چاپ

راه ترقی- در آستانه 40 سالگی انقلاب اسلامی قرار داریم؛ چهار دهه با فراز و نشیب درحال گذار است؛ پیشرفت ها و گشایش های بسیاری در همه عرصه ها برای کشور به دست آمد و محدودیت ها و تنگناهایی نیز برداشته شد؛ موضوعات و سوال های بی شماری در خصوص چهار دهه عمر انقلاب اسلامی وجود دارد با سوالی با محوریت زن و میزان مشارکت زنان به ویژه در کارنامه حضور 40 ساله آنان در مجلس شورای اسلامی به سراغ یکی از نمایندگان زن رفتیم که سابقه چهار دوره نمایندگی مجلس و حضور فعال در عرصه سیاسی و اجتماعی را در کارنامه خود دارد.
سهیلا جلودار زاده نماینده مردم تهران بر این باور است که در این 40 سال قبض و بسط های بسیاری در زمینه حقوق زنان صورت گرفته است، با وجود دستاوردهای قابل توجه در احقاق حقوق زنان، عوامل بازدارنده بسیاری بر سر راه و احقاق حقوق آنان وجود دارد اما زنان خود باید پیشران باشند؛ مجلس شورای اسلامی در 40 سال گذشته برای رفع تبعیض های مذهبی و غیر مذهبی تاریخی زنان گام های مهمی برداشته است از جمله «محاسبه مهریه به نرخ روز»، «سهم الارث زنان از زمین»، «حضانت فرزندان»، «حق طلاق»، «ممنوعیت ازوداج زیر سن بلوغ شرعی و عقلانی» و ...
مشروح این گفت و گو در پی می آید؛
**اوایل انقلاب، برخی بر محدودیت حضور و مشارکت زنان تاکید داشتند
نماینده مردم تهران و عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی گفت: باید بپذیریم زمانی که انقلاب اسلامی شکل گرفت، باوجود دیدگاه های مثبتی که حضرت امام (ره) و برخی یاران نزدیک ایشان نسبت به زنان داشتند، قاطبه مذهبی های که وارد ساخت سیاسی کشور شدند –به ویژه روحانیت- دیدگاه مشارکت جویانه ای نسبت به حضور آنان نداشتند.
وی تصریح کرد: همین موضوع حتی تفکر برخی بخش های روشنفکری را نیز شکل می داد که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با این مساله مواجه شدیم که حتی برای مشارکت حتی در امور انقلاب نیز آزادی عمل زیادی را نداریم و به مرور این تفکر مستقر شد شاهد بودیم که نه تنها آزادی عمل نداریم بلکه محدودیت های زیادی نیز در حوزه زنان اعمال شد.
وی ادامه داد: از همان جا بود زنان اعم از آنان که در مجلس خبرگان قانون اساسی بودند یا در حوزه هایی که می توانستند اظهار نظر کنند، به این مساله توجه و تلاش کردند در خصوص تفکرات بازدارنده روشنگری داشته باشند؛ با حضرت امام خمینی (ره) این مساله مطرح شد و ایشان در یکی از سخنرانی های خود، مساله مشارکت زنان و مجاز بودن این مشارکت در امور سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و حتی نظامی را مطرح کردند و بعد از آن در شورای فرهنگی - اجتماعی زنان، شورای عالی انقلاب فرهنگی، موضوع سیاست های اشتغال زنان در جمهوری اسلامی به تصویب رسید – این امر بعد از یک شرایط محدود و بسته ای که ایجاد شده بود، فراهم شد.
عضو فراکسیون زنان مجلس به برخی محدودیت های اعمال شده برای زنان در سال های نخست انقلاب اسلامی اشاره کرد و افزود: حتی رشته ریاضی در مدارس و دبیرستان های دخترانه به تدریج برداشته می شد و در رشته های سهمیه های خاص را در برخی رشته ها برای زنان قائل شده بودند به این معنا که زنان در بسیاری از رشته های دانشگاهی امکان تحصیل را نداشتند.
