چاپ

راه ترقی- موسیقی خیابانی امروزه در بیشتر کشورهای جهان به عنوان سبکی از موسیقی به رسمیت شناخته شده و مورد پذیرش است. با این حال اجرای موسیقی خیابانی همچنان در ایران با چالش رو به رو است، هنرمندان این عرصه با بلاتکلیفی دست و پنجه نرم می کنند و گاه و بیگاه با برخوردهای غیرقانونی و سلیقه ای برخی نهادها یا حتی اشخاص و گروه های غیررسمی مواجه می شوند. به رسمیت شناخته نشدن موسیقی خیابانی از سوی نهادهای متولیِ فرهنگ طی سال های گذشته و وجود قوانین نانوشته در برخورد با گروه های موسیقی خیابانی، همواره موجب شده است که هنرمندان این عرصه در بستری نامطمئن و هراس انگیز به فعالیت بپردازند. همین چند وقت پیش بود که براساس تصاویر منتشر شده در فضای مجازی سه جوان که در خیابانی در رشت مشغول نواختن موسیقی بودند، ناگهان با برخوردی عجیب و خشن از سوی فردی ناشناس رو به رو شدند.
در همین حال چندی است که زمزمه های ساماندهی به گروه های موسیقی خیابانی به گوش می رسد؛ بحث هایی که مطرح شدن آنها اگرچه امید به رسمیت شناخته شدن موسیقی خیابانی را در دل دوستداران موسیقی زنده می کند اما به برخی نگرانی های نیز دامن زده است.

** خوب و بدهای اعطای مجوز به گروه های موسیقی خیابانی
چند سالی است که فعالیت گروه های موسیقی خیابانی در شهرهای مختلف داغ تر شده است. این روزها حضور خودانگیخته جوانان علاقه مند به موسیقی در گوشه و کنار شهر بیش از گذشته به چشم می خورد؛ جوانانی که دوست دارند با صدای بلند برای رهگذران در خیابان ها بخوانند و بنوازند تا شاید چند لحظه ای دلی را خوش کنند و فکری را آزاد. به دنبال این اتفاق اما گویی مسوولان آنگونه که خود می گویند، به فکر سرو سامان دادنِ موسیقی خیابانی افتاده اند و دریافت مجوزِ اجرا برای گروه های موسیقی را الزامی کرده اند.
اواسط تابستان امسال، خبری مبنی بر ضرورت دریافت مجوز برای اجراهای خیابانی موسیقی منتشر شد. بر این اساس، اعلام شد که طبق همفکری و تصمیم کمیسیون فرهنگی مجلس، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری تهران، وزارت اطلاعات و ناجا، از این پس گروه ‌های موسیقی خیابانی می ‌توانند با گرفتن مجوز در مکان های عمومی اجرا داشته باشند؛ موضوعی که اگرچه در نگاه نخست می تواند دلگرم کننده و به معنای آزادی فعالیت گروه های موسیقی خیابانی تلقی شود اما برای برخی نیز نگران کننده و به مثابه خلق یک کرور مشکل جدید پیش پای فعالان این حوزه است.
«پروانه سلحشوری» عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، در یادداشتی که همزمان با اعلام این خبر در روزنامه «ایران» منتشر شد، منوط کردن اجراهای موسیقی خیابانی به کسب مجوز از مراجع دولتی و حکومتی را تصمیمی کاملا اشتباه، با تبعات منفی دانست؛ تصمیمی که به گفته وی بر اساس گزارش یک نهاد امنیتی از تبعات اجراهای خیابانی اخذ شده است و همین اولین نشانه خطا بودن آن است.
وی در ادامه این یادداشت می افزاید: «در ایران چهل سال است که مسایل امنیتی بر حوزه‌ های اجتماعی و فرهنگی سایه انداخته و مناسبات این حوزه‌ ها را در قامت خطراتی بالقوه شناسایی کرده است. چنین نگاهی اصلی‌ ترین زمینه تنگ شدن دایره فعالیت ‌ها در این حوزه‌ ها است که با توجیهات امنیتی انجام می ‌گیرد. این وضعیت امروز بعد از اصراری چهل ساله انباشتی از نارضایتی در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی ایجاد کرده و شهروندان را به این احساس رسانده که دیدگاه‌ های امنیتی به این حوزه‌ ها چون طنابی دست و پای آنها را در زندگی شخصی و استفاده از حداقل پدیده‌ های مورد تمایل جامعه بسته است.»
«فاطمه ذوالقدر» نایب رییس کمیسیون فرهنگی، نیز در یادداشتی مشابه که آن نیز در روزنامه ایران منتشر شد، الزامی شدن دریافت مجوز برای گروه های موسیقی خیابانی را «گرفتاری هنرمندان در چنبره بوروکراسی» دانست و نوشت: «تصمیمی که اخیرا برای منوط کردن اجرای موسیقی ‌های خیابانی به کسب مجوز اخذ شده، مشخصا تصمیمی غلط و اشتباه هست. هر چند باید توضیح داد که کمیسیون فرهنگی مجلس عامل این تصمیم‌ گیری نبوده و فقط در جریان آن قرار گرفته است.»
ذوالقدر اضافه کرد: «مهم‌ ترین عامل خشکاندن ذوق هنری در هنرمندان و پایین آوردن سطح کمی و کیفی آثار فرهنگی و هنری، ایجاد محدودیت ‌های غیر ضروری است. حتی اگر بپذیریم که مجوز اجرای موسیقی خیابانی به تمام متقاضیان این حوزه واگذار می‌ شود، باز هم درگیر کردن هنرمندان در امور اداری اضافی و پیچیده نتیجه ‌ای جز خشکاندن ذوق این گروه‌ ها نخواهد داشت.»
با وجود این نگرانی ها در خصوص الزامی شدن دریافت مجوز برای اجراهای خیابانی اما حجت‌ الاسلام «احمد مازنی» رییس کمیسیون فرهنگی مجلس، در گفت وگویی که پیشتر با خبرگزاری «خانه ملت» داشته، ملزم کردن گروه‌ های موسیقی خیابانی به گرفتن مجوز را صرفا به خاطر «حفظ احترام نوازندگان» آنها دانسته و «احد آزادیخواه» سخنگوی کمیسیون فرهنگی نیز در اظهاراتی رسانه ای، تصمیم کمیسیون فرهنگی مجلس را برای ساماندهی اجراهای خیابانی، قابل دفاع و نه به معنای ایجاد محدودیت و مانع، بلکه به منظور رعایت چارچوب هایی برای حفظ نظم و آرامش اجتماعی تعبیر کرده است.

