بزرگنمايي:

راه نو- بسياري از دست‌اندرکاران حوزه کشاورزي معتقدند تصميم تازه وزارت جهاد که براي تشويق تجار به صادرات مرکبات اتخاذ شده، ممکن است منجر به ايجاد بستري جهت افزايش قاچاق اين اقلام به داخل کشور و توجيه آن با نام واردات قانوني شود؛ ضمن آنکه در اين فرايند، احتمال ورود آفات و بيماري‌هاي قرنطينه‌اي آسيب‌رسان به توليد داخل بسيار بالا است؛ چه آنکه تجربه گذشته نشان مي‌شود متاسفانه ساز و کارهايي که براي اجراي اين تصميمات اتخاذ مي‌شود، از قدرت کافي برخوردار نبود و در حوزه نظارت همچنان دچار ضعف است.  

اين نگراني زماني بيشتر مي‌شود که بدانيم ميزان توليد مرکبات در سال‌ جاري بسيار مطلوب بوده و کشور با مازاد محصول در اين حوزه مواجه است؛ همانطور که به گفته مديرکل دفتر ميوه‌هاي گرمسيري و نيمه‌گرمسيري وزارت جهاد کشاورزي، پيش‌بيني مي‌شود امسال، 4.7 ميليون تن مرکبات در کشور توليد شود. ابوالقاسم حسن‌پور در اين زمينه گفت: بر اساس پيش‌بيني‌ها، ميزان توليد مجموع مرکبات نيز در سال‌جاري، 4 ميليون و 700 هزار تن خواهد بود.

در اين ميان توليد مازاد و نگراني از اينکه محصول روي دست کشاورزان بماند، باعث شد تا مسئولان براي جلوگيري از تکرار تجربه سال گذشته که منجر به خسارت سنگين کشاورزان شد، تدبيري بيانديشند. در همين زمينه، سخنگوي مجمع نمايندگان مازندران با اشاره به اينکه دولت از خريد مرکبات حمايت کامل مي‌کند، گفت: دولت مشوق‌هاي صادراتي براي خريد مرکبات شمال پرداخت مي‌کند.

حسين نياز آذري افزود: علاوه بر اين امسال نزديک به يک ميليون  و 600 هزار تن مرکبات توليد شده، مقرر گرديده دولت 60 هزار تن مرکبات را با هدف ذخيره‌سازي شب عيد به صورت بسته‌بندي شده خريداري کند. در اين ميان وزارت جهاد کشاورزي نيز به منظور حمايت از توليد داخل وارد ميدان شد و اعلام کرد که اين وزارتخانه، با اتخاذ سياست «بازار در ازاي بازار» از صادرات اين محصولات حمايت مي‌کند.

حتي محمود حجتي، وزيرجهاد کشاورزي نيز در همين راستا، طي نامه‌اي به وزير صنعت، معدن و تجارت، اعلام کرده که بازرگانان محصولات کشاورزي در صورت صادرات سه کيلوگرم پرتقال و نارنگي، مي‌توانند يک کيلوگرم از محصولات يادشده را از تاريخ 15 ارديبهشت تا 15 شهريور سال 1396 وارد کشور کنند. البته وزارت جهاد کشاورزي پيش از اين هم، سياست «بازار در ازاي بازار» را براي محصولاتي مانند سيب درختي نيز اجرا کرده که اجراي آن دستاوردهاي خوبي را به‌دنبال داشته است.

در عين حال، اجراي سياست مذکور که در آن واردات موز به صادرات سيب درختي از کشور مشروط شد، واردکنندگان را مجبور کرد که به ازاي واردات هر کيلوگرم موز، يک و نيم کيلوگرم سيب درختي صادر کنند تا  مجموع حقوق گمرکي و سود بازرگاني يک کيلوگرم موز، 5 درصد تعيين شود. اما نکته حائز اهميت آن است که سياست مذکور، سبب شد صادرات سيب درختي در شش ماهه سال جاري نسبت به مدت مشابه سال قبل با بيش از سه برابر افزايش، رشدي 302 درصدي را تجربه کند.