وی ادامه داد: تلاش های شورای فرهنگی - اجتماعی زنان در آن زمان باعث شد هم سهمیه ها - که تبعیض آشکار میان دختران و پسران در مقطع تحصیلات دانشگاهی اعمال می کرد- برداشته و مساله حق خواهی و سهم خواهی زنان به صورت جدی تر مطرح شود.
وی با یادآوری کاهش تعداد نماینده های زن در برخی ادوار مجلس شورای اسلامی و به دنبال آن کاهش مشارکت سیاسی آنان، تصریح کرد: در این دوره ها، امکان مشارکت و حضور زنان در دولت حتی امری محال به نظر می رسید و حضور آنها در برخی وزارتخانه ها به امور دبیرخانه ای و از پشت پنجره و حتی پشت پرده - محدود شده بود؛ این مساله، هزینه های زیادی را بر زنان جامعه تحمیل کرد، زنانی که با عشق و شور و شعور به حمایت از انقلاب اسلامی پرداخته بودند- چون احساس می کردند در انقلاب اسلامی هم دین آنها و هم هویت اجتماعی آنان حفظ می شود - اما مجبور بودند در عرصه حضور یابند و حتی از حقوق ابتدایی خود دفاع کنند.

**نباید به دنبال برتری یک جنس باشیم
عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی با تاکید بر این که اکنون نسبت به سال های اولیه انقلاب اسلامی، شرایط بسیار تغییر کرده است، گفت: امروز 17 نماینده زن در مجلس شورای اسلامی حضور دارند و تعداد آنان در شوراهای اسلامی شهر و روستا و شورایاری ها به مراتب بیشتر است، به رغم این تغییرات مثبت، اما همچنان تفکر بازدارنده در جامعه باقی است؛ این مساله به تراژدی در خانواده ها بازمی گردد – خانواده صحنه قدرت نمایی مردانه و این مساله در جامعه نیز ادامه می یابد.
جلودارزاده جایگزین شدن طرز تلقی و تفکرِ« تعامل و همراهی» را شرط عبور از عوامل بازدارنده برای مشارکت و حضور فعال زنان در جامعه دانست و گفت: نگرش قدرت نمایی مردانه و محدود سازی زنان باید به همیاری و همراهی آنها در سطوح مختلف جامعه از سیاسی و اقتصادی تا فرهنگی و اجتماعی تبدیل شود؛ خداوند زن و مرد را به عنوان مکمل هم و در قالب خانواده خلق کرده و ما نمی توانیم به دنبال برتری و تفوق یک جنس باشیم، در غیر این صورت عدالت برقرار نمی شود و نظام اجتماعی هم پایدار نمی ماند و ما به سعادتمندی که هدف نوع بشر است نمی رسیم.
عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: 40 سال اخیر، 40 سال پیر کننده ای برای زنان جامعه در جهت تغییر نگرش ها و تلقی ها به آنان بود؛ وقتی به گذشته ای که در این سال ها طی کرده ام می اندیشم، با خود می گویم که چه بار سنگینی بر دوش من بوده است.
عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: با وجود پیشرفت هایی که در 40 سال اخیر داشته ایم، اما همچنان در حوزه حقوق زنان با چالش های بسیاری مواجهیم و هنوز بسیاری بر این دیدگاه هستند که زنان باید در خانه باشند و نمی دانند که در این عصر و دوره، در خانه ماندن زن مساوی با زندانی شدن او است؛ کارکردن حق طبیعی زنان است جامعه هم به لحاظ ساختارهای قدیمی که زن در خانه شاغل بود و به درآمد خانواده اضافه می کرد و هم در طرز تلقی ها و نگرش ها نسبت به حقوق زنان دچار چالش است و در این مسیر حرکت می کند که زنان را به لحاظ فکری در یک عذاب وجدان سنگین قرار دهد به این معنا که این احساس را به زن القا کند که با کار کردن از وظایف مادری خود بازمانده است.

