چاپ

راه نو- کاوه ال افراسيابي، در يادداشتي در "يورو آسيا ريويو" (امريکا) به مشکلات پيش روي توافق هسته اي ايران پرداخته و سناريوهاي مختلف رويارويي رئيس جمهور جديد آمريکا با توافق هسته اي ايران را بررسي کرده است:

هشدار جدي از تهران
نتيجه تحريم هاي تازه آمريکا توقف اجراي توافق هسته اي از سوي ايران خواهد بود. اين هشدار محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران، در نشستي در هند، بازتاب تشديد نگراني ايران از اقدام احتمالي دولت ترامپ بر ضد توافق هسته اي ايران است، که به "برنامه جامع اقدام مشترک" (برجام) معروف است.
پيش از اين، از آيت الله خامنه اي، رهبر معظم انقلاب و رئيس جمهور روحاني گرفته تا نمايندگان مختلف مجلس اين کشور، همگي آشکارا به امضاي طرح تمديد تحريم هاي همه جانبه بر ضد ايران براي ١٠ سال ديگر از سوي اوباما و تبديل آن به قانون، اعتراض کرده و آن را نقض آشکار مفاد "برجام" خواندند. توجيه آمريکا اين است که در نتيجه اختيارات رئيس جمهور مبني بر ناديده گرفتن اي قانون، تحريم ها به طور کامل اجرا نخواهند شد و در نتيجه ماهيت تعهدات آمريکا را در "برجام" تغيير نمي دهند.
اما در بهترين حالت ممکن،اين بهانه نامناسبي است که در وهله نخست، قطعنامه ٢٢٣١ شوراي امنيت سازمان ملل (در ژوئيه ٢٠١٥) را که پس از "روز پذيرش"، يعني اکتبر ٢٠١٥ ميلادي، به ٨ سال تحريم ايران پايان داد، ناديده مي گيرد. .... طرح جديد آمريکا براي تمديد تحريم هايي که در ابتدا در سال ١٩٩٦ به علت نگراني از اقدام ايران به تکثير جنگ افزار هاي هسته اي تصويب شد، نقض مفاد "برجام"، از جمله الحاقيه شماره ٥ است که به روشني طرف ها را به رعايت زمان بندي توافق ملزم مي کند.

سناريوهاي رويارويي ترامپ با برجام
بي ترديد مسأله اساسي اين است که در ٢١ ژانويه ٢٠١٧ ميلادي که دوره رياست جمهوري اوباما پايان مي يابد و همه دستورالعمل هاي اجرايي او براي ناديده گرفتن تحريم ها يا معاف ساختن ايران از اين تحريم ها در همان روز منقضي مي شود، چه اتفاقي مي افتد؟ يا ترامپ اين معافيت هاي مهم را با دستورالعمل هاي اجرايي تازه اي حفظ خواهد کرد يا از اين کار خودداري خواهد کرد که در اين صورت تحريم هايي که در قانون تمديد تحريم هاي ايران پيش بيني شده است، اعمال خواهند شد و اين اقدام به منزله تحريم هاي تازه اي در ارتباط با برنامه هسته اي ايران خواهد بود که در تناقض آشکار با مفاد "برجام" است.
در چنين سناريويي دو امکان وجود دارد، يا آمريکا در عمل به معافيت هاي اوباما پايبند خواهد ماند که اگر نه به اين زودي، اما در گذر زمان امکان پذير نخواهد شد؛ يا ترامپ دست به اقدامي، مثبت يا منفي، خواهد زد که تأثيري مستقيم بر مدت اعتبار برجام خواهد داشت. با وجود سخنان ترامپ بر ضد "برجام" در رقابت هاي انتخاباتي که برخي از افرادي که وي براي مسؤوليت هاي عالي انتخاب کرده است، اين سخنان را تکرار مي کنند، احتمال اقدام فوري او به از سر گيري معافيت هاي اوباما کم است و ميان انقضاي معافيت هاي اوباما و اقدام صريح ترامپ فاصله زماني قابل توجهي وجود خواهد داشت.
بي ترديد، امکان اين که ترامپ به سادگي "برجام" را به هم بزند و به پيامد هاي آن توجهي نشان ندهد، بسيار زياد است؛ حتي اگر اين کار به معناي خشمگين کردن متحدان اروپايي آمريکا باشد که در حال حاضر گرفتار مشکلات داخلي خود هستند. توانايي اروپا براي اقدام به عنوان وزنه اي برابر با واشنگتن در موضوعات خارجي با کاهش قابل توجهي روبرو بوده است و نبايد چندان اميدوار بود که اتحاديه اروپا بتواند تفاوت مهمي در اوضاع ايجاد کند.

واکنش کشورهاي 1+5 به اقدام ترامپ
مسکو نيز که اميدوار است در دوران ترامپ روابط خود را با واشنگتن بهبود بخشد، ممکن است واکنشي جدي به اقدام ترامپ به بر هم زدن "برجام"، نداشته باشد و با توجه به سوابق رابطه واشنگتن و مسکو درباره ايران در گذشته، تلاش ترامپ براي معامله با مسکو بر سر ايران بعيد نيست. بي ترديد اين روز ها هر موضوعي درباره روسيه، سوريه و به طور تلويحي ايران را نيز در بر مي گيرد و بنابراين بايد منتظر ماند و ديد که ترامپ براي تدبير سياست متمايزي درباره ايران چه تلاشي مي کند که با سياست تنش زدايي روسيه در تعارض نباشد؟
همه چشم ها به روي کار آمدن ترامپ در ماه آينده و تصميمات مهم او درباره "برجام" دوخته شده است. بي ترديد پرسش ديگر اين است که اگر ترامپ نخواهد معافيت هاي مربوط به تحريم ها را از سر بگيرد، ايران چه خواهد کرد؟ ايران مي تواند "برجام" را به گونه اي گزينشي اجرا کند و به نشان دادن اقدامات متقابل در برابر واشنگتن مبادرت کند که اين اقدام و بي ترديد در ادامه راه "برجام" را بي اعتبار خواهد کرد ؛ اتفاقي که ممکن است دير يا زود رخ دهد بيافتد.

ترامپ راهي ميانه در پيش مي گيرد
در پايان بايد گفت، اين نويسنده پيش بيني مي کند ترامپ دستورالعمل هاي اجرايي را که اوباما درباره ايران صادر کرد، لغو نکند و کاري را نيز که ريگان در احترام به فرمان هاي کارتر درباره توافق با ايران براي آزادي گروگان ها انجام داد، انجام ندهد بلکه ضمن خودداري از تائيد اين فرامين به اصلاح و بازنگري در اين فرامين مبادرت کند و با يادداشت هاي رسمي محدود کننده اي براي سرافکنده کردن ايران، "راهي ميانه" را در پيش بگيرد.اين اقدام به کاهش تعهدات آمريکا به توافق هسته اي خواهد انجاميد و ايران نيز احتمالا به همان نسبتي که ترامپ در اجراي مفاد توافق هسته اي بازنگري مي کند، به اقدامات دولت جديد آمريکا واکنش نشان خواهد داد.