوب و دقیقی از سیاست ورزی در عرصه بین المللی دارد، ادامه داد: او می داند کجا و چه زمانی، چه چیزی و چه واژه هایی را بیان کند تا بیشترین اثر را بر همتایانش و افکار عمومی در جهان داشته باشد.
عطایی اضافه کرد: برای همین هم در فضای مجازی معمولا دیده می شود که جریان های مدافع سیاست های ترامپ چه در آمریکا، چه در جهان عرب و حتی در میان ایرانی های حامی تحریم، شدیدترین حملات را متوجه ظریف می کنند. البته من از دیدن این واکنش ها تعجب نمی کنم، چراکه نشان می دهد دیپلماسی عمومی او و سخنانش تاثیر گذار است.
وی درباره استیضاح هم اظهار کرد: استیضاح و تلاش مجلس برای سوال از مسئولین لزوما بد نیست و نشان دهنده تکثر سیاسی در یک نظام است اما در شرایطی که دولت ترامپ و محور سعودی- صهیونیستی کارزار همه جانبه ای برای انزوای ایران در سطح بین المللی به راه انداخته اند که در تاریخ کشور کم سابقه است، هدف قرار دادن سکاندار سیاست خارجی کشور بسیار سوال برانگیز است و قطعا پیام بدی به جهان خواهد فرستاد.
تحلیلگر مسایل خاورمیانه یادآور شد: نباید فراموش کرد که ظریف زمانی سکانداری وزارت خارجه را به دست گرفت که باراک اوباما رئیس جمهوری پیشین آمریکا مرتب از ایجاد اجماع جهانی علیه ایران به عنوان یکی از بزرگترین دستاوردهایش سخن می گفت.
عطایی تصریح کرد: سیاست های ظریف و برجام بود که عملا به این اجماع ظالمانه پایان داد و اکنون ما در شرایطی هستیم که با وجود تمام فشارها و تهدیدهای آمریکا، کشورهای اروپایی، روسیه و چین و دیگر شرکای اقتصادی آمریکا در برابر تحریم های یک جانبه کاخ سفید مقاومت می کنند.
وی با بیان اینکه هر چند مقاومت آنها به دلایل سیاسی و تاریخی محدود اما در شرایط کنونی برای کشور حیاتی است، گفت: به نظرم نباید کسی را که نقش اساسی در شکستن اجماع جهانی علیه ایران داشت، در این مرحله حساس هدف قرار داد.
این تاریخ شناس مقیم آمریکا تاکید کرد: تردیدی ندارم که هرگونه آسیب به جایگاه ظریف، در درجه نخست ترامپ، نتانیاهو و بن سلمان را خوشحال خواهد کرد، زیرا فردی توانمند را از سر راه استراتژی بازگرداندن اجماع ضد ایرانی و انزوای کشورمان بر خواهد داشت.

**انتقاد به برخی عملکردها، مخالفت با استیضاح
اما روزبه علی آبادی دکترای جغرافیای سیاسی با اینکه گفت ظریف در عرصه سیاست خارجی تاثیر خیلی شفاف و قوی به خصوص در مساله برجام داشته است، نسبت به پسابرجام انتقادهایی را متوجه دستگاه دیپلماسی کرد.
وی از ورود دستگاه سیاست خارجی به مسایل داخلی کشور هم با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی انتقاد کرد و افزود: این کار تا حد زیادی حساسیت بعضی از نمایندگان اصولگرا را برانگیخت که شاید تبعات پسا برجامی بوده است.
این ایرانی مقیم آمریکا نوع گفتمان مطرح شده درباره پولشویی را معطوف به اف ای تی اف یا بانکداری بین المللی ندانست و ادامه داد: من فکر می کنم نوع گفتار وی حساسیت های داخلی را در نظر نگرفت. شاید حرف ایشان تا حدی درست باشد اما به هرحال مصلحت نبود که به این نوع مطرح شود.
وی با تاکید بر اینکه ظریف امتیازات دیپلماتیک خیلی خوبی را برای نظام به خصوص درباره برجام به ارمغان آورده است اما معتقد است دیپلماسی سیاسی نتوانست پس از برجام به دیپلماسی اقتصادی تبدیل شود.
این کارشناس مسایل سیاسی دلیل این ادعای خود را مساله سازوکار ویژه مالی اروپا مطرح کرد و گفت: اگر واقعا در بازار اروپایی ها بودیم نباید صحبت از اس پی وی می بود و با خروج آمریکا این رابطه و کمربند اقتصادی ایران و اروپا تا حدی زیادی باید ثابت می ماند اما دیدیم که اینگونه نشد.
علی آبادی افزود، با تمام احترامی که برای آقای ظریف قایل هستم اما فکر می کنم به برجام بسیار خوش بینانه نگاه شد و آن ها آینده ای بدون برجام را ترسیم نکرده بودند یا حداقل به اندازه لازم برنامه ریزی نداشتند.
وی برجام را حاصل تصمیم نظام دانست اما گفت: لازم بود بعد از برجام اتصالات اقتصادی ایجاد شود اما اینگونه نشد. پیوستن به سازمان همکاری های شانگهای هم اینگونه بود و اولویت های سوم یا چهارم بعد از برجام شده بود.
این ایرانی مقیم آمریکا در پاسخ به اینکه عضویت ایران در شانگهای به دلایل دیگری بوده است، اظهار کرد: کاملا درست است، دلیل حقوقی نبودن ایران یا ورود نکردن ایران به شانگهای، قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران بود. با آمدن برجام و قطعنامه 2231 فرصت طلایی برای ورود همه جانبه ایران به شانگهای فراهم شد اما متاسفانه اولویت اول دستگاه دیپلماتیک قرار نگرفت.
وی با پذیرش این نظر که مسایل سیاست خارجی یک بعدی نیست و عوامل تاثیرگذار داخلی هم متعدد هستند، درباره استیضاح ظریف گفت: من فکر نمی کنم که ظریف استیضاح شود یا حداقل بسیار بعید است.
این دانش آموخته دانشگاه پیتسبورگ درباره دلایل به مصلحت نبودن استیضاح ظریف هم اظهار کرد: من با آیت الله مکارم موافقم، ایشان گفتند که مصلحت نیست شخصی که در صحنه های مختلف با دشمن روبرو است استیضاح شود، من فکر می کنم شفاف تر از این نمی توان گفت.
علی آبادی خاطرنشان کرد: استنباط بنده این است که اگر فشار نماینده ها زیاد شود، دفتر رهبری گوشزد خواهد کرد که به مصلحت نخواهد بود که این مساله جلوتر برود.

