چاپ

راه ترقی- عملیات تروریستی هفته گذشته بار دیگر چابهار را در کانون توجه افکار عمومی قرار داد.برخی کارشناسان مسائل سیاسی معتقدند این عملیات ایذایی برای جلوگیری از توسعه این بندر استراتژیک که از تحریم های اخیر آمریکا معاف شده،اجرا شده است. با این حال «پیرمحمد ملازهی» کارشناس مسائل شبه قاره هند معتقد است فرصت بی نظیری برای توسعه سواخل مکران و بندر چابهار ایجاد شده و ایران باید بتواند زمینه سرمایه گذاری قدرتهای بزرگ همچون چین ژاپن و حتی کشورهای اروپایی را در این منطقه فراهم کند. به گفته این کارشناس مسائل شبه قاره هند اعطای معافیت به این بندر در چارچوب رقابتهای کلان بین قدرتهای بزرگ قابل ارزیابی است.
ملازهی با اشاره به اهمیت سواحل مکران و اعطای معافیت از تحریم های آمریکا به بندر چابهار گفت:اعطای این معافیت در چارچوب طرح های بزرگی است که قدرت های منطقه ای و بین المللی در ارتباط با سواحل مکران دارند چرا که خود چابهار به تنهایی مطرح نیست بلکه ساحل مکران از جنوب بندرعباس و تا شمال کراچی یک هزار 500 کیلومتر ساحل است که تحت عنوان دریای عمان شناسایی شده است.
کارشناس مسائل شبه قاره هند افزود:سواحل مکران یکی از مناطقی است که در دوران جدید قدرت های بزرگ برای حضور در آن برنامه‌ریزی و فعالیت می‌کنند.
وی با اشاره به پروژه های چینی ها در عرصه بین الملل گفت:در طرح کلان یک کمربند - یک جاده چینی ها بندر گوادر پاکستان در 60 کیلومتری چابهار نقش بسیار مهمی دارد، آنها سه پروژه موازی در ارتباط با این بندر در دست اجرا دارند که شامل احداث بزرگراه گوادر-کاشغر(در سین‌کیانگ چین) و احداث خط آهن خط لوله گاز و نفت است.چین با اجرای این طرح ها می خواهد وارد اقیانوس هند شود و به نظر می رسد برای قرن 21 و زمانی که چین به قدرت اول تبدیل شود برنامه ریزی کرده است.
ملازهی ادامه داد: چینی ها علاوه این سه پروژه ، جاده دیگری از طریق قرقیزستان در دست اجرا دارند که یک شعبه آن از طریق ترکمنستان به افغانستان ایران و عمان می رود و شعبه دیگر هم به طرف مسکو و اروپا می رود.
وی با اشاره به سرمایه گذاری 54 میلیارد دلاری چینی ها در بندر گوادر به سوابق حضور آمریکایی ها در این منطقه اشاره کرد و افزود:آمریکایی ها در زمان شاه تلاش کردند برای جلوگیری از نفوذ شوروی ها بندر چابهار را به یک پایگاه نظامی تبدیل کنند واز تنگه هرمز و امنیت انتقال انرژی حفاظت کنند.
این کارشناس مسائل شبه قاره اضافه کرد: یکی از دلایل توجه آمریکایی ها به چابهار این بود که در آن مقطع ذوالفقارعلی بوتو نخست وزیر وقت پاکستان نگاه های سوسیالیستی داشت و در پشت پرده با شوروی ها وارد معاملاتی شده بود و قرار بود گوادر را در اختیار شوروی ها قرار دهد.
به گفته ملازهی حتی برخی معتقدند کودتای ژنرال ضیاءالحق برعلیه ذوالفقارعلی بوتو و اعدام وی در ارتباط با همین طرحی بود که وی در پشت پرده با شوروی ها داشت.در آن مقطع همه دنیا با اعدام بوتو مخالف بودند چون آدم موثری بود و بعد از تجزیه بنگلادش بقیه بخش‌های پاکستان را نجات داد اما در نهایت اعدام شد.
وی یادآورشد: در شرایط کنونی به موازات حضور چینی ها و حتی روس ها که وارد مذاکرات جدی تر با پاکستان شده اند، آمریکا هم طرح هایی را در عمان ، بحرین و عربستان سعودی پیگیری می‌کند.آمریکا در این کشورها پایگاه‌های نظامی زیادی دارد و یا به دنبال راه‌اندازی پایگاههای دیگر است. علاوه بر این پروژه نئوم که عربستان در دست اجرا دارد هم در چهارچوب همین رقابتهای کلان قابل ارزیابی است.
