چاپ

راه نو- کي آرمين سرجويي، در تحليل سياسي خود در تايم (آمريکا)، نوشت: درگذشت ناگهاني [آيت الله] علي اکبر هاشمي رفسنجاني، رئيس جمهور پيشين، ممکن است نقشه سياسي ايران را به طور جدي تغيير دهد. فوت ناگهاني يکي از آخرين انقلابي هاي نسل اول که از بانفوذترين دولتمردان و سياستمداران ايران بود، تأثيري تکان دهنده و دور از انتظار بر تحولات داخلي اين کشور خواهد داشت.

جايگاه افسانه اي آيت الله هاشمي رفسنجاني
تايم در ابتدا به جايگاه پر اهميت آيت الله هاشمي رفسنجاني در انقلاب اسلامي و ارتباط ايشان با رهبر معظم انقلاب پرداخته و از پيام تسليت مقام معظم رهبري به عنوان "پيام تسليت پر از احساس" ياد مي کند.
" [آيت الله] علي اکبر هاشمي رفسنجاني، رئيس جمهور پيشين، يکي از نخستين و معروف ترين اعضاي حلقه نزديکان آيت الله خميني بود که محمدرضا شاه پهلوي را در انقلاب اسلامي ١٩٧٩ سرنگون کرد. در خلال ٤ دهه اخير، او به عنوان يکي از پدران و بنيان گذاران جمهوري اسلامي شهرت يافت.
همان طور که در پيام تسليت پر از احساس رهبر مي توان ديد، ٥٩ سال دوستي شخصي و عميق [آيت الله رفسنجاني] با آيت الله سيد علي خامنه اي، رهبر معظم جمهوري اسلامي، نظيري نداشت. [آيت الله] رفسنجاني، از رياست مجلس تا فرماندهي جنگ ايران و عراق و رياست جمهوري در سال هاي ١٩٨٩ تا ١٩٩٧، همواره از نزديک درگير سياست گذاري و اداره امور جمهوري اسلامي در پرخطرترين روزهاي آن بوده است.
اما آن چه درگذشت او را به عاملي مهم در تغيير اوضاع تبديل مي کند، نقش [آيت الله] رفسنجاني به عنوان عالي رتبه ترين حامي جريان اصلاح طلب و سياستمداران ميانه رو در درون دستگاه حکومتي جمهوري اسلامي است. [آيت الله] رفسنجاني که زماني بلاي جان همه کساني بود که تعصب انقلابي نداشتند، در سال هاي پاياني عمرش، به بهايي بسيار سنگين براي جايگاهش در ميان متعصب ترين انقلابي ها، به تدريج خود را به عنوان قهرمان آزادي و دمکراسي مطرح کرد.
او با جايگاه افسانه اي اش در تاريخ جمهوري اسلامي، توانست به اصلاح طلبان و نيز ميانه روها کمک کند، به ويژه در سال هاي پر هياهوي رياست جمهوري احمدي نژاد و ناآرامي هاي سال ٢٠٠٩ که بسياري از مقامات پيشين و احزاب سياسي درون جمهوري اسلامي که با محافظه کاران مخالفت کرده بودند و انتخاب دوباره احمدي نژاد را به چالش کشيده بودند، نيز به حاشيه رانده شده و يا زنداني شدند.
جايگاه تقريباً منحصر به فرد [آيت الله] رفسنجاني به عنوان يکي از مقامات عالي رتبه که همزمان هم از سوي حاکميت پذيرفته شده بود و هم مورد احترام جنبش اصلاح طلب بود، به او موقعيت منحصر به فردي بخشيده بود که بتواند به عنوان ميانجي قدرت در درون ساختار غيرشفاف جمهوري اسلامي، نقش ايفا کند. زماني که شوراي محافظه کار نگهبان که صلاحيت نامزدها را براي انتخابات رياست جمهوري در ايران بررسي مي کند، او را رد صلاحيت کرد و مانع از حضور وي در انتخابات رياست جمهوري سال ٢٠١٣ براي انتخاب جانشين محمود احمدي نژاد شد، [آيت الله] رفسنجاني ائتلافي در ميان ميانه روها و اصلاح طلبان در حمايت از [آقاي] حسن روحاني، ميانه رويي کمتر شناخته شده، تشکيل داد که پيروزي بر نامزدهاي محافظه کار و تندرو را تضمين کرد.
دو سال بعد، زماني که بيشتر نامزدهاي معروف اصلاح طلب با رد صلاحيت از حضور در انتخابات مجلس شوراي اسلامي باز ماندند، [آيت الله] رفسنجاني يک بار ديگر از جايگاه خود در ميان اصلاح طلبان استفاده کرد تا آنها را به حمايت از نامزدهاي ميانه رو متقاعد کند. اين اقدام موجب کنار رفتن محافظه کاران و تندروها از مجلس پس از ١٢ سال سلطه مطلق آنها بر قوه مقننه بود.

مردي براي تمامي فصول
[آيت الله] رفسنجاني، که در انتخابات رياست جمهوري سال ٢٠٠٥، شکستي سنگين از تبليغات ضد رفسنجاني احمدي نژاد خورد، ظرف يک دهه خود را به ميانجي اصلي ميان دستگاه حاکمه و رأي دهندگان ناراضي که زماني از او متنفر بودند، تبديل کرد و براي خود عنوان «مردي براي تمامي فصول» را به دست آورد.
ائتلافي فراگير از احزاب سياسي و منافع اقتصادي سرنوشت خود را به دستان وي سپردند. از ميانه روها و تکنوکرات ها گرفته تا اصلاح طلبان و ليبرال ها و هر کس که خارج از اردوي محافظه کاران، به درخواست او توجه کرد و با رهنمودهاي او همراه شد؛ در نتيجه هاشمي خود را به تأثيرگذارترين فرد در انتخابات و در جهت دادن رأي مردم تبديل کرد. پس از بيش از ٦٠ سال حضور مستقيم در جنبش [آيت الله] خميني، که او در بسياري از روزهاي آن در عالي ترين رده هاي جمهوري اسلامي قرار داشت، [آيت الله] رفسنجاني به چهره اي مهم و حذف ناشدني در سپهر سياسي ايران تبديل شد.

رحلت آيت الله هاشمي در مقطعي حساس در تاريخ ايران اتفاق افتاده است
اين همان چيزي بود که خبر ناگهاني درگذشت او را براي همه ايراني ها از هر طيف سياسي تکان دهنده کرد؛ با رفتن [آيت الله] رفسنجاني کسي نمي داند اکنون چه بر سر سياست داخلي جمهوري اسلامي مي آيد. اصلاح طلبان و ميانه روها ديگر بده و بستان ها و دست به کار شدن هاي او را در پشت پرده براي تضمين تحمل آنها از سوي محافظه کاران و تندروها نخواهند داشت. دستگاه حاکمه نيز يکي از قدرتمندترين رابطان خود را از دست داده است؛ رابطي که مي توانست فرمان برداري اصلاح طلباني را که از حمايت مردمي بسيار زيادي برخوردارند، در زماني که پاي سياست هاي داراي اهميت راهبردي در ميان باشد، از مقامات عالي رتبه تضمين کند.
با اين که چهره ها و سياستمداران مهم بي درنگ بر ضرورت اتحاد و مصالحه تأکيد کردند، اما احساس دلواپسي درباره آينده در ميان مردم و مسئولان به ويژه در شبکه هاي اجتماعي، مشهود است. چند ساعت پس از انتشار اين خبر، يکي از مشاوران عالي رتبه آقاي روحاني در صفحه خود در توئيتر نوشت: «امشب برخي آرام مي خوابند؛ اما فردا و پس فردا چه پيش خواهد آمد.» کمي بعد، او پس از متهم شدن به افکندن بذر فتنه از سوي تندروها، اين مطلب را حذف کرد.
مرگ آيت الله هاشمي رفسنجاني در مقطعي حساس در تاريخ جمهوري [اسلامي] اتفاق افتاده است. انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئيس جمهور آمريکا بر سرنوشت توافق هسته اي تاريخي سال ٢٠١٥ ميلادي بيش از آنچه هست، به نظر مي رسد؛ توافقي که تندروها آن را شکست مي خوانند و وعده داده اند در اولين فرصتي که به دست آورند، آن را فسخ کنند. اصلاح طلبان از سهم خود در چرخه قدرت و مردم از آثار نامحسوس برداشته شدن تحريم ها بر زندگي خود ناراضي اند. با توجه به اين که فقط چند ماه به انتخابات رياست جمهوري آينده مانده است، درگذشت يکي از نمادهاي انقلاب، مي تواند آغاز دور جديدي از تغيير باشد.