**ظریف نامی آشنا برای جهان
سید محسن روحانی دکترای تجارت بین الملل هم در ارزیابی عملکرد ظریف این گونه اظهار نظر کرد، تقریبا با هر کدام از اساتید حقوقی ام که صحبت کرده ام، با شنیدن ایرانی بودنم، نام دکتر ظریف را آورده اند. حتی آنها که نام رئیس جمهوری به گوششان آشنا نیست، ظریف را می شناسند.
وی گفت: در مورد توان مدیریت ایشان چیزی نمی دانم، ولیکن بی شک بهترین سخنگو و مذاکره کننده است. بخش اصلی تغییر تصویر بین المللی ایران، مدیون نگاه و قدرت بیان ایشان است. بلادرنگ در تاریخ دیپلماسی پس از انقلابمان، کسی تسلط ایشان بر ادبیات، فرهنگ، سیاست و زبان بین المللی را نداشته است.
این ایرانی مقیم آمریکا افزود: زمانی که خبر طرح استیضاح ظریف را شنیدم، فارغ از هر دلیل و نگاه مخالفی، بیشتر این موضوع نگرانم کرد که با این استیضاح، حتی صوری و بدون نتیجه، چقدر دشمن شاد می شویم. تندروهایی که بزرگترین عامل تغییر رویکرد خصمانه جهان به ایران را حضور این فرد می دانستند، مجالی می یابند که از خلاء ثبات در این دستگاه سوء استفاده کنند.
روحانی با بیان اینکه بخش زیادی از تحریم ها علیه ایران با هدف جلوگیری از پولشویی تحمیل شده اند، اظهار کرد: بیان اینکه تحریم ها نه تنها موجب کاهش نشده اند بلکه موجب افزایش میزان پولشویی در ایران و بالتبع کشورهای همسایه ایران می شود، دستاویز حقوقی مطلوبی برای فعالان بین المللی جهت استناد به ناکارآمدی تحریم ها است.
وی ادامه داد: نتیجه همه تیترهایی که چندین و چند بار به عناوین مختلف در این ایام دیده و شنیده ام، این بوده که تحریم، ثبات زداست، و این بی ثباتی مالی را به سایر کشورها نیز تسری می دهد.
این دکترای حقوق تجارت بین الملل اضافه کرد: در انتها، طرفداران استیضاح چه کسی را می توانند جایگزین دکتر ظریف تصور کنند؟ چه کسی توان پاسخگویی قانع کننده به انتقادات اهالی اندیشه، رسانه، سیاست و حقوق را دارد؟

** تاریخ قضاوت خوبی درباره ظریف خواهد داشت
امیر فرمنش استاد دانشگاه تورنتوی کانادا هم نظر خود را اینگونه بیان کرد: ایران برای چندین دهه به طور فزاینده ای با چالشی در فضای سیاست خارجی روبرو بوده است، آنچه که دوران مسئولیت ظریف را متمایز می کند، تلاش متمرکز برای مذاکرات با قدرت های جهانی به منظور دستیابی به یک توافق بوده است.
وی افزود: ما هنوز گزارش کاملی از مذاکرات نداریم و دلایل پنهان برخی از تصمیم ها در اختیار عموم قرار نگرفته است که به طور طبیعی قضاوت را به آینده موکول می کند اما بر اساس آنچه که معلوم است، می توان گفت دکتر ظریف بهترین فردی بود که ایران می توانست به چنین مذاکراتی بفرستد چرا که او هم مورد اعتماد رهبری ایران و هم یک متخصص مذاکره کننده بین المللی است.
این مشاور بانک جهانی و سازمان ملل متحد ادامه داد: شاید او درباره مسایل بانکی و تبادلات پولی در مشورت با متخصصان مربوطه بیشتر منتفع می شد اما به هرحال خروج آمریکا از برجام، نشان دهنده مطلوبیت کلی برجام برای ایران است.
فرامنش با اشاره به نظر سنجی های سال 1394 که نشان می داد 89 درصد ایرانی ها از این توافق خوشحال بوده اند، اضافه کرد: ظریف یک ماموریت برای حل مشکل تاریخی داشت و صلح را برای ایران به ارمغان آورد.
وی خاطرنشان کرد: چند دهه بعد زمانی که اطلاعات برای ارزیابی در اختیار باشد، فکر می کنم تاریخ نسبت به او قضاوت خوبی خواهد داشت.