چاپ

راه ترقی- در ماه‌های گذشته اتفاقات نه چندان خوشایندی برای هنرهای نمایشی رخ داده و تئاتر به هر بهانه‌ای مورد انتقاد و طرح مساله قرار گرفته است و در همه این موارد تنها حامی این میدان، دولت بوده که تمام قد از حیات آن دفاع کرده است.
تئاتر، هنری است که در شرایط و دوران های مختلف، جایگاه خود را حفظ کرده است و به دلیل وظایف سیاسی و اجتماعی که برعهده داشته، مورد توجه قرار گرفته است زیرا نمایش در ذات خود مردمی است و با زبان مردمی سخن می گوید.
طی سالهای گذشته، تئاتر راهی در دل عموم جامعه برای خود باز کرده است تا سالنهای اجرا مملو از تماشاگران شود تا جایی که نیاز به سالنهای بیشتر در سطح شهر احساس شود. همین امر دولت را بر آن داشت تا موافق با سیاست‌های خصوصی‌سازی، مجوز ساخت سالن‌های بیشتر را صادر کند اما چند وقتی است داستان به سمت و سوی دیگری می‌رود.
به نظر می‌رسد طرح‌های مختلفی برای کاهش سطح محبوبیت، فراگیری و ایجاد محدودیت برای هنرهای نمایشی کلید خورده است که هر کدام باعث می‌شود پر و بال هنر قیچی شود.
در آغاز این پروژه، دو هنرمند که هر کدام مسئولیتی در تئاتر برعهده داشتند بازداشت شدند؛ برای انتشار تیزری تبلیغاتی که تیزر اصلی نمایش هم محسوب نمی‌شد بلکه کلیپی کوتاه و درون گروهی بود. با همه تبلیغات منفی، موجی از حمایت هنرمندان و مسئولان موجب شد تا با اقدام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از یک شب بازداشت، این دو هنرمند با وثیقه‌های میلیونی شبانه آزاد شوند و این نخستین گام برای ایجاد محدودیت و خود سانسوری در میان خانواده تئاتر بود اما داستان به همین جا ختم نشد.
قیمت‌گذاری‌های نجومی بلیت‌ها، ظهور تئاتر لاکچری و سر و صداها و واکنش‌های پس از آن گامی دیگر بود که این بار معنا و ماهیت تئاتر را هدف قرار گرفت. واکنش‌های انتقادی به روند لجام گسیخته قیمت‌گذاری، آسیبی به تعداد اجراها و سالن‌های در اختیار این نمایش‌های نوظهور نزد اما تهدید جدی هنرهای نمایشی با واکنش سریع و صریح «سید عباس صالحی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مواجه شد.
هنر نمایش با همه سختی‌ها با تمام قوا به حیات خود در جامعه ادامه داد اما مخالفت‌ها با این هنر وارد مرحله دیگری شد.
هفته گذشته حجت‌الاسلام «احد آزادی‌خواه» سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از تذکر به وزیر ارشاد خبر داد.
وی در مورد این تذکر گفت: در این نامه ذکر شده است در عرصه تئاتر متأسفانه یک افراط گری‌هایی دیده می شود که قابل دفاع نیست. بعضاً نویسندگان و کارگردانان حوزه تئاتر حریم‌ها را رعایت نمی‌کنند و عبور از خط قرمز دارند.
وی افزود: ما در کشور آرمانهایی داریم که باید مقدس بدانیم، با عنایت به اینکه عرصه هنر باید شاد و مروج نشاط باشد اما این تعارضی با این آرمان‌ها و اصول ندارد! آنچه بعضا دیده می‌شود متأسفانه این مسائل رعایت نمی‌شود و این ایراد جدی به تئاتر است البته ما در عرصه سینما هم اشکالاتی را مشاهده می‌کنیم.
این روند با موضع‌گیری آیت الله «جعفر سبحانی» مرجع تقلید، ادامه یافت: مطلع شدیم در تهران تئاتری برگزار شده که دختران با کلاه‌گیس در آن بازی می‌کنند، این حرکت در جمهوری اسلامی چه‌معنایی دارد که به معاون وزیر ارشاد تذکر دادیم تا هرچه سریع‌تر به این مسئله رسیدگی کند.
