راه ترقی
جیب خالی هنرمندان، خواست عالی مخاطبان
دوشنبه 26 آذر 1397 - 10:49:22 AM
ایرنا
راه ترقی- «آکوستو بوآل» کارگردان شهیر برزیلی و نظریه پرداز سیاستهای اقتصادی تئاتر معتقد است: «استمرار تئاتر در گرو تربیت مخاطبان پویا است و این پویایی شکل نمی گیرد مگر با هدایت و تربیت نسلی که هنر را نه به عنوان سرگرمی که به عنوان کالایی ضروری برای رشد اجتماعی و فرهنگی خود و جامعه مطالبه می کند. برای داشتن چنین نسلی در هر جامعه ای باید شاهد برنامه ریزی هایی مختص برای کودکان و نوجوانان باشیم تا این پتانسیل بالقوه در آستانه بزرگسالی به نیرویی بالفعل به عنوان مخاطب نیازمند محصول فرهنگی در مسیر تعالی هنر و اقتصاد همراه آن بدل شود.»
در کنار این جمله، بد نیست تاملی هر چند کوتاه و ساده داشته باشیم بر این جمله درخشان «پیتر شومان» کارگردان شهیر آمریکایی و بنیانگذار گروه بین المللی تئاتر «نان و عروسک» که می گوید: «تئاتر برای رشد و تعالی هر جامعه ای یک ضرورت است، چیزی شبیه نان!»

** بدیهیاتی با چاشنی یک «نه» قاطع!
تحقق و دستیابی به پویایی و تعالی اقتصاد هنر بی هیچ شک و شبهه ای وام‌دار فعالیتهایی است که به هیچ وجه برای استمرار بازار پر رونق آن نمی توان بر فعالیت و برنامه ریزی های کوتاه‌مدت دل خوش داشت. شما هم مثل صاحب این قلم به این می اندیشید که خب این جمله امری بدیهی و بسیار واضح است! پس لطفا کمی صبور باشید چرا که از این دست جمله های بدیهی بسیار می توان سخن گفت.
وقتی درباره بازار پر رونق هنر صحبت به میان می آید باید به مخاطبان به عنوان مشتریان ثابت و پر و پا قرص آن اشاره کرد. اما مگر نه اینکه مخاطبان به عنوان مشتریان کالاهای هنری را باید هدایت و تربیت کرد تا گرایش آنها به استفاده از محصولات هنری به عنوان نیازی روزمره و مستمر باشد نه اسبابی برای تفریح و تنوع! و مگر نه آنکه برای رسیدن به مخاطبان دائمی، روند هدایت و آگاهی بخشی نیاز آنها به محصولات هنری باید از نخستین سالهای شکل گیری و تکوین شخصیت افراد صورت گیرد؟ یعنی از دوران کودکی!
اما آیا این مساله در بازار متنوع هنر ایران به همین شکل بدیهی است که شرحش رفت؟... برای پاسخ به این پرسش فقط کافی است به عنوان فردی از اجتماع هشتاد میلیونی کشورمان ایران، تنها به خود نگاهی بیندازیم که چه سهمی از سبد اقتصادی ما در طی یک ماه به محصولات و کالاهای فرهنگی و هنری اختصاص یافته است؟
حال کافی است نگاهی به جریان اوقات فراغت در کشورمان و گذران آن با برنامه های فرهنگی و هنری داشته باشیم. جایی که طبق آمار در نیم سال نخست 1397 در قیاس با نیم سال نخست سال قبل، شاهد رشد نزدیک به دو برابری در حوزه فروش آثار سینمایی، رشد سه برابری در حوزه گیشه نمایش ها، افزایش ضریب نفوذ مخاطبان به گالری ها و موزه ها و آمارهایی از این دست بر می خوریم.
برای لمس این اوقات فراغت نیز لازم نیست حتما دانش آموز یا دانشجو باشیم که به سبب مشغول نبودن به کاری ثابت، به زمان های آزادمان به چشم اوقات فراغت نگاه کنیم! با توجه به این دست از آمارها ناگفته پیداست که تنور بازار و مقوله اقتصاد فعالیت های فرهنگی و هنری در شش ماهه نخست امسال (1397) بسیار بیشتر از مدت مشابه در سال های گذشته بوده است. اما آیا بازار تمامی شاخه های فرهنگ و هنر در ایران متاثر از این رشد نمودار اقتصادی است؟ پاسخ به این پرسش در کنار تمام بدیهیات موجود در آن، با تمام تلخی‌اش یک «خیر» قاطع است!
در این گزارش سعی خواهیم داشت از زبان صاحبنظران و کارشناسان هنر تئاتر با نگاه ویژه به تئاتر کودک و نوجوان دلایل بی رونقی بازار و اقتصاد این هنر را جویا شویم.

