بزرگنمايي:

راه نو- نشنال اينترست (امريکا) در مقاله اي به قلم "ليسي هيلي" به ترامپ توصيه کرد بهتر است توافق برجام را بدون هيچ تغييري بپذيرد.

آسوده باشيد: توافق هسته اي ايران کار خود را پيش مي برد
تقريبا يک سال پس از "روز اجرا"، توافق هسته اي ايران (که به "برنامه جامع اقدام مشترک" يا "برجام" موسوم است) همچنان ادامه دارد و در مقياسي وسيع اجرا مي شود. اگر چه رئيس جمهور منتخب قول داده بود اين توافق را بر هم بزند و درباره توافقي "بهتر" مذاکره کند، واقعيت اين است که توافق ايران در راه رسيدن به همان هدفي است که قرار بود به آن برسد: يعني، بازداشتن ايران از «گريز» هسته اي به گونه اي آشکار و پنهان. تلاش ها براي خارج کردن اين توافق از مسير خود عاقلانه نيست و شرکاي بين المللي آمريکا به روشني تعهد خود را به مفاد اين توافق نشان داده اند و به نظر مي رسد احتمال مذاکره دوباره صفر باشد.
تصميم دونالد ترامپ، رئيس جمهور منتخب، که در نخستين روز روي کار آمدن خود، با مسائل مهمي، چه داخلي و چه خارجي، روبرو است براي حمايت غير فعال از توافقي که به نظر مي رسد در مسير خود پيش مي رود، يا پيگيري سرسختانه مذاکره دوباره، تعريفي از دولت او ارائه خواهد داد که هنوز شرايط خود را تعيين نکرده است. انتخاب هاي او درباره نتصاب هاي سياسي و گزينه هايي که اعضاي کنگره درباره تحريم ها پيش خواهند گرفت موقعيت آمريکا را در آينده نزديک شکل خواهد داد.

روند درست اجراي برجام
دليل محکمي که نشان دهد "برجام" بر اساس زمانبندي پيش بيني شده اجرا مي شود، اين است که همه طرف ها در حال حاضر به آن پايبندند و همان طور که مي خواستند اختلاف نظر ها را برطرف مي کنند. اين ادعاها که ايران تعهدات خود را نقض مي کند، اگر موجه هم باشند، اغراق آميز هستند.
بر اساس اين توافق، کار هاي زيادي تا کنون انجام شده است. از "روز اجرا" در ماه ژانويه سال جاري، دوربين هاي بر خطي در مراکز غني سازي نصب شده اند و در تأسيسات سانتريفوژ گازي ايران در نطنز به طور کامل فعال هستند . اين دوربين ها امکان راستي آزمايي پيوسته و از راه دور را براي «آژانس بين المللي انرژي هسته اي» فراهم مي کند و آژانس از اين طريق مي تواند بر اين که درصد ذخاير اورانيوم غني شده ايران مطابق توافق است، نظارت کند. در گزارش سپتامبر درباره اجراي "برجام"، ذخاير اورانيوم غني شده با عيار بالاي ايران براي همه مقادير هگزافلورايد اورانيوم، زير ٦٧/٣ درصد مانده و ذخاير اورانيوم غني شده ايران کمتر از حد تعيين شده، يعني ٣٠٠ کيلوگرم، است.
به گزارش "آژانس بين الملي انرژي اتمي"، راستي آزمايي ايران ادامه دارد و اين کشور بر اساس شرايط مهم توافق عمل کرده است. در حال حاضر ايران بيش از ٥ هزار سانتريفوژ "آي آر ١" نسل اول فعال در نطنز دارد. در ژوئيه سال ٢٠١٥ ميلادي، ايران بيش از ١٥ هزار سانتريفوژ نصب کرده بود.
به علاوه، ايران به طور موقت "پروتکل الحاقي توافق جامع نظارتي" را با "آژانس بين المللي انرژي اتمي" اجرا مي کند و به بازرسان آژانس اجازه داده است بازديد هاي تکميلي اضافه را انجام دهند.
در پايان، "کميسيون مشترک" درست همان طور که قرار بود، اختلاف نظر هايي را که پيش مي آيد، حل و فصل مي کند. اگر چه اطلاع دقيق از فرايند حل و فصل به علت دغدغه هاي مربوط به محرمانه بودن، با محدوديت مواجه است، اما هر بار نگراني يا ابهامي پيش آمده، "کميسيون مشترک" به شيوه اي مناسب و به موقع، با موفقيت پا در مياني کرده است.