این دست تذکرها که در پی بروز برخی خطاها صورت می‌گیرد، گاه دست‌آویز جریان‌های مخالف رشد هنرهای نمایشی قرار می‌گیرد تا با بزرگ‌نمایی و تعمیم آن به همه تئاترها در مسیر شکوفایی این هنر دست‌انداز ایجاد کنند.
این مساله که یک خطا بتواند تمامی دستاوردهای تئاتر ایران را زیر سوال ببرد تا آنجا پیش رفت که وزیر فرهنگ، 21 آذر در حاشیه نشست هیات دولت گفت: جامعه تئاتری ایران جامعه‌ای است که به هنجارها، قانون و عرف توجه دارد و با این معیار حرکت کرده و می‌کند و طبیعی است برخی حوزه‌ها که ممکن است حساسیت‌هایی داشته باشند در گفت و گو با آنها و نسبت پیدا کردن بیشتر با جامعه تئاتری حساسیت‌هایشان را می‌توان کاهش داد، چون برای تئاتر، اخلاق و عرف اهمیت دارد ‌و بیش از این توجه داشته و دارد.
با کنار هم گذاشتن مجموعه وقایع اخیر، روند تخریب هنرهای نمایشی و در پس آن پروژه‌ای برای حذف تئاتر رخ می‌نماید؛ جریانی که حملات خود را از هر سو ادامه می‌دهد اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یک نهاد دولتی با پیگیری‌های به موقع یا در دقایق آخر توانسته برخی از آنها را متوقف یا خنثی کند.
مشخص نیست اگر این به اصطلاح پروژه ادامه پیدا کند دولت تا کجا می‌تواند ایستادگی نشان دهد که اگر این توان در دولت وجود نداشته باشد چه سرنوشتی برای قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین هنر مردمی رقم خواهد خورد اما این سرنوشت چقدر مهم است؟
تئاتر ششمین هنر از میان هنرهای هفتگانه بشری است که با جنبه سرگرمی در میان مردم شکل گرفت اما از همان ابتدای پیدایش نیز تنها به عنوان یک هنر با جنبه سرگرمی شناخته نشد بلکه وظیفه انتقال مفاهیم و جهت‌دهی به افکار عمومی برای اقشار و طبقه‌های اجتماعی مختلف را هم بر عهده گرفت؛ این هنر در ذات خود، تماشاگر را وادار به تفکر و اندیشه می‌کند.
تئاتر اصیل همواره کوشیده است بی‌پرده معضلات اجتماعی را به گونه‌ای بیان کند که تماشاگر خواه از کوچه بازار، خواه از مسئولان و مقامات بلند پایه کشور پس از خروج از سالن گامی را در راستای بهبود بردارند اما مشکل از آنجا آغاز می‌شود که عده‌ای سعی در محدود کردن دامنه گفتمان این هنر داشته و پیام صریح و تاثیرگذار تئاتر بر مخاطب را تاب نمی‌آورند.
تئاتر هنری برخاسته از میان مردم است که همواره مخاطب خود را در میان آنان جست‌وجو کرده و یافته است. به همین ترتیب هنرمندان به پشتوانه جامعه اجراهای خود را مدیریت می‌کنند زیرا بودجه تئاتر نسبت به جایگاه و ارزش آن بسیار کم است و حمایت دولتی به لحاظ مالی برای این بخش از هنر وجود ندارد. با این وجود به دلیل افزایش علاقه‌مندان هنرهای نمایشی هر روز خبری از افتتاح تماشاخانه‌ها و سالن‌های تازه می‌شنویم که در نبود حمایت‌های مالی گاه در نیمه راه از حرکت باز می‌مانند.
با همه فراز و فرودها چندی است که تئاتر ایران هم به عنوان محصولی فرهنگی در عرصه‌های بین‌المللی پا به میدان گذاشته و تلاش می‌کند تا هنرمندی ایرانیان را به جهانیان معرفی کند و جایگاهی همانند سینما را برای خود تصاحب کند.
اگر هیچ کدام از محاسن یک تئاتر اصیل را در نظر نگیریم فراموش کردن تاثیرگذاری هنرهای نمایشی بر اقشار مختلف مردمی آسیب جبران ناپذیری را به جامعه تحمیل خواهد کرد. حال تصمیم‌گیری با افرادی است که قصد حذف یا محدود کردن تئاتر را در سر می پرورانند اما هیچ‌گاه زمانی را برای تماشای یک نمایش صرف نکرده اند.