چاپ

راه ترقی- جهان کنونی که با تعبیرهایی همچون «دهکده جهانی» از آن یاد می شود، به شکل گسترده ای تحت تاثیر ابزار ارتباط جمعی قرار گرفته است که از مهم ترین ارکان اطلاع رسانی و فرهنگ سازی به شمار می روند؛ ابزاری که به روش های گوناگون به افراد جامعه کمک و جهت معین و با آگاهی و اطلاعات بیشتری حرکت کنند. باید دانست با اختراع ماهواره و اینترنت، ارتباطات بین المللی نقش جدی تری در حیات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جوامع گرفت، به گونه ای که اگر جهان امروزی را دنیای اینترنت و عصر حاضر را عصر ارتباطات بین المللی بنامیم، به خطا نرفته ایم.

شبکه های اجتماعی یکی از مهمترین ابزارهایی هستند که امکان ارتباط متنوع و بی سابقه ای را در اختیار کاربران خود قرار می دهند و نقش مهمی در جهت دهی به افکار مخاطبان بازی می کنند. ایران نیز بی تأثیر از تحولات حوزه ارتباطات نیست و در سال های اخیر شبکه های اجتماعی همچون تلگرام، واتساپ، فیسبوک، وایبر و دیگر شبکه های خارجی و داخلی در تحولات اجتماعی و سیاسی ایران نقش پررنگی ایفا کرده اند.

شبکه های اجتماعی محل گردهمایی صدها میلیون کاربر اینترنت است که بدون توجه به مرز، زبان، جنس و فرهنگ به تعامل و تبادل اطلاعات می پردازند. در واقع این شبکه ها برای افزایش و تقویت تعامل های اجتماعی در فضای مجازی طراحی شده اند زیرا از طریق اطلاعاتی که بر روی پروفایل افراد قرار می گیرد، مانند عکس، اطلاعات شخصی، علایق و ... برقراری ارتباط تسهیل می شود.

بدین ترتیب با افزایش ابزارهای ارتباطی و توسعه اینترنت بر بستر تلفن همراه و استفاده جوانان از اینترنت با توجه به محبوبیت شبکه های اجتماعی با سرعت چشمگیری در حال افزایش است که این مقوله جنبه های مثبت و منفی دارد.

با توجه به ایجاد چنین شرایطی مهمترین مساله را باید تضعیف و تقویت ارتباط میان اقوام گوناگون دانست که شبکه های اجتماعی نقش مهمی در آن ایفا می کنند زیرا به نظر می رسد، در سال های اخیر همراه با موج عظیم ایجاد و گسترش شبکه های اجتماعی در ایران، ضمن موارد بی شمار امکاناتی که برای تقویت وحدت ملی فراهم ساخته و شکل های گوناگونی در جهت تضعیف این وحدت نیز به کار رفته اند.

با اندک مطالعه و کنکاش در احوال اجتماعی مردم ایران در سال های اخیر درمی یابیم که به طور ناآگاهانه در فضای مجازی و در یک سطح وسیع، کاربران شبکه های اجتماعی در همراهی با موجی که ایجاد می شود، بدون لحظه ای اندیشیدن، مسایلی را مطرح و به یکدیگر ارسال می کنند که گاهی نقشی ویرانگر در تضعیف وحدت ملی و تخریب آن دارند.

شبکه های مختلف اجتماعی در سال های اخیر در برخی موارد باعث ایجاد شکاف هایی در وحدت قومیتی شده اند و از طرفی دیگر در مواردی که به پیروزی ها و افتخارات ملی مربوط بوده است، اتحاد و انسجام ملی را به همراه داشته اند. از جمله مواردی که شبکه های اجتماعی به تضعیف روابط قومی منجر شدند، می توان به ملی گرایی افراطی اشاره کرد که به بهانه های مختلف و تحریف های تاریخی در این شبکه ها شاهد آن بوده ایم. در صورتی که همه اقوام ایرانی که از گذشته ای دور تاکنون در کنار هم در شکل گیری ساختار فرهنگی- اجتماعی ایران دخیل بوده، اشتراکات فرهنگی همچون تاریخ، سرزمین و ... داشته اند و این امر باعث می شود که همه ما، ایران امروز را که حاصل روح بلند فرهنگ ایرانی در پذیرا بودن فرهنگ ها و زبان های مختلف و تلفیق آنها بوده است، ارج بنهیم و در تقویت روحیه تعاون و همرنگی برای داشتن ایرانی آباد بکوشیم.

