چاپ

راه نو- "الي گرانمايه"، در گزارشي در نيويورک تايمز آمريکا به اين سئوال پاسخ داده است؛ "آيا دونالد ترامپ توافق ايران را لغو خواهد کرد؟"
اروپا،روسيه و چين[قاعدتا]درباره موضوعات زيادي با هم توافق ندارند، اما يک موضوع وجود دارد که آنها درباره آن با هم توافق دارند: اينکه اطمينان حاصل کنند دونالد ترامپ، رييس جمهور جديد امريکا، توافق هسته اي ايران را تضعيف نکند.
البته دلايل مشروع نگران کننده اي وجود دارد که کنگره يا دولت آتي امريکا در اين توافق کارشکني خواهد کرد. توافقي که ترامپ آن را فاجعه آميز خوانده و قول داده است که آن را پاره خواهد کرد. رييس جمهور جديد در ضمن افرادي مانند رادولف جولياني و جان بولتن را دور خود جمع کرده است. از هر دوي آنها به عنوان وزير امور خارجه احتمالي نام برده شده است، و هر دو خواستار پايان دادن فوري به اين توافق و تغيير رژيم ايران هستند . مايک پمپئو، که ترامپ او را براي رياست سازمان سيا برگزيده است، به تازگي در صحفه توئيتر خود نوشته است « من درصدد هستم که اين توافق افتضاح با بزرگترين حامي تروريسم در جهان را لغو کنم». همانطور که ترامپ سياست خود در قبال ايران در پيش خواهد برد، کشور هاي شريک امريکا در رابطه با مساله برنامه هسته اي ايران، نيز بايد موضع خود را مشخص کنند. آنها بايد قاطعانه به ترامپ، رييس جمهور جديد، بگويند تا زماني که ايران طبق توافق به تعهدات خود پايبند است، آنها هم به تعهدات خود پايبند باقي خواهند ماند. آنها در ضمن بايد اين نکته را آشکار سازند که چنان که کنگره يا رييس جمهور امريکا اين توافق را لغو کنند، ساير قدرت هاي بزرگ در بر خورد با ايران، راه خود را پيش خواهند گرفت..
بدون تعجب بايد گفت اکثر قدرت هاي جهاني عمدتا از توافق هسته اي حمايت مي کند و در ضمن اوباما، رييس جمهور امريکا[ قول داده است] هر گونه تلاش جمهوريخواهان را، که اگر خواسته باشند اين دستاورد ديپلماتيک تاريخي وي را از بين ببرند، وتو خواهد کرد. ايران، در ازاي لغو تحريم ها، بخش هاي مهم برنامه هسته اي خود را غير فعال يا محدود ساخته است و با اين کار نه فقط موجب پيشبرد پيمان عدم تکثير هسته اي شده است بلکه از توسل امريکا به واکنش نظامي نيز جلو گيري کرده است.
البته بعد از اينکه مسئولان اطلاعاتي امريکا به ترامپ نشان د هند که چگونه بخش امنيتي امريکا از اين توافق سود برده است، احتمال زيادي وجود دارد که او نيز به اهميت حفظ اين توافق به شکل کنوني ان پي ببرد. با توجه به امکاني که براي دسترسي شرکت هاي امريکايي به بازارهاي ايران وجود دارد، اين احتمال مي رود که بخش هاي ذينفع تجاري و گروه هاي لابي شرکتي نيزوي را به حفظ اين توافق ترغيب کنند.
البته، تحقق اين امر در گرو حمايت بخش تجاري امريکا و متحدين اروپايي، روسيه و چين است. [ حفظ اين توافق] موجب ارتقاء اعتبار بين المللي امريکا و رييس جمهور تازه آن خواهد شد و فضاي گسترده تر ديپلماتيک را براي دولت او فراهم خواهد آورد که بتواند اهداف بيان شده خود در زمينه همکاري با روسيه در جنگ عليه داعش را دنبال کند.
اما ترامپ شايد هم تحت تاثير جنگ افروزاني قرار گيرد که دور خود جمع کرده است. او مي تواند به سرعت از طريق متوقف ساختن، بي اعتنايي يا تلاش براي مذاکره مجدد درباره تعهدات امريکا درباره لغو تحريم ها به اين توافق ضربه بزند. که اين مساله مي تواند به معرفي و ارايه دوباره تحريم هاي ثانويي امريکا عليه شرکت هاي در حال دادوستد با ايران منجر شود.
امريکا، همچون ديگر کشورهاي امضاء کننده اين توافق، در ضمن مي تواند با اين ادعا که ايران تعهدات خود را نقض کرده، آن را لغو کند. در اين حالت، تحريم هاي شوراي امنيت سازمان ملل به «وضعيت اول» بازگردانده خواهند شد. اما در واقع، اگر بقيه جهان به اين باور برسد که اين امريکا ست که ناقص روح اين توافق است، بعيد به نظر مي رسد که اين تحريم ها را مانند گذشته، يعني دوران پيش از اين قرارداد، عليه ايران اعمال کند.