** مجلس دهم به لحاظ مشارکت زنان در مقدرات اساسی کشور مثال زدنی است
جلودارزاده که سابقه چهار دوره نمایندگی مجلس دارد، همچنین در پاسخ به این سوال که «زنان در چه دوره هایی از مجلس شورای اسلامی حضور پُررنگ تری داشته و دستاوردهایی را در جهت احقاق حقوق زنان در جامعه به بار آورده اند»، گفت: شاید اولین و فعال ترین مجلسی که در راستای احقاق حقوق زنان عمل کرد، مجلس پنجم و سپس مجلس ششم بود، پس از آن نیز نمایندگان زن فعالیت داشته اند که در دوره هایی موفق بودند و در دوره هایی دیگر به دلیل بافت مردانه مجلس موفق نبودند؛ مجلس کنونی نیز به لحاظ حضور زنان ، دوره ای فعال است.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در مجلس دهم اگر چه شاید دستاورد خیلی ارزشمندی در راستای حقوق زن و اصلاح قوانین در جامعه نداشته باشیم اما به لحاظ مدل مشارکت فعال در تعیین مقدرات اساسی کشور، مثال زدنی است؛ نمایندگان زن مجلس در تمام مسائل اظهار نظر می کنند و در تمام بافت مدیریتی مجلس – غیر از هیات رییسه به دلیل رقابت سنگین آقایان و ترجیح مصلحت آنان بر مصلحت جامعه – حضور مفید و موثر دارند.

**جریان های سیاسی در میزان مشارکت سیاسی زنان موثر هستند
جلودارزاده در خصوص ارتباط کمی و کیفی حضور زنان با گفتمان های سیاسی پس از انقلاب اسلامی گفت: تمامی زنان جامعه که از نزدیک با چالش های اجتماعی علیه خود روبرو هستند، وقتی می بینند که برخی جناح های سیاسی از حقوق زنان دفاع می کنند یا به آنها امکان ابراز حقوق و وجود و رشد می دهند؛ این نگرش جناح ها، طیف ها و احزاب سیاسی با گفتمان های خاص خود در تغییر نگرش جامعه به زنان بسیار تاثیر گذار است و البته این نوع نگاه در فضای سیاسی و میان احزاب و جناح ها در میزان آرای مردم به آنان نیز موثر است و شاید یکی از دلایلی که اقبال عمومی و موافقت آراء مردم با اصلاح طلبان را به همراه داشته است، همین نگاه باشد.
وی ادامه داد: این که حضور پُر رنگ زنان را در شوراهای شهر و روستا، شورایاری ها و دیگر عرصه ها شاهد هستیم به نوعی بازتاب تاثیر گفتمان های سیاسی و نوع نگرش و دیدگاه احزاب و جریان های سیاسی کشور به حضور و مشارکت زنان است.
این نماینده مجلس در پاسخ به این پرسش که « افزایش حضور زنان در مجلس یکی از برنامه های مطرح شده در پنجاه و نهمین نشست مقام زن در سازمان ملل بود، پیش فرض های تحقق این امر چیست و ارایه سهمیه مشخص برای آنان در مجلس چه میزان راهگشای حضور زنان در مجلس خواهد بود»، گفت: این یک جریان دو لبه است، چنانچه بتوانیم با برنامه ریزی در افکار عمومی جامعه تاثیرگذار باشیم و ضرورت های علمی، فطری حضور زنان را درمدیریت جامعه تبیین و نهادینه کنیم، امکان حضور بیشتر زنان در مجلس فراهم می شود، حتی اگر زنان در لیست های ارائه شده از سوی جریان های سیاسی و احزاب نباشند.
وی افزود: اگر احزاب سیاسی متقاعد شوند که این تفکر را بپذیرند و قاعده ارائه سهمیه مشخص برای افزایش حضور زنان در مجلس را رعایت کنند- حداقل سهمی که این قاعده پایدار بماند، 30 درصد بوده و کمتر از این میزان، ناچیز است- می توان به افزایش میزان حضور زنان زنان در این عرصه امیدوار بود؛ البته به دلیل این که رقابت فشرده است و مردان زیادی از قبل در صف انتظار بوده اند، ممکن است ارائه سهمیه مشخص برای افزایش تعداد نمایندگان زن به لحاظ همفکری مدنی درون احزاب آنگونه که باید رای نیاورد.
عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که جریان ها و احزاب سیاسی چگونه بر تغییر نگرش جامعه و مشارکت زنان و افزایش حضور کمی و کیفی آنان درمجلس تاثیر گذار باشند، گفت: دموکراسی دوران پیلگی دارد، دورانی که باید در پیله باشد تا به کمال برسد و پرواز کند؛ عبور از این دوران تا اندازه زیادی به ارتقای سطح فرهنگی جامعه و آزمون و خطاها در این زمینه وابسته است- مثلا در برخی دوره ها زنان را حذف می کنند که در نتیجه جامعه به لحاظ فکری انحطاط پیدا می کند – جامعه باید این دوران پیلگی را تجربه کند.
وی ادامه داد: ما باید این دوران را پشت سربگذاریم؛ فعالیت جریان ها و احزاب سیاسی فاصله عبور از پیلگی دموکراسی و زمینه سازی افزایش حضور و مشارکت زنان را کوتاه تر می کند؛ احزاب موثر هستند اگر آگاهانه حرکت کنند، اما اگر تنها در حد کارکردهای خود - به صورت اجرایی و نه نهادینه سازی- عمل کنند، دوران پیلگی دموکراسی طولانی مدت خواهد بود.

**برای احقاق حقوق زنان نباید از اهداف خود عدول کنیم
عضو فراکسیون زنان مجلس همچنین درخصوص دیدگاهی که پرداختن به حقوق زنان را وسیله ای برای پیشبرد هدف های مردانه و ویترینی برای موافقت افکارعمومی بیان می کند، گفت: ما باید از این امر، استفاده مثبت داشته باشیم و آن را به مثابه یک فرصت در نظر گرفته و از آن به نحو احسن استفاده کنیم؛ در این خصوص نباید برخورد حذفی داشته باشیم، همین که -حتی در ظاهر- به حقوق زنان بها می دهند؛ به قوت گرفتن مانور قدرت زنان در جامعه کمک می کند؛ این بخشی از زمانی است که ما برای عبور از شرایط پیلگی به آن نیاز داریم، اما اگر در این شرایط باقی بماند و حرکت نکند به نتیجه نمی رسد.
جلودارزاده تصریح کرد: برای کوتاه کردن فاصله عبور از پیلگی دموکراسی و احقاق حقوق زنان، باید آرمان ها و هدف نهایی را مشخص کنیم و به هیچ وجه از آنها عدول نکنیم؛ آموزش بسیار موثر است، در عین حال که کار سیاسی می کنیم باید کار فرهنگی انجام دهیم و اگر در این مرحله موفق شدیم، عبور از شرایط مذکور با سرعت بیشتری میسر می شود؛ اگر جامعه در مسیر اهداف خود با آگاهی حرکت کند سریع تر به نتیجه می رسد و موفق تر خواهد بود؛ ما این خلاء را داریم احزاب سیاسی و حتی سازمان های مردم نهاد زنانه نیز در این زمینه کمتر وقت می گذارند و قاعده مند حرکت نمی کنند.
وی درخصوص افزایش کمی حضور زنان در مناصب مدیریتی و اجرایی گفت: رییس جمهوری در این زمینه بسیار تاکید دارد، اما وزرای دولت برای انجام ندادن و فرار از این تاکید، ملاحظات بیشتری دارند؛ این باید استمرار یابد و از درون سازمان ها و ادارات مختلف، نهادهای مربوط به ارتقای زنان تقویت شود-در دوره آقای روحانی «اداره کل امور زنان» که در وزارت خانه فعالیت می کرد و مسئولیت آن با مشاور وزیر بود، جایگاه سازمانی خود را از دست داد و معاونت امور زنان نیز مسئولیت اجرایی نمی پذیرد- در نتیجه بخش هایی که از جایگاه ستادی برخوردارند و باید برنامه ریزی کلان برای رفع تبعیض در حقوق زنان داشته باشند، منفعل عمل می کنند و این ضعف را باید جبران کنیم.

