بزرگنمايي:

راه نو- المانیتور (امریکا)، در گزارشی به قلم سعید جلیلی نوشت:
تهران- راهبرد جدید دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا درباره ایران از جمله خودداری وی از تائید پایبندی این کشور به توافق هسته ای موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) که روز سیزدهم اکتبر صورت گرفت سبب خواهد شد تا قرارداد مربوط به خرید هشتاد فروند هواپیمای مسافربری که بین بوئینگ و ایران ایر به امضاء رسیده است، با وجود اطمینان بخشی هر دو شرکت، در معرض خطر قرار گیرد.
ترامپ به طور خاص به این قرار داد شانزده میلیارد دلاری اشاره کرده و گفته است که هنوز درباره آینده این قرارداد تصمیمی نگرفته است. ترامپ در مصاحبه ای در روز ٢٢ اکتبر گفت: " آن ها می خواهند از شرکت بوئینگ هواپیما خریداری کنند. وی افزود نمی دانم این قرارداد چه سرنوشتی خواهد داشت." در این میان خبرهایی وجود دارد مبنی بر اینکه دولت ترامپ قرارداد مربوط به خرید هواپیماهای بوئینگ توسط ایران ایر را لغو خواهد کرد. خبری که پایگاه خبری " واشنگتن فری بیکن" در روز ٢٣ اکتبر به نقل از مقامات دولت آمریکا و کنگره این کشور منتشر کرد حاکی از آن است که نگرانی از استفاده سپاه پاسداران از هواپیماهایی که قرار است ایران از شرکت بوئینگ خریداری کند، سرنوشت این قرارداد را با خطر روبرو کرده است. دولت آمریکا، سپاه پاسداران را به حمایت از اقدامات تروریستی متهم می کند.
در پی امضاء توافق هسته ای بین ایران و شش قدرت عمده جهانی درسال ٢٠١٥ که با هدف مهار برنامه هسته ای شکل گرفت ، ایران ایر برای خرید شمار زیادی هواپیما با شرکت بوئینگ وارد گفتگو شد. ایران در ازای محدود کردن گستره فعالیت های هسته ای خود، از تحریم هایی که باعث شده بودند صنعت هوانوردی این کشور برای چندین دهه در انزوا قرار گیرند، رهایی پیدا کرد. در واقع فروش هواپیما به ایران از جمله مسایلی است که با صراحت در برجام قید شده است. اکنون با خودداری ترامپ از تائید پایبندی ایران به توافق هسته ای ، قرارداد تاریخی فروش هواپیما به ایران با خطر فروپاشی روبروست. ترامپ به کنگره دو ماه فرصت داده است تا درباره برقراری دوباره تحریم های علیه ایران یا خودداری از این اقدام، تصمیم گیری کند.
سفارش خرید پنجاه فروند هواپیمای بوئینگ ٧٣٧ باریک پیکر و سی فروند هواپیمای پهن پیکر ٧٧٧ در دسامبر سال گذشته صورت گرفت.در آن زمان اداره کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا مجوز فروش این هواپیماها به ایران را صادر کرد. براساس قوانین آمریکا، در مواردی که بیش از ده درصد قطعات هواپیما ساخت آمریکا باشد، شرکت های سازنده هواپیما برای فروش محصولات خود باید از اداره کنترل دارایی های وزارت خارجه آمریکا مجوز دریافت کنند. به این ترتیب فروش هواپیماهای ایرباس به ایران نیز که این کشور سفارش داده است باید از واشنگتن چراغ سبز دریافت کند.
ایران ایر مدعی است که سفارش به عمل آمده حتی در صورت خروج آمریکا از توافق هسته ای نیز به قوت خود باقی خواهد ماند. خانم فرزانه شرفبافی ، مدیر ارشد اجرایی ایران ایر روز ٢٨ سپتامبر گفت خروج آمریکا از توافق هسته ای تاثیری بر این قرارداد نخواهد گذاشت. اما کارشناسان مسایل مربوط به تحریم ها می گویند مجوز صادره از سوی اداره کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا به راحتی قابل ابطال هستند و اگر ترامپ بخواهد این مجوز را لغو کند، هیچ کس نمی تواند قرارداد فروش هواپیما از سوی بوئینگ به ایران را تضمین کند. دونگ جکسون از وکلای مستقر در واشنگتن که کارشناس مسایل مربوط به دفتر دارایی های خارجی وزارت خزانه داری است می گوید آنچه که خانم شرفبافی می گوید ناممکن است. این کارشناس گفت هر گونه صدور هواپیما یا قطعات آن به مجوز اداره کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا نیاز دارد چه بعد از امضاء توافق هسته ای باشد یا هر گونه قرارداد دیگری که آمریکا امضاء کرده باشد.
شرکت ایران ایر، افزون بر سفارش خرید هشتاد فروند هواپیمای بوئینگ، قراردادی نیز برای خرید یکصد فروند هواپیمای مسافربری با شرکت اروپایی ایرباس و بیست فروند دیگر هواپیما از نوع موتورهای ملخ دار برای پروازهای داخلی از شرکت " ا تی آر" فرانسوی – ایتالیایی امضاء کرده که می تواند شمار هواپیماهای سفارش شده را بیست فروند دیگر افزایش دهد. تا کنون این شرکت ها ٩ فروند از هواپیماهای سفارش داده شده از سوی ایران ایر را به این شرکت، تحویل داده اند که شش فروند آن ها ایرباس و سه فروند دیگر هواپیماهای ا تی آر هستند. قرار است نخستین فروند از هواپیماهای بوئینگ در اوریل ٢٠١٨ به ایران تحویل داده شود و انتظار می رود که شرکت بوئینگ ساخت هواپیماهای پهن پیکر را به زودی آغاز کند.