** آمارهایی عجیب ولی واقعی!
بر اساس آمار منتشر شده در ژانویه 2017 در مجله بین المللی و اقتصادی معتبر «فوربس» که هر ساله نگاهی دقیق و علمی به جایگاه اقتصاد در تمامی شاخه های موجود در جوامع دارد، به وضوح در می یابیم که بعد از هنر سینما و تجسمی، هنر تئاتر رتبه سوم اقتصاد کلان هنر را در کشورهای جهان اول به خود اختصاص داده است.
با مراجعه به آمار منتشر شده توسط اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، متوجه می شویم که هنر تئاتر در میان بازار پرسود اقتصاد هنرها، بعد از سینما، تجسمی و کتاب در رتبه های آخر بازار معیار اقتصادی محصولات فرهنگ و هنر در ایران ایستاده است. شوربختانه آنکه با دقیق تر شدن در این آمار متوجه می شویم که در میان سهم فروش پنج و نیم میلیارد تومانی تئاتر در ایران طی سال 1396 تنها پنج درصد آن (275 میلیون تومان) به تئاتر کودک و نوجوان اختصاص پیدا کرده است که چیزی حدود 50 درصد آن نیز در فصل تابستان رقم خورده است!
استاد «داوود کیانیان» چهره شناخته شده تئاتر کودک و نوجوان کشورمان در گفت و گو با ایرنا با بیان آنکه ضعف سخت افزاری در حوزه تئاتر به ویژه تئاتر کودک و نوجوان بزرگترین دلیل به وجود آمدن این آسیب به شمار می رود، می گوید: مساله ای به عنوان کمبود سالن های نمایشی در سراسر کشور، آسیبی است که گریبان رشد و توسعه هنر تئاتر ایران را دهه هاست که می فشارد، در این میان نبود سالن های تخصصی برای نمایش های کودک و نوجوان از آن دست آسیب هایی است که در خیل مصائب تئاتر ایران با وجود سالها اشاره از سوی دست اندرکاران و تولید کنندگان این عرصه، تاکنون با پاسخ درخور و شایسته ای از سوی مسئولان مواجه نشده است.
نویسنده و کارگردان نمایش هایی چون «گمراه»، «گنجشکک اشی مشی» و «صدبار اگر توبه شکستی بازآ!» با بیان آنکه در شهر تهران به عنوان پایتخت ایران که گستردگی امکانات در آن با دیگر استانهای کشور قابل قیاس نیست، تنها دو سالن تماشاخانه هنر و کانون پرورش فکری کودک و نوجوان به عنوان سالن های تخصصی تئاتر برای این گروه از مخطابان وجود دارد، می افزاید: این آمار به هیچ وجه با جمعیت موجود کودک و نوجوان در کلان‎شهر تهران قابل مقایسه نیست! مساله دیگر نیز سالن های فرهنگسراهای تهران است که از خیل آنها نیز تنها تعدادی در طول سال از آثار نمایشی کودک و نوجوان میزبانی می کنند.
وی خاطرنشان می کند: با این وجود مشخص است که کودک و نوجوان اصلا دانشی از تئاتر و دیدن آن پیدا نمی کند که ما انتظار داشته باشیم وقتی به بزرگسالی رسید به ضروت توجه به هنری مانند تئاتر به عنوان بخشی از سبد محصولات فرهنگی خود بیاندیشد، با چنین زیرساختهای ضعیفی مشخص است که تربیت و هدایت نسل کودک و نوجوان برای تبیدل کردن آنها به مخاطبان و مشتریان بالفعل تئاتر در بزرگسالی ممکن نخواهد بود.

