چاپ

راه ترقی- قدمت تئاتر خیابانی به قرن‌ها پیش باز می‌گردد؛ از همان زمان که نخستین نمایش‌ها در میان گروه‌های مردمی شکل گرفت و نه نامی از تئاتر را با خود داشت و نه نامی از سالن و تجهیزات یک نمایش به میان آمده بود و از این روش به عنوان یک راه ارتباطی و گروهی برای بیان حرف ها استفاده می شد و گاهی سرگرمی بود که عده ای را دور هم جمع می کرد تا برای مردمان خود داستان‌هایی را با انجام حرکات همراه کرده و تعریف کنند.

آرام آرام همانطور که شکل زندگی تغییر می کرد هنر نمایش نیز با شکل های مختلف پا به عرصه ظهور و بروز گذاشت و نام تئاتر را بر خود گرفت اما تئاتر خیابانی که یکی از اصیل ترین بخش های هنرهای نمایشی به شمار می آید آرام آرام به حاشیه رفت و توجه کمتری را از سوی هنرمندان این عرصه دریافت کرد این در حالی است که بعد از قرن ها هنوز تئاتر خیابانی به دلیل فضای مردمی که دارد و به دلیل اجرا شدن در کوچه و بازار مورد توجه مخاطبان با سلایق مختلف است و همیشه تماشاگر دارد.

تئاتر خیابانی در تمام سال های حیات خود مسئولیت آگاهی رسانی به مردم را بر عهده داشته که با هنر نمایش قشرهای مختلف مردمی را با مفاهیم انسانی و اجتماعی آشتی داده است؛ البته در شاخه های مختلف گاهی حتی سیاسی‌ترین بخش‌ هنر نمایشی تئاتر خیابانی بوده است که طی سال‎ها هنرمندان برای شکل دادن و جهت دهی به ایده‌های آزادی خواهانه از آن بهره برده اند.

در ایران نیز تئاتر خیابانی شاخه های مختلفی داشته که امروزه با عنوان تئاتر آیینی و سنتی از آن یاد می شود هنرهایی مانند پرده خوانی، روحوضی و مهم ترین آن تعزیه از شهرت یافته ترین بخش این عرصه است.

آیین تعزیه از محبوب ترین و در عین حال حساس ترین شاخه هنر نمایش است که در گذشته به دلیل انتقال و جهت دهی به افکار عمومی در دوره‎های مختلف مورد هجمه نیز واقع شده است و گروه‌های اجرایی این هنر، بارها مورد حمله و ضرب و شتم قرار گرفته اند و یا حتی اجرای تعزیه منجر به دستگیری آنها در دوران مختلف شده است البته هنرمندان آیین تعزیه برای حفظ این هنر و یادآوری سخنان آزاد اندیشانه و حق طلبانه امام حسین (ع) هرگز دست از اجرا نکشیده اند و سینه به سینه نقل داستان های خود به نسل های بعد را ادامه داده اند.

با مهجور شدن تئاتر خیابانی و رواج هر چه بیشتر تئاتر صحنه ای در ایران مخاطبان تئاتر نیز خاص شدند زیرا تعداد کمی از جامعه توانایی پرداخت هزینه های تماشای یک نمایش را داشتند و از سوی دیگر نوع بیان موضوعات با تفکرات عموم مردم سازگار نبود و به همین دلیل تئاتر به هنری لوکس و ویژه که مخصوص خانواده نیست تبدیل شد اما هنوز هنرمندانی بودند که بخواهند عقاید درست یک جامعه با فرهنگ را به زبان ساده تری از تئاتر صحنه ای با قشرهای مردمی به اشتراک بگذارند و به همین دلیل راه تئاتر خیابانی را پیش گرفتند تا این شاخه از نمایش به حیات خود ادامه دهد.

این هنرمندان باید مخاطبانی را به خود جذب کنند که پولی برای تماشای نمایش پرداخت نکرده‌اند و هدف اصلی آنها وقت گذاشتن برای دیدن یک اجرای نمایشی نیست پس باید بیشترین خلاقیت را به کار می گرفتند تا هر فردی در حال گذر با هر سلیقه یا از هر قشری از جامعه را برای دقایقی پای نمایش خود نگاه دارند تا مفهوم لازم را منتقل کنند.

مسیر سختی است که پای گذراترین مردم از قشر کوچه بازار تا سطح فرهیخته جامعه را دقایقی سنگین کنند تا حرف آنها شنیده شود اما مشکل اینجاست که توانایی هنرمندان این عرصه برای جذب تماشاگر مردمی وجود دارد اما مسئولانی که باید بر این هنر ارج بگذارند وجود ندارند و صدای آنها را نمی شنوند.

تئاترهای خیابانی که گستره‌ای از موضوعات را در خود جای می‌دهد و در لایه پنهان خود ردپایی را از مفاهیم مختلف بر ذهن مخاطب می‌گذارد از دهه‌های دوم و سوم قرن بیستم در مکان‌های عمومی کشورهای اروپایی از جمله روسیه، فرانسه، آلمان و هلند نام رسمی تئاتر خیابانی را به خود اختصاص داد و پس از آن به سراسر جهان غرب قدم گذاشت و در ایران در سال 73 با راهیابی به جشنواره تئاتر فجر نگاه جدی‌تری را به خود جلب کرد اما این جدیت فراتر از جشنواره‌های مختلف نرفت.

حالا در این روزها که هر بخش تئاتر به نوعی با مشکلات خاص خود دست و پنجه نرم می‌کند تئاتر خیابانی از همه شاخه‌ها مهجورتر سعی دارد که حمایت‌های دولت، شهرداری‌ها و نهادهای مختلف را به خود جلب کند تا روند صدور مجوز را تسهیل کند و به حداقل نیاز خود یعنی اجرا در فضاهای شهری دست یابد که گویی این روزها همین را هم از آنها دریغ یا با سنگ اندازی‌های مختلف راه را سخت تر از آنچه که هست می‌کنند.