بهانه‌اي براي قاچاق بيشتر 

نکته قابل توجه در اين ميان، توليد محدود موز در کشور و نياز به واردات اين ميوه است؛ ضمن اينکه موز در کنار آناناس، نارگيل و انبه چهار ميوه‌اي هستند که واردات آنها ممنوع نيست؛ درحالي‌ که واردات پرتقال و نارنگي به کشور ممنوع بوده و همواره، واردات غيرمجاز اين محصولات جنجال‌هاي فراواني را به پا و آسيب‌هاي سنگيني را به توليد و توليدکنندگان وارد کرده است. در اين ميان، سوال مهمي که در اين ميان پيش مي‌آيد آن است که آيا سياست اخيرا وزارت جهاد کشاورزي مي‌تواند مانند سياست اتخاذ شده براي واردات موز، موفق عمل کند يا اينکه نتيجه‌اي عکس خواهد داشت.

پاسخ کارشناسان به اين سوال منفي است، آنان اعتقاد دارند اين سياست به قاچاق بيشتر مرکبات دامن مي‌زند و بهانه‌اي براي واردکنندگان مي‌شود تا فعال‌تر از قبل عمل کنند. در همين راستا، رئيس اتحاديه باغداران استان تهران گفت: ما در حال حاضر نياز به صادرات مرکبات داريم؛ اما در اين زمينه بايد شرايط کار هم فراهم باشد.  

مجتبي شادلو با بيان اينکه کشورهاي اطراف ايران مانند پاکستان، اطراف درياي مديترانه و شمال آفريقا استعداد خوبي در توليد مرکبات دارند و بازار آنها اشباع است، افزود: علاوه بر اين، قيمت‌ محصولات توليدي اين کشورها نيز احتمال دارد از نرخ‌ توليدات ما مناسب‌تر باشد.

خطر ورود آفات و بيماريهاي جديد

وي با ابزار نگراني درباره اين مساله که سياست جديد مي‌تواند بهانه‌اي براي واردکنندگان باشد، اظهار داشت: علاوه بر بحث آفات و بيماري‌هايي که احتمال ورود آنان از اين طريق به کشور وجود دارد، براساس قانون، زماني که ثبت سفارشي براي يک محصول انجام مي‌شود تا مدت‌ها اعتبار دارد که مي‌تواند عملياتي شود.

شادلو ادامه داد: علاوه بر اين، احتمال دارد واردکنندگان بگويند ما محصولاتي را که به صورت قانوني وارد کرده بوديم در سردخانه‌ها انبار شده بود و در حال حاضر آنها را به بازار عرضه مي‌کنيم و با اين بهانه، واردات غيرمجاز انجام دهند. وي با تاکيد بر اينکه باتوجه به شرايط موجود، ما نياز به صادرات مرکبات از کشور داريم، تصريح کرد: بهتر بود دولت به جاي اتخاذ اين سياست، امتياز ديگري را براي صادرکنندگان در نظر مي‌گرفت.

شادلو با بيان اينکه بايد بحث‌ها به صورت کارشناسي شده باشد، گفت: اگر قرار باشد اين اتفاق رخ دهد، بايد در اجراي آن بسيار دقت شود، مسائل نظارتي، قرنطينه‌اي و مواردي از اين دست به شدت مورد توجه قرار بگيرد؛ چراکه واردات مرکبات مي‌تواند آفات و بيماري‌هاي قرنطينه‌اي لاعلاجي را وارد کشور و ما را درگير کند.

وي اضافه کرد: در گذشته نيز چنين آفاتي از طريق واردات وارد کشور ما شده‌اند که واردات آنها يا غيرمجاز بوده يا اينکه دقت عمل زيادي در اين زمينه انجام نشده است. همان سابقه تلخي که از ورود حدود 20 آفت قرنطينه‌اي به کشور و خسارت‌هاي سنگين از اين طريق به توليد داخلي حکايت دارد و  متاسفانه همچنان ادامه دارد.

اين مساله گوياي آن است که دولت بايد در اين زمينه دقت لازم را به‌عمل آورد و همه چيز را به صورت دقيق و موشکافانه مورد بررسي قرار دهد؛ چرا که در صورت هرگونه کم‌دقتي و بي‌توجهي، مجوز واردات پرتقال و نارنگي به کشور، حتي مشروط به صادرات اين اقلام، مي‌تواند آسيب‌هاي جدي به توليد داخل وارد کند. البته در صورت اجراي درست تصميم جديد، شايد دولتمردان بتوانند واردکنندگان مجوزداري را که پيش از اين بدون مجوز و غيرمجاز اقدام به واردات گسترده مرکبات مي‌کردند، کنترل کنند.