**زنان باید در همه مقدرات اساسی وارد شوند
نماینده مردم تهران در مجلس دهم در خصوص الزامات عبور از شرایط گذار کنونی و افزایش مشارکت مدنی زنان هم گفت: سازمان های مردم نهاد و خیریه ها در کشور معمولا امور مربوط به خود را انجام می دهند و به ماموریت ها و هدف های جدی تر وارد نمی شوند و همیشه جنس دومی عمل می کنند وموفق هم می شوند، اما باید اهداف جدی تر را دنبال کنیم؛ بنا بر رهنمود امام راحل «زنان باید در همه مقدرات اساسی وارد شوند»؛ زنان باید در همه عرصه ها حضور یابند، کارآفرینی کنند، در جایگاه کارگردانی، مدیریتی باشند و سیاست گذاری کنند و ...؛ امروز این شرایط برای زنان چندان فراهم نیست، زنان باید خود دست به کار شوند و این شرایط را برای خود مهیا کنند.
وی ادامه داد: دولت ها تابو و ممنوع بودن حضور و مشارکت زنان را می شکنند، اما این که زنان بتوانند جایگاه های مختلف را احراز کنند به خود آنان وابسته است؛ دولت ها می توانند آموزش دهند و توان افزایی کنند، در حالی که نقش اصلی و پیشرانی را خود زنان باید عهده دار شوند.
عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی به مهم ترین و شاخص ترین دستاوردهای دستگاه قانونگذاری کشور در زمینه حقوق زنان در 40 سال اخیر اشاره کرد و گفت: ما هم رفع تبعیض های به اصطلاح مذهبی و هم غیر مذهبی را در دستور کار خود قرار دادیم؛ ما مجموعه ای از قوانین داشتیم که باعث می شد زنان از حقوق دینی خود به جهت شرایط تاریخی که بر یک حکم مستقر شده بود؛ محروم شوند قوانینی مانند؛ «محاسبه مهریه به نرخ روز»، «سهم الارث زنان از زمین»، «حضانت فرزندان»، «حق طلاق»«ممنوعیت ازوداج زیر سن بلوغ شرعی و عقلانی» و شرایط ضمن عقد و ... موضوعاتی که در سال های گذشته مجلس در راستای احقاق حقوق زنان و رفع تبعض آن ها را پیگیری کرده است.
جلودارزاده افزود: رفع تبعیض قوانین مربوط به استخدام و آموزش و همچنین فضاها و رشته های آموزشی در سطوح و مقاطع مختلف تحصیلی و حقوق مربوط به مالکیت و مهارت های زندگی، بیمه زنان خانه دار، موضوعات دیگری است در راستای احقاق حقوق زنان و افزایش مالکیت اقتصادی آنان در دوره های مختلف مجلس شورای اسلامی از سوی نمایندگان دنبال شده است.
وی همچنین درخصوص مقایسه حقوق و حضور و مشارکت زنان در قبل و پس از انقلاب اسلامی گفت: قبل از انقلاب فرصت هایی وجود داشت که اگر اکنون بود، بیشتر به ارتقای جایگاه زنان کمک می کرد و چیزهایی نیز وجود دارد که قبل از انقلاب نبود؛ تلاش هایی که در خصوص توان افزایی زنان به ویژه زنان تحصیلکرده از دستاوردهای انقلاب اسلامی است، پیش از انقلاب میزان ورود زنان به دانشگاه ها بسیار کمتر از امروز بود؛ عرصه های اجتماهی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برای حضور زنان بازتر شده و نگاه جامعه پس از انقلاب به زنان تغییر کرده است؛ به رغم محدودیت های موجود، امروز زن را نه به عنوان پستو نشین که دارای جایگاه اجتماعی خاص در نظر می گیرند.