حوزه مشکل ساز
حتي با وجود آمار هاي رو به افزايش از پايبندي، ايران در مقاومت در برابر محدوديت هايي که بر برنامه هسته اي اش اعمال مي شود، سابقه دارد. تخلفات اخير بي ترديد ادامه همين الگو و از حالت آرماني به دور است. تا اين اواخر، ايران ذخاير آب سنگين خود را حداکثر در ١٢٦ تن نگه داشت که اين مقدار کمتر از حد ١٣٠ تني بود که بر اساس توافق تعيين شده است. ايران که در ماه هاي اخير از اين حد تعيين شده فراتر رفته است، در ابتدا استدلال کرد که ذخاير اين کشور تخلف به شمار نمي رود، زيرا در متن توافق ١٣٠ تن به عنوان «مقدار حدودي» مورد نياز براي تحقيق آمده است. به علاوه بر اساس توافق ايران فقط ملزم به صادرات مقدار اضافي است.
اما آمريکا سرسختانه روي موضع خود ايستاده است. لورا هالگيت، نماينده آمريکا در "آژانس بين المللي انرژي هسته اي" تلاش کرد چند پهلو بودن اين جملات را توضيح دهد. وي گفت: «اين که فقط گفته شود اين آب سنگين براي فروش است، بدون اين که از کشور خارج شود، با تعهدات [ايران] در "برجام" ناهمخواني دارد.» ايران پس از آن که براي دومين بار در سال جاري از حد تعيين شده براي آب سنگين خود فراتر رفت، به سرعت واکنش نشان داد و ١١ تن از اين آب سنگين را به عمان صادر کرد.
منتقدان که ممکن است نگران اين اختلاف نظر باشند، بايد از اشتياق ايران به حل سريع و بي حاشيه موضوع آسوده خاطر باشند. در مقابل،نگاهي اجمالي به رفتار ايران پيش از تازه ترين دور مذاکرات (که در نهايت با موفقيت همراه شد) سابقه طولاني اختلاف و دشمني را نشان مي دهد. با وجود صحبت ها درباره تکرار يا عدم تکرار مذاکرات، تحريم ها و کارشکني ها، برنامه هسته اي ايران همچنان به حرکت به سوي دستيابي به بمب ادامه مي داد و به همين علت بنيامين نتانياهو، نخست وزير اسرائيل، در سپتامبر ٢٠١٢ ميلادي در سازمان ملل گفت توانمندي ايران براي غني سازي اورانيوم بايد پيش از بهار يا ابتداي تابستان متوقف شود؛ در غير اين صورت اين کشور در موقعيت ساخت سريع جنگ افزاري شايد غير قابل شناسايي قرار مي گيرد. پيش بيني هايي از اين دست فقط به نخست وزير بنيامين نتانياهو يا پاييز ٢٠١٢ ميلادي منحصر نبود. در سال ٢٠١٠ ميلادي، جفري گلدبرگ، روزنامه نگار، با گمانه زني درباره اين که حمله هوايي اسرائيل به ايران ممکن است تا بهار اتفاق بيافتد، بلوايي به پا کرد. ايران، سال ها به خط قرمز ها نزديک شده و آنها را زير پا گذاشت و به ندرت پيش مي آمد به آنها توجه کند.
پس از توافق نيز همچنان اين سابقه طولاني در بي اعتمادي به قوت خود باقي است. اين واقعيتي ناخوشايند است، اما به هر حال واقعيت است. به همين علت است که برجام که به نوبه خود اقدامي اعتماد آفرين بوده و با سرزده ترين نظام نظارت و بازرسي تاريخ تدوين شد. شفافيت اين شرايط در کنار انعطاف و پويايي در تفسير که حاصل پيش بيني "کميسيون مشترک" است، راه حل ترديد هاي باقي مانده است. اگر زندگي با ترديد را بياموزيم، اين توافق مي تواند با موفقيت همراه شود. اگر چه خارج از حوزه آرامش ، ترديد، ابهام و نياز به اصلاح مداوم مشکل واقعي نيستند.