نوعی ملی گرایی سست و بدون پشتوانه نظری در شبکه های اجتماعی و در میان عده ای از افراد خاص که به صورت مکرر هم از طرف برخی گروه ها در داخل و خارج از ایران تقویت می شود و عرصه را بر همگرایی و وحدت اقوام ایرانی تنگ می کند. این روایت غیرمستند از ملی گرایی و بی توجهی به چگونگی شکل گیری اینگونه تفکر در جامعه که سابقه ای چندین ساله دارد، باعث می شود در سال های اخیر، عده ای در همین فضای مجازی برخی اقوام ایرانی را مورد بی مهری قرار دهند. پراکنده شدن اینگونه پیام ها در شبکه های اجتماعی که به طرز محسوسی رو به افزایش است و همواره با تأکید بر عنصر خاص قومی، دیگر اقوام را نادیده و در مواقعی مورد توهین و تخریب قرار می دهد، پیامدهای ناگوار و غیرقابل جبرانی در برهم زدن وحدت ملی ایران خواهند داشت.

پیام هایی غیرمستند و جعلی منتسب به ایران باستان و شخصیت های تاریخی ایران زمین که آمیخته با انواع تحریف های تاریخی است نتیجه ای جز عقب ماندگی فرهنگی و از هم گسیختگی ملی به بار نخواهد آورد. چنین نگاهی به مسأله ملی گرایی به تصور نابرابری نژادها و برتری یک قوم بر قوم دیگر خواهد انجامید و در نتیجه عواقب سیاسی مهمی دارد که کشمکش های قومی از نتایج آن است. جنگ جهانی دوم و فرضیه نژاد عالی فاشیست ها و استمرار جنگ افروزی و کشتار از طرف صرب ها در شبه جزیره بالکان از جمله نمونه هایی هستند که از تأثیر چنین نگرش هایی بر حیات جوامع و اقوام حکایت دارد.

اگر چه عوامل مورد اشاره از موارد منفی بهره گیری از فضای شبکه های اجتماعی به شمار می روند اما وفاق و وحدت ایرانیان در سایه همین شبکه ها نیز مسبوق به سابقه است. در سال های گذشته بر سر موضوع نام خلیج فارس شاهد اتحاد بی سابقه ایرانیان همچون فارس، عرب، تُرک، بلوچ، لر، کُرد و ... در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بوده ایم که چنان اعتراضی علیه این موضوع صورت گرفت و باعث شد به نتیجه برسیم.

هنگامی که نشریه نشنال جئوگرافیک برای نخستین بار در نسخه جدید در آبان 1383 خورشیدی نام جدیدی را در کنار نام بین‌المللی خلیج فارس قرار داد، خشم و اعتراض عمومی در میان فعالان اجتماعی و فرهنگی داخل و خارج نسبت به این تحریف غیرعلمی صورت گرفت و پس از ارسال هزاران ایمیل، نامه اعتراضی و یک طومار اینترنتی با بیش از 120 هزار امضاء به مؤسسه مذکور، مدیر این نهاد ضمن عذرخواهی از ملت ایران قول داد اشتباه خود را جبران کند. این موضوع بهترین بهانه برای همه ما در شبکه های اجتماعی و مجازی است تا با تکیه بر همین نقاط قوت از تفرقه بپرهیزیم و این عرصه را محلی برای بروز هر چه بیشتر اتحاد ملی قرار دهیم.

با توجه به این مسایلی که از ناحیه شبکه های اجتماعی ایجاد می شود، لازم است اقدام هایی در این زمینه صورت گیرد که مهمترین آن هدایت کاربران شبکه های اجتماعی در مسیری است که عوامل تفرقه افکنانه کنار گذاشته شود و این امر هم در وهله نخست مستلزم همکاری و توجه مسوولان حاکمیتی در این ارتباط و به راه انداختن مباحثی با محوریت تقویت کرامت همه اقوام ایرانی است.

بدون تردید تقویت رویکرد وحدت اقوام ایرانی در وهله نخست مبحثی سیاسی محسوب می شود که باید مورد توجه قرار گیرد. بنابر همین سیاست پیشنهاد می شود حاکمیت به عنوان بالاترین مرجع بیش از پیش به آن بپردازد زیرا توجه حاکمیت به این عرصه تأثیر بسزایی در نوع نگاه ملت پیرامون اقوام ایرانی خواهد داشت و با انتقال این دیدگاه به مردم، به تدریج بخش هایی از اختلاف های قومی فروکش می کند و در گفت وگوهای ملی و مردمی بحث تقویت اتحاد ملی می شود.