شرکت بوئینگ روز ١٣ اکتبر با انتشار بیانیه ای اعلام کرد این شرکت همچنان از قوانین و مقررات دولت در زمینه قراردادهایی که با شرکت تائید شده خطوط هوایی ایران منعقد کرده، تبعیت خواهد کرد و برای دریافت رهنمودهای بیشتر در این زمینه با مقامات مسئول در تماس نزدیک خواهد بود. این شرکت تا کنون بارها اعلام کرده است که خود را به تحویل به موقع هواپیماهای سفارش داده شده از سوی ایران ایر متعهد می داند. گرچه شرکت بوئینگ برای این نوع هواپیماهایی که ایران ایر در اختیار دارد قطعات یدکی تامین کرده است اما سفارش دیگری از یکی دیگر از شرکت های هواپیمایی ایران نتوانسته است مجوز لازم را از اداره کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا دریافت کند. سفارش فوق از سوی شرکت هواپیمایی آسمان برای خرید ٣٠ فروند هواپیمای بی ٧٣٧ ماکس است که در سفارش تسلیم شده امکان افزایش شمار هواپیماهای سفارش شده تا ٦٠ فروند پیش بینی شده است.
جوئل جانسون، مدیر اجرایی و تحلیل گر مسایل بین المللی" گروه تیل" که دفتر مرکزی آن در ویرجینیا قرار دارد می گوید از زمانی که اداره کنترل دارایی های وزارت خزانه داری آمریکا مجوز مربوط به فروش هواپیما از سوی شرکت بوئینگ به ایران ایر صادر کرده، درباره این مجوز و قرار داد مورد نظر هیچ گونه اظهارنظری نکرده است. کارشناسان می گویند تا آنجا که به اداره کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا مربوط می شود فروش هواپیما از سوی بوئینگ به ایران ایر را نمی توان امری قطعی و انجام شده تلقی کرد. کارشناسان می گوید سیاست و خط مشی این اداره به هیچ وجه شفاف و روشن نیست و از پاسخگویی به پرسش های فرضی خودداری می کند. به گفته این تحلیل گر، شرکت بوئینگ انبوهی از وکلای مدافع و مشاوران حقوقی را در اختیار دارد که در این زمینه به این شرکت مشورت می دهند.
جانسون می گوید افزون بر این، بند ٦٢٠ الف قانون کمک های خارجی آمریکا که در سال ١٩٦١ به تصویب رسیده و بعد ها اصلاح شده است، بانک صادرات و واردات آمریکا، از پرداخت وام به کشوری که وزارت امور خارجه آن را حامی تروریسم اعلام کرده باشد خودداری می کند . نام ایران در فهرست چنین کشورهایی قرار دارد. البته رئیس جمهور می تواند اجرای این قانون را نادیده بگیرد اما بعید به نظر می رسد که ترامپ پس از خروج از توافق هسته ای از قدرت و اختیارات خود برای دور زدن این قانون استفاده کند.
ترامپ در سخنرانی سیزدهم اکتبر خود گفت اگر کنگره و متحدان آمریکا تدابیر لازم را برای رفع نگرانی های او در قبال توافق هسته ای، اتخاذ نکنند ، وی این توافق را لغو خواهد کرد. ترامپ روز شانزدهم اکتبر بار دیگر این تهدید را تکرار کرد. این احتمال وجود دارد که که مخالفان توافق هسته ای بتوانند کنگره را به برقراری دوباره تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران، ترغیب کنند. اما جانسون می گوید چنین اقدامی از سوی کنگره بعید به نظر می رسد. جانسون می گوید با توجه به اینکه کنگره این روزها نمی تواند در هیچ زمینه ای به توافق برسد در نتیجه بعید به نظر می رسد در مواردی که مساله اشتغال مرطرح است، به از سرگیری تحریم ها علیه ایران رای بدهد. با اینکه سفارش های ارایه شده از سوی ایران ایر در واقع حدود ده درصد تولید شرکت بوئینگ را تشکیل می دهد اما این شرکت اعلام کرده است که سفارش ارجاع شده از سوی ایران ایر به ایجاد یکصد هزار شغل در آمریکا خواهد انجامید.
لغو قرارداد بوئینگ با ایران ایر در ضمن موفقیتی برای شرکت ایرباس رقیب همیشگی بوئینگ خواهد بود مگر اینکه اداره کنترل دارایی های وزارت خزانه داری آمریکا به شرکت ایرباس اجازه ندهد از قطعات ساخت بوئینگ در هواپیماهایی که به ایران می فروشد، استفاده کند. در واقع دنیس مولنبرگ ، مدیر ارشد اجرایی شرکت بوئینگ پیش از دریافت سفارش از ایران ایر گفت اگر بوئینگ نتواند به ایران هواپیما بفروشد، هیچ شرکت دیگر سازنده هواپیما نیز نخواهند توانست به ایران هواپیما بفروشند. اروپایی ها به هیچ وجه نمی خواهند چنین اتفاقی رخ دهد.
از سرگیری رجزخوانی های ترامپ علیه ایران با حمایت جدی رهبران اروپایی از توافق هسته ای همزمان بوده و از زمان لغو تحریم ها تا کنون ده ها میلیارد دلار قرارداد بین کشورهای اروپایی و ایران امضا ء شده است. در این راستا، روز شانزدهم اکتبر شورای اروپا بیانیه این به این شرح منتشر کرد: اتحادیه اروپا به تداوم و اجرای کامل همه بخش های توافق هسته ای پایبند است. " فدریکا موگرینی ، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز شانزدهم اکتبر گفت برای حصول اطمینان از در امان بودن توافق هسته ای از هر گونه گزندی در کنگره آمریکا، در ماه نوامبر به واشنگتن سفر خواهد کرد.