** لزوم توجه آموزش و پرورش
«حسن دولت آبادی» مدرس، نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر کودک و نوجوان با تایید صحبتهای کیانیان مبنی بر ضعفهای موجود در بحث زیرساختهای تئاتری کشور، دیگر آسیب کلان موجود در مسیر رشد تئاتر کودک و نوجوان و بازار بی رونق آن در بدنه اقتصاد تئاتر ایران را مقوله آموزش خانواده ها و نقش نهادهایی چون آموزش و پرورش می داند و خاطرنشان می کند: شکی وجود ندارد که تمامی شاخه های فرهنگی و هنری در کشور ما از ضعف تبلیغات رنج می برند و در این میان شاید بتوان تنها هنر سینما را مستثنی کرد، با این وجود اما نمی توان از سهم و رسالت آموزش و پرورش در توجیه خانواده بر ضرورت استفاده از کالاهای هنری برای رشد کودکان و نوجوانان غافل شد. حتی در برنامه ریزی درسی و در کنار تخصیص زنگ تخصصی به نام هنر در مدارس ایران، تئاتر هیچ جایگاهی ندارد!
وی می افزاید: همه اینها در شرایطی است که این هنر در تمامی مدارس کشورهای قدرتمند در عرصه اقتصادی جهان به عنوان مکملی برای آموزش دروس به عنوان شاخه ای هنری وجود دارد، مسلم است که کودک و نوجوان و خانواده آنها وقتی با چنین سیستم تربیتی رشد می کنند و تربیت می یابند، می توان به علاقه آنها برای پیگیری این هنر در بزرگسالی بسیار امیدوار بود.
مدیر گروه تئاتر کودک و نوجوان حوزه هنری با تاکید بر این که برای ایجاد وابستگی و پیوستگی میان مردم و هنر نیازمند برنامه ریزی های کلان و اصولی از ابتدایی ترین سالهای رشد افراد جامعه هستیم، می گوید: وقتی محیط آموزشی و پرورشی ما با مقوله هنر تنها به شکل سلبی و رفع تکلیف گونه برخورد می کند و در دیگر رسانه های فراگیر مانند صدا و سیما نیز تبلیغ و تشویق مردم برای حضور در سالن های نمایشی وجود ندارد، مشخص است که تئاتر در خیل تولیدات محصولات هنری به حاشیه رانده می شود و نمی تواند در سبد محصولات خانواده ها و سپس در رشد آماری اقتصاد هنر کشور جایگاهی را نصیب خود کند.

** پاسخ به مطالبات در گرو رشد امکانات
«عباس جهانگیریان» مدرس و نمایشنامه نویس حوزه تئاتر کودک و نوجوان کشورمان که شهرت وی مرزهای ایران را نیز پشت سر گذاشته است نیز با تاکید بر این که نه تنها تئاتر که شرط استمرار در تولید، عرضه و حضور در چرخه اقتصادی در تمامی شاخه های هنری، تربیت مخاطبان و مطالبه گران آثار است، یادآور می شود: ظرفیت و پتانسیل موجود در بین هنرمندان تئاتر ایران در تمامی شاخه های آن از جمله تئاتر کودک و نوجوان بسیار بالاست.
وی  یادآور می شود: اما وقتی هیچگونه حمایتی از آنها نمی شود مشخص است که شاهد کوچ آنها به تئاتر بزرگسال و یا دیگر شاخه های هنر نمایشی مانند سینما و تلویزیون خواهیم بود، منظور من از حمایت به هیچ وجه حمایت مادی نیست، چرا که هنرمندان طی سال های اخیر به وضوح نشان داده اند که در صورت فراهم بودن امکانات سخت افزاری، توانایی تولید و ارائه کارهای موفق دارند و در زمینه اقتصادی نیز توفیقات فراوانی به دست آورده اند.
نویسنده و کارگردان نمایش های کودک و نوجوان «بچه های سلاله»، «آنها یازده نفر بودند» و «یادگار جم» با اشاره به این که طی یک دهه اخیر و با رشد سطح فرهنگی و اجتماعی مردم، جنس نگاه مطالبه گری آنها از هنرمندان، پیشرفت عالی و مطلوبی را تجربه کرده است، می گوید: از یک سو با توجه به جوان بودن جامعه ایرانی و سهم بالای کودک ونوجوانان به عنوان افراد جامعه جوان ایران و از سوی دیگر مطالبات و خواست خانواده های این کودکان و نوجوانان برای تولید و ارائه محصولات فرهنگی برای آنها شاهد ایجاد بازار داغی در حوزه اقتصاد تئاتر ایران هستیم، اما زمانی می توانیم پاسخگوی استمرار رونق این بازار باشیم که بتوانیم امکانات سخت افزاری و زیرساختی خود را در سطح کشور و نه تنها تهران و یا چند شهر و استان بزرگ توسعه دهیم.
ناگفته پیداست که تحقق این مهم به عزم و خواست ملی نیازمند است که خوشبختانه جرقه های امیدوار کننده ای طی سالهای اخیر از سوی دولتمردان دیده شده است و امید که این جرقه ها منتج به رشد و شکوفایی هر چه بیشتر امکانات و در نهایت توسعه و گسترش بازار پویا و پر سود تئاتر به ویژه در شاخه تئاتر کودک و نوجوان شود.

http://www.RaheNou.ir/fa/News/50432/جیب-خالی-هنرمندان،-خواست-عالی-مخاطبان
بستن   چاپ