بزرگنمايي:

راه نو- مردم آذربايجان با وجود اينکه سالهاي زيادي تحت سلطه شوروي سابق بوده اند؛ اما از عقايد و سنت هاي آذري خود دست برنداشته وپس از فروپاشي شوروي سابق به تقويت فرهنگ وعقايد خود پرداختند وبا وجود تلاش هاي رژيم صهيونيستي، اشتياق مردم جمهوري آذربايجان براي پيوند با ايران اسلامي شتاب بيشتري يافته است.
جمهوري آذربايجان با دارا بودن ويژگي‌هايي از قبيل تجانس قومي و فرهنگي با شمال غرب ايران به عنوان همسايه‌اي مهم شناخته مي‌شود. داشتن دين و مذهب مشترک ظرفيت فراواني را براي نزديکي روابط دو کشور ايجاد مي‌کند.
پيشينه تاريخي و اشتراکات قومي دو ملت و روابط خانوادگي و عاطفي بين مردم جمهوري آذربايجان با ساکنان مناطق مرزي ايران و روابط اقتصادي و ارتباطات و اشتراکات عميق فرهنگي و وجود آيين‌هاي مشترکي همچون جشن نوروز باستاني، مراسم چهارشنبه آخرسال، سفره هفت ‌سين و وجود هزاران واژه پارسي در زبان و ادبيات آذربايجاني در برابر واژگان پر شمار ترکي در ادبيات ايراني و عناصر ديگر فرهنگ ايران زمين که در بين مردم آذربايجان گرامي داشته مي‌شود.

***جمهوري آذربايجان، بزرگترين کشور منطقه قفقاز است
اين کشور در گذرگاه اروپا و آسياي شمال غربي و در کنار درياي خزر قرار دارد؛ اين کشور در 1918 تأسيس شد، در 1920 به اتحاد شوروي ضميمه شد و در 1991 استقلال خود را بازيافت.
نوع حکومت جمهوري آذربايجان، جمهوري پارلماني چند حزبي با يک مجلس قانون ‌گذاري است.
95 درصد جمعيت جمهوري آذربايجان مسلمان هستند؛ که از اين ميان 85 درصد شيعه و 15 درصد سني هستند.
زبان رسمي کشور، ترکي آذربايجاني است؛ اما زبان‌هاي روسي، ارمني، لزگي، کردي، تالشي تاتي و فارسي نيز در اين کشور استفاده مي شود. واحد پول اين کشور منات است .
جمهوري آذربايجان در مقايسه با جمهوري هاي تازه استقلال يافته اطراف خود در اثر بهره‌برداري از منابع نفتي که در حدود 7 ميليارد بشکه برآورد مي شود و حدود يک درصد از ذخاير اثبات شده جهان است، در حال حاضر در منطقه يک صادرکننده محصولات گازي محسوب مي‌شود.
عضويت ايران وآذربايجان در سازمان‌هاي منطقه‌اي مانند سازمان همکاري اسلامي وسازمان سازمان همکاري اقتصادي (اکو) نيز شاخص مهمي است که دو کشور را به هم پيوند مي دهد.
در دوران حيدر علي‌اف رييس جمهوري فقيد آذربايجان ايران کمک بسياري به اين کشور براي ورود به سازمان اکو و سازمان همکاري اسلامي کرد.

***مبادلات تجاري ايران و جمهوري آذربايجان
در روابط ايران و جمهوري آذربايجان از بدو استقلال تا به امروز ، همواره جنبه هاي اقتصادي داراي اهميت ويژه ي بوده است.
تاکنون چندين موافقت ‌نامه و تفاهم‌ نامه براي تسهيل تجارت بين دو کشور امضا شده است که از آن جمله مي‌توان به موافقت ‌نامه بازرگاني، موافقت ‌نامه تشويق و حمايت متقابل از سرمايه‌گذاري، موافقت ‌نامه اجتناب از اخذ ماليات مضاعف، موافقت ‌نامه تجاري دريايي، موافقت ‌نامه گمرکي، موافقت‌نامه حمل‌ ونقل زميني، موافقت ‌نامه حمل‌ ونقل هