بزرگنمايي:

راه نو- عبدالباري عطوان، در گزارشي در روزنامه راي اليوم (انگلستان)، با طرح اين پرسش نوشت: روابط عربستان سعودي و ايران شاهد بهبود سريع است زيرا مسئولان اين دو کشور دريافته اند تنش زايي و حملات رسانه اي متقابل و قطع هرگونه گفتگو نتايج زيان باري دارد

چرا گام هاي بهبود و عادي سازي روابط ميان ايران و عربستان سعودي اين روزها به سرعت پيش مي رود؟
شش عاملي که اين نزديکي را ضروري مي سازد چيست؟ آيا آقاي روحاني را پس از مقتدي صدر به زودي در رياض خواهيم ديد؟
روابط عربستان سعودي و ايران شاهد بهبود سريع است زيرا مسئولان اين دو کشور دريافته اند تنش زايي و حملات رسانه اي متقابل و قطع هرگونه گفتگو نتايج زيان باري دارد.
اعلام اين مطلب از سوي آقاي محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران که دو کشور درباره تبادل ديدارهاي ديپلمات ها موافقت کرده اند تا آن ها از سفارتخانه هاي بسته شده بازديد کنند و اعطاي ويزا براي ورود آن ها به منظور انجام اين ماموريت مي تواند آغاز عادي سازي روابط و در نتيجه کاهش شدت تنش به منظور زمينه سازي براي بازگشايي سفارتخانه هاي بسته شده از زمان حمله به سفارت عربستان در سال ٢٠١٦ باشد.
رهبران عربستان سعودي که به تنش زايي عليه ايران توسل جستند و بارها تاکيد کردند روابط خود را با اين کشور از سر نمي گيرند زيرا ايران کشوري است که از سوي نظام ولايت فقيه اداره مي شود و به بازگشت مهدي منتظر ايمان دارد؛ خود براي کاهش تنش با ايران اقدام بيشتري کرده اند؛ هنگامي که نرمش بي سابقه اي در مذاکرات مربوط به بازگشت حجاج ايراني براي انجام مناسک حج انجام دادند و بسياري از شروط خود را در اين باره کنار گذاشتند مانند ضرورت گرفتن ويزاي حج از سوي حجاج ايراني از طريق سفارتخانه کشوري ثالث، استفاده از شرکت هاي هواپيمايي غير ايراني و اعطاي ويزاي ورود به حدود ده ديپلمات ايراني براي نظارت و سرپرستي حجاج و از ميان برداشتن هرگونه مانعي از سر راه انجام حج واجب براي آن ها.
اين نرمش کاملا با اظهاراتي در تناقض است که شاهزاده محمد بن سلمان وليعهد عربستان در گفتگو با همکار رسانه اي ما "داوود الشريان" در تاريخ سوم ماه مه انجام داد و در آن ايران را به تلاش براي اشغال مناطق مقدس در مکه مکرمه و مدينه منوره متهم کرد و به انجام حمله پيشگيرانه اي تهديد کرد که اين جنگ را به عمق خاک ايران خواهد کشاند و به احتمال "شوراندن" اقليت هاي عرب، آذري و بلوچ عليه نظام ايران اشاره کرد.
پرسشي که اينجا قويا مطرح مي شود اين است که علت اين دگرگوني تدريجي در موضع گيري عربستان نسبت به ايران و تمايل رهبران سعودي براي اين گشايش به صورت شتابزده به روي دشمن خود ايران چيست؟
براي پاسخ به اين پرسش بايد درباره چندين تحول اصلي تامل کرد که آن ها را در نکات زير خلاصه مي کنيم:
نخست: شکست طرح آمريکا که کشور پادشاهي عربستان سعودي بازيگر اصلي در آن بود يعني براندازي نظام در سوريه؛ پس از گذشت هفت سال تقريبا از جنگ در اين کشور کادر رهبري عربستان دريافته است رئيس جمهور سوريه بشار اسد با حمايت روسيه، ايران و حزب الله در قدرت باقي است و از اين رو به متحدان خود در ميان مخالفان سوري اين باور جديد را ابلاغ کرد.
دوم: گذشت دو سال و نيم از به راه افتادن "طوفان قاطعيت" در يمن و عدم توانايي اين طوفان در محقق ساختن هدفي که براي آن به راه افتاد؛ يعني شکست ائتلاف حوثي- صالح و بازگردادن رئيس جمهور يمن عبد ربه منصور هادي به صنعا.
سوم: کاهش امکانات مالي عظيم عربستان به علت کاهش قيمت نفت که قدرتمندترين سلاح عربستان به شمار مي رفت و افزايش هزينه جنگ هاي نيابتي که اين کشور در سوريه و يمن درگير آن مي باشد و ذخاير [مالي] اين کشور را تحليل برده است.
چهارم: صدور قانون مجازات کشورهاي حامي تروريسم از سوي آمريکا با نام "جاستا" و اجازه به خانواده هاي قربانيان [حادثه يازدهم سپتامبر ٢٠٠١] براي طرح شکايت در دادگاه هاي آمريکا به منظور درخواست غرامت. در حال حاضر عليه کشور پادشاهي عربستان سعودي ٢٥ شکايت مطرح است که غرامت آن ها امکان دارد به بيش از پنج هزار ميليارد دلار برسد.
پنجم: اعطاي اولويت مطلق به جنگ سياسي و اقتصادي کنوني عليه کشور قطر از سوي کادر رهبري عربستان و کوشش براي بي طرف کردن ايران در اين درگيري و دور کردن اين کشور از دوحه هر چقدر که هزينه آن باشد.
ششم: عملگرايي ايران و صبر و شکيبايي فراوان اين کشور و ترجمه اين عملگرايي به نرمش و انعطاف سياسي در قبال عربستان و استقبال تهران از هر گونه طرح عربستان براي گفتگو به منظور عادي سازي روابط.
گشايش عربستان سعودي به روي رهبران شيعه عراق که براي مدت بيش از بيست سال خط قرمز محسوب مي شد و استقبال گرم از مقتدي صدر در رياض و پيش از وي از حيدر العبادي نخست وزير اين کشور، کوتاه ترين و سريع ترين راه براي عادي سازي روابط با ايران بود. اعلام درخواست عربستان براي ميانجيگري عراق براي بهبود روابط با ايران از سوي قاسم الاعراجي وزير کشور عراق و فرد نزديک به بسيج مردمي و ايران غافلگير کننده نبود، اما مسئله غافلگير کننده تکذيب اين درخواست از سوي مسئولان عربستان سعودي بود، در خواستي که کشورشان را مظهر کشوري نشان داد که به هر طريق ممکن تلاش مي کند تا براي ميانجي گري به منظور صلح و آغاز گفتگو با خطرناک ترين و مهم ترين دشمن منطقه اي يعني ايران صورت گيرد.
آيا پيش روي ما آغاز پايان يافتن اين جنگ نيابتي قرار دارد، که اين دو کشور عليه يکديگر در منطقه به راه انداخته اند يا تنها آتش بس موقتي است تا دو طرف و به خصوص عربستان طي آن نفسي تازه کند؟
دشوار است که پاسخ تعيين کننده اي به اين پرسش دهيم زيرا مسائل در آغاز راه خود قرار دارند اما آنچه مي توان گفت اين است که کلماتي مانند "مجوسي ها"، "رافضي ها" و "آتش پرستان" از قاموس دشنام ها و جنگ رسانه اي ميان دو کشور در مرحله آينده حذف خواهد شد و بعيد نمي دانيم حسن روحاني، رئيس جمهور ايران در طول ماه هاي آينده مهمان رهبري عربستان سعودي پس از تکميل روند عادي سازي ديپلماتيک و گشايش سفارتخانه ايران در رياض و سفارتخانه عربستان در تهران شود.
آيا ما به صورت مبالغه آميزي درباره اين موضوع غرق در خوش بيني هستيم؟ گمان نمي کنيم زيرا چنين مقدمه هايي به چنين نتايجي منجر مي شود و آينده براي اثبات گفته هايمان پيش روي ما قرار دارد.