** ارایه مجوز را به نهادهای فرهنگی بسپاریم
نگرانی ها بابت احتمال افزایش محدودیت ها برای فعالیت گروه های موسیقی خیابانی به دنبال الزامی شدن دریافت مجوز اجرا برای این گروه ها در حالی است که برخی از اهالی موسیقی اعطای مجوز را اتفاقی می دانند که اگر نهادهای فرهنگی مجری آن باشند، می تواند گام مثبتی در مسیر سامانبخشی به موسیقی خیابانی به شمار رود.
در این زمینه، «همایون نصیری» نوازنده سازهای کوبه ای، آهنگساز و سرپرست گروه موسیقی «دارکوب»، در گفت و گو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، گفت: باید ساز و کاری در کشور در نظر گرفته شود که ضمن بررسی استانداردهای هنریِ افراد، به آنان مجوز فعالیت داده شود. اگر شرایطی فراهم شود که بخش هایی مثل سازمان فرهنگی و هنری شهرداری، پس از ارزیابی سطح کار هنرمندانِ موسیقی خیابانی به آنها مجوز فعالیت دهند، موسیقی خیابانی به سر و سامان خواهد رسید و این اتفاق خوبی خواهد بود.
نصیری با تاکید بر اینکه الزامی شدن دریافت مجوز برای گروه ها به خودی خود تصمیم بدی نیست، افزود: این اتفاق اما باید در چارچوب های درست انجام گیرد و ملاک اعطای مجوز فقط استانداردهای حرفه ای افراد باشد. افرادی که در گروه های موسیقی خیابانی فعالیت می کنند باید به سطح خاصی از موسیقی رسیده باشند و موسیقی حرفه واقعی آنان باشد.
وی اضافه کرد: موسیقی خیابانی در همه جای دنیا وجود دارد. چه ایرادی دارد که در صورت رعایت موازین حرفه ای، هنرمندان این عرصه به رسمیت شناخته شوند و در سطح شهر به اجرای موسیقی بپردازند؟
به گفته این نوازنده و آهنگساز، جاری بودن موسیقی در فضای شهری می تواند این فضا را برای عابران لذت بخش تر سازد.

** کلام آخر
این روزها، برخی اظهارنظرها همچون سخنان چند ماه پیش «حسین رحیمی» رییس پلیس پایتخت، در گفت و گو با یکی از خبرگزاری های داخلی، مبنی بر ضرورت دریافت مجوز برای اجرای موسیقی خیابانی، ابتدا از وزارت ارشاد و سپس از نیروی انتظامی و اداره اماکن، احتمال پیچیده تر شدن شرایط فعالیت در عرصه موسیقی خیابانی را مطرح ساخته است.
در همین حال، داغ تر شدن بازار اجرای موسیقی در خیابان ها طی سال های اخیر، نشان می دهد که دوستداران موسیقی خیابانی با وجود همه موانع و محدودیت ها، قصد خالی کردن این عرصه را ندارند. سرسختی و افزایش شمار هنرمندان فعال در حوزه موسیقی خیابانی که هواداران مردمی آنان نیز کم نیستند، حاوی این پیام برای مسوولان و متولیان است که دیر یا زود این نوع از موسیقی را به رسمیت بشناسند و نوا و نای هنرمندان این عرصه را بشنوند.