کارشناس مسائل ششبه قاره افزود: از این زاویه و از بابت شکل‌گیری و تشدید رقابت های بین المللی چابهار و گوادر از اهمیت بسیار بالایی برای قدرت‌های خارجی برخوردار است و در چنین چهارچوبی می توان معافیت چابهار از تحریم های آمریکا را مد نظر قرار داد. در واقع این معافیت فقط به خاطر چابهار و ایران نبود بلکه به دلیل رقابت هایی است که آمریکاییها با چین دارند و از سوی دیگر هندوستان و افغانستان و آسیای مرکزی هم می خواهند واردات و صادرات شان از طریق چابهار تسهیل شود و نه گوادر که در اختیار چینی هاست.
وی اضافه کرد:با توجه به جایگاه هند، افغانستان وآسیای مرکزی در استراتژی بلندمدت آمریکایی ها، چابهار جایگاه خاصی در این چهارچوب دارد حالا که از طریق دیگری نمی توانند همانند سابق با ایران تعامل کنند راضی شده اند هند به عنوان متحد آمریکا ابتکار عمل را در دست بگیرد.
این کارشناس مسائل شبه قاره اضافه کرد: در چنین شرایطی با توجه به رقابت هایی که چین و هند از سویی و هند و پاکستان از سوی دیگر با هم دارند آمریکایی ها به دنبال این هستند چابهار را به عنوان رقیب گوادر مطرح کنند.این در حالیست که چینی‌ها خط آمریکایی ها را در این قضیه خواندند و می‌گویند گوادر و چابهار مکمل و شریک هم هستند و می توانند باهم همکاری می کنند و نه رقابت.
ملازهی خاطرنشان کرد: بهره گیری از این فضا بستگی به ایران دارد و اگر هوشیارانه عمل کند فرصت بسیار مساعدی برای ایران ایجاد شده تا بتواند منافع خود را پیگیری کند و اجازه دهد چینی‌ها هم در چابهار حضور داشته باشند.
وی یادآورشد: یک شرکت چینی اعلام کرده حاضر است اگر هندی ها پا پیش نگذارند آنها در خط لوله صلح سرمایه‌گذاری و ادامه آن را تا بندر گوادر لوله گذاری کنند و یک خط لوله به سمت چین بکشند.
این کارشناس مسائل بین المللی ادامه داد: به نظر می رسد ایران بدون اینکه برنامه ریزی در این زمینه داشته باشد در موقعیت بسیار مساعدی قرار گرفته است مشروط بر اینکه چگونه از این شرایط استفاده کند و بتواند مسائل چابهار در شکل کلان تر ببیند نه به شکل بندر منزوی که تا به حال بوده است.
ملازهی در پاسخ به این سوال که اینکه چقدر بندر چابهار می تواند وابستگی ما را به بنادر جنوب خلیج فارس کم کرده و به اقتصاد کشور کمک کند، گفت:این بستگی دارد به اینکه ایران چه کار کند.چون هندی ها لااقل تاکنون تصمیم ندارند سرمایه گذاری کلانی در این بندر داشته باشند سرمایه گذاری هندی ها در این بندر چیزی حدود 500 میلیون دلار است که در مقایسه با رقم 55 میلیارد دلار چینی ها درگوادر رقم بالایی نیست.
به گفته وی اگر ایران بتواند چین، ژاپن و حتی کشورهای اروپایی را به طرف چابهار بکشد و این کشورها در این بندر سرمایه‌گذاری کنند در آن صورت هند به شکل جدی تری وارد عمل خواهد شد.
کارشناس مسائل شبه قاره هند افزود: منافع هند در این است که پاکستان را دور بزند و ارتباطاتش را با افغانستان و آسیای مرکزی از طریق چابهارانجام دهد به همین دلیل هندی ها چند روز پیش اعلام کردند که حاضرند خط آهن چابهار به زاهدان و افغانستان ها را احداث کنند. البته این طرح در حال حاضر در حال احداث است ولی معمولا پروژه های عمرانی در ایران با کندی پیش می روند هندی ها هم تجربه و هم امکانات مالی و فنی بالایی دارند و فرصت مناسبی ایجاد شده تا این پروژه زیر ساختی را در زمان کوتاهی اجرا کنند.
وی یادآور شد: اگر ایران بتواند چینی‌ها را هم در چابهار شریک بکند آنها این آمادگی را دارند و در این صورت هند هم تشویق می شود سرمایه‌گذاری بیشتری بکند و جدی‌تر پای کار باشد.