کنگره و قانون تحريم ايران
کنگره پيش از پايان مدت اعتبار "قانون تحريم هاي ايران" (مجموعه اي از تحريم ها که بخش انرژي ايران را هدف گرفته اند)، تمديد آن را تصويب کرد. دولت اوباما تلاش کرد اين مصوبه منقضي شود، زيرا انجام دادن چنين کاري «بر توان ما براي تمديد تحريم ها در زماني که ضرورت باشد، اثر نمي گذارد.» اما نمايندگان مخالفت کردند و بر اين باور بودند که حفظ اين قانون بر روي کاغذ براي تضمين «قطعي» اين که واشنگتن «ساز و کار اعمال تحريم هايي را که امنيت ملي ما به آن نياز دارد» در اختيار دارد، مهم است. اين قانون بدون افزايش دامنه تحريم ها به مدت ١٠ سال تمديد شد. با وجود اعتراض هاي دولت [آمريکا] و ايران، هيچ چيزي در مفاد اين قانون وجود ندارد که از نظر فني نقض توافق باشد. به همين علت نيازي به تصويب آن از سوي رئيس جمهور نيست. اگر چه بدتر شدن رابطه ايران و آمريکا نيز بي فکري است، اما تحريک ايران به عقب نشيني يا نقض توافق نتيجه اي به همان اندازه نامطلوب است.
اما باب کورکر، رئيس کميته روابط خارجي سنا، نشان داده است که « زماني که ما خود را از توافق هسته اي کنار بکشيم، گزينه هاي بسيار بيشتري در اختيار خواهيم داشت»؛ سخناني که نيات کساني را که در سنا با توافق مخالف هستند، براي تصويب قوانين خصمانه بيشتر نشان مي دهد. اين اقدامات ممکن است کمک به اسرائيل و تحريم ايران به علت برنامه موشک هاي بالستيک اين کشور را شامل شود. کورکر همچنين پيش بيني مي کند که دمکرات ها ترجيح خواهند داد در دولت ترامپ نسبت به ايران سختگيرتر باشند. اين فضاي خصمانه مي تواند راه را براي تحريم هاي تازه يا اقدامات تحريک آميزي که مي تواند آينده توافق را از بين ببرد، هموار کند.

همه مردان ترامپ
برخي از منتقدان سرسخت ايران در تيم عالي امنيت ملي ترامپ حضور دارند. مايکل تي فلين و جيمز ماتيس، ژنرال هاي بازنشسته، که به ترتيب نامزد کسب سمت مشاور امنيت ملي و وزارت دفاع هستند، در مخالفت خود با اين توافق بسيار صريح و بي پرده سخن گفته اند. ماتيس از دولت اوباما به علت انفعال در برابر تجاوزگري ايران و تقويت «اين احساس در منطقه که آمريکا در حال عقب نشيني است» انتقاده کرده است. جان بولتون، گزينه احتمالي براي معاون وزير امور خارجه و نماينده آمريکا در سازمان ملل، بارها از جنگ با ايران حمايت کرده است و به تازگي به "بريتبارت نيوز" گفت که تغيير حکومت «تنها راه حل بلند مدت» براي تهديد هاي اين کشور براي خاورميانه است.
اما رکس تيلرسون، گزينه وزارت امور خارجه ( و در اين موضوع خود ترامپ) ممکن است به حمايت از توافق متمايل تر باشند. تيلرسون در گذشته، به تحريم ها بدبين بود و به تازگي علاقه خود را به تجارت با ايران ابراز کرده است. مدير عامل «اگزون موبيل» ممکن است نشان دهد در حمايت از فرصت هاي تجاري که درنتيجه توافق ايران براي صنعت آمريکا پيش مي آيد، عملگراست؛ به ويژه حالا که بويينگ و "ايران اير" در حال امضاي قراردادي دقيق به ارزش ١٦ميليارد و ٦٠٠ ميليون دلار و ايجاد ١٠٠ هزار شغل هستند.
در کل، کابينه احتمالي رئيس جمهور منتخب از ژنرال ها و سياستگذاراني که سابقه اي طولاني در مخالفت با ايران و توافق هسته اي با اين کشور دارند و فعالان اقتصادي که متمايل به حمايت از آن هستند، تشکيل شده است. اين که ترامپ کدام مسير را انتخاب کند هنوز معلوم نيست. ٧٦ سياستگذار سابق و استاد دانشگاه نامه اي را در حمايت از توافق ايران خطاب به ترامپ امضا کرده اند که هدف از آن نيز حمايت از توافق با شرايط و دستاورد هاي کنوني آن است.

نتيجه گيري
ترامپ که در نخستين روز کاري خود، با دغدغه هاي متعددي در سياست بين المللي روبرو است، بهتر است توافق کنوني ايران را پيروزي بداند. هم از سوي کنگره و هم از داخل دولت فشار هايي براي يافتن گزينه اي بهتر وجود خواهد داشت. اما در حالي که چنين گزينه اي مبهم است، توافقي که اکنون مسير خود را طي مي کند، مي تواند هم به کاهش احتمال توانمندي ايران براي «گريز» و تبديل به قدرتي هسته اي کمک کند و هم در داخل حکومت اعتماد و حسن نيت ايجاد کند. کارشکني در توافق يا پاره کردن آن در روز نخست، آمريکا و ايران را به سال ٢٠١٢ ميلادي باز مي گرداند ( يعني قرار گرفتن در آستانه جنگ يا دستيابي به جنگ افزار [هسته اي]، بدون همراهي بين المللي و با گزينه هاي اندکي براي تغيير اوضاع).