اين احتمال نيز وجود دارد که ترامپ با عدم مسئوليت پذيري اجازه دهد که اين توافق از بين رود، بدين گونه که مصوبه اي را امضاء کند که در آن تحريم هاي تازه اي عليه ايران وضع شود يا جداي از محتوي اين توافق، تدابير ناگهاني را معرفي و ارايه دهد.
البته، در تمامي اين سناريو ها، امريکا [به مثابه بازيگري] مشاهده خواهد شد که در حال تضعيف اين توافق است و ايران را تحريک مي کند که از تعهدات خود فاصله بگيرد. که در اين حالت، بقيه جهان با ايراني ها همدلي خواهد کرد.
و اين ترامپ، در مقام رييس جمهور امريکا است، که بايد با اين پيامدها مقابله کند. چون آن ائتلاف بين المللي که تا پيش از اين از تحريم ها عليه ايران حمايت مي کرد، دوباره به وجود نخواهد آمد. اهرم اقتصادي امريکا عليه ايران به مراتب ضعيف ترخواهد شد و اين احتمال نيز وجود دارد که ايران به [پيشبرد] برنامه هسته اي خود شتاب ببخشد و در نتيجه، خطر اقدام نظامي امريکا افزايش يابد.
رهبران اروپا، ١٤ نوامبر، به طور متفق القول « تعهد قطعي» خود نسبت به [حفظ] توافق هسته اي با ايران، صرف نظر از نتيجه انتخابات امريکا، را دوباره تکرار کردند. در صورتي که رييس جمهور امريکا از اين توافق عقب نشيني کند، سران پنج کشوري که در باره توافق با ايران مذاکره کردند، احساس خواهند کرد که به آنها خيانت شده است. و احتمالا امريکا را- نه فقط درباره موضوع ايران بلکه درباره موضوعات ديگري مانند سوريه که ترامپ به همکاري آنها نياز دارد- در برابر روسيه و چين و اروپا قرار خواهد داد.
اگر چنين به نظر آيد که رييس جمهور امريکا يا کنگره در حال کارشکني درباره اين توافق هستند، اتحاديه اروپا، همراه با روسيه و چين، بايستي تلاش کنند که براي حفظ و نجات محدوديت هاي مهم هسته اين توافق، تحريم هاي مهمي عليه ايران را لغو کنند. که بايد لغو مستمر تحريم هاي بانکي اروپا و تحريم هاي نفتي عليه ايران، که زماني به سبب برنامه هسته اي ايران اعمال شدند، از آن جمله باشند.. اما در ضمن به اقدامات جسورانه- اما نه[ لزوما] غير قابل پيش بيني- آنها نيز نياز خواهد بود که بدين وسيله از شرکت هاي اروپايي در برابر تحريم هاي وزارت خزانه داري امريکا -که با هدف جلوگيري از داد وستد با ايران طراحي شده اند- محافظت کنند.
[البته] اينک گام هايي مي توان برداشت که نياز به توسل به چنين تدابيري را مرتفع سازد. لازم است رهبران بين المللي لزوم حفظ توافق هسته اي ايران را فورا به دولت آينده امريکا تفهيم کنند.
تا زمان اداي سوگند ترامپ، روزنه اي وجود دارد که قدرت هاي جهان بتوانند دستاوردهايي را که با اين توافق به دست آمده اند، مستحکم سازند. بدين گونه که موانع بانکداري و قانوني پيش روي شرکت هايي را که هم اکنون با ايران قرارداد منعقد ساخته و قصد اجراي قراردادهاي خود را دارند، از ميان بر دارند.
کشور هاي اروپايي، به طور خاص، بايد با ايران و دولت اوباما براي ايجاد کانال هاي ارتباطي بين تهران و واشنگتن همکاري کنند، کانال هايي که بعد از دوره زمامداري اوباما باقي بمانند و تعهد مستمر و جدي سياسي خود نسبت به اين توافق را تداعي کند. رهبران دستگاه سياسي نيز، بايد نشان دهند که توافق هسته اي ايران به منافع امنيتي جهان و امريکا خدمت مي کند.
موضع سريع ترامپ درباره توافق هسته اي ايران، در واقع، نخستين آزمون مهم دوران رياست جمهوري او خواهد بود. که در ضمن مشروعيت شوراي امنيت سازمان ملل را نيز محک خواهد زد. جامعه امريکا، شبيه به رهبران بين المللي، بايد به رييس جمهور جديد خود نشان دهند که آنها نيز نمي خواهند درگير بحران نظامي ديگري در خاورميانه شوند، به ويژه بحراني که جهان تا کنون سخت تلاش کرده است تا از آن اجتناب کند.