ملازهی در پاسخ به اینکه چابهار تا چه اندازه می تواند وابستگی ایران به بنادر جنوب خلیج فارس را کم کند،اظهارداشت: واقعیت این است که ایران در سرمایه گذاری و نگاه بلندمدت ضعیف‌تر از کشورهای حوزه خلیج فارس نگاه می کند.
کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: تا زمانی که در ایران اراده قوی به وجود نیاید که رقابت‌ها را به درستی فهم کند و بعد از فهم آن به دنبال این باشد که چه باید کرد تا آن زمان متاسفانه ایران همچنان به بنادر جنوب خلیج فارس وابسته خواهد بود.ولی ظرفیت چابهار و موقعیت سوق الجیشی آن بسیار بالاتر از دبی و دیگر بنادر واقع در جنوب خلیج فارس است وایران اگر بخواهد این کار را بکند باید به سرعت وارد عمل شود.
ملازهی خاطرنشان کرد: چابهار خارج از تنگه هرمز واقع شده و محدودیت هایی که بنادر واقع در خلیج فارس دارند این بندر ندارد و ایران باید از این امتیاز به درستی استفاده کند.
وی افزود: واقعیت این است که چابهار می‌تواند حتی امارات متحده عربی و دبی را عقب بزند اما اگر سرعت عمل نداشته باشد آنها هم پول و هم اراده سیاسی قوی دارند و هم تحریم نیستند و از تکنولوژی جهانی هم می توانند استفاده کنند.
کارشناس مسائل شبه قاره ادامه داد:چندی پیش امارت دبی اعلام کرد که حاضر است دو هزار کیلومتر خط لوله گاز از خلیج فارس به بمبئی بکشد . آنها می‌خواهند قطار زیرزمینی هم در این مسیر احداث کنند. با قطار سریع السیر می شود از فجیره تا بمبئی 2 ساعت طی طریق کرد.
وی در پاسخ به اینکه آیا اعطای معافیت های تحریمی به اندازه ای هست که ایران بتواند طرح های توسعه ای جدی تر را در این بندر اجرا کند،گفت:در این زمینه بحث تنها ایران نیست و بلکه حضور چین و روسیه در سواحل مکران هم است.آمریکایی‌ها می‌دانند که با ایران مشکل دارند اما تحلیل شان این نیست که این مشکل مادام العمر است. آنها معتقدند در مقطعی می توانند با ایران وارد معامله شوند.
ملازهی اضافه کرد: آمریکایی ها تا آن زمان هند را به عنوان پیشانی عملیاتی خود می بینند برای همین به هند اجازه دادند در این بندر حضور داشته باشد.ضمن اینکه هند هم انگیزه قوی دارد و در هر صورت از چابهار دست برنمی دارند چون چابهار تنها راه ارتباطی هند به آسیای مرکزی و افغانستان است.
وی یادآور شد: هندی ها الان به رغم فشارهای پاکستان به دنبال حضور موثر در افغانستان هستند و در این کشور سرمایه گذاری می کنند و حتی تجهیز نیروی هوایی افغانستان را در اختیار گرفته اند.
ملازهی افزود: علاوه بر این توافق دیگری در کریدور شمال - جنوب بین ایران، روسیه و هند وجود دارد که آن هم برای هند بعنوان یک کشور حال توسعه که می خواهد با اروپا و روسیه ارتباط داشته باشد هم چابهار و هم بندرعباس اهمیت ویژه ای دارد و این کریدور هم فرصت های بسیار خوبی برای ایران ایجاد می کند.
کارشناس مسائل شبه قاره هند در پاسخ به اینکه اجرای عملیات ایذایی در چابهار همانند آنچه روز پنج شنبه گذشته رخ داد آیا ممکن است هندی ها و سرمایه گذاران دیگر را مردد کند اظهارداشت: ممکن است تردید های موقتی ایجاد کند چون بالاخره بحث امنیت بحث مهمی است ولی خیلی تعیین کننده نخواهد بود ولی در نهایت این بستگی دارد به اینکه خود ایران چگونه با مسئله چابهار برخورد کند.
وی افزود: ما دو چابهار داریم؛ یک چابهار پیشرفته و مرفه که در منطقه آزاد هست و یک چابهار واقعی که محروم و فقیر است و الان شهر دو قطبی شده است و بیشترین حاشیه نشینی را در این شهر شاهد هستیم.
ملازهی ادامه داد: در چنین شرایطی گروه هایی مثل انصار الفرقان و جیش العدل به دنبال این هستند با بهره گیری از شکاف های موجود از فقرای منطقه نیرو بگیرند و مشکلاتی در حوزه های امنیتی ایجاد کنند و از این جهت به نظر می رسد باید سیاست آگانه های را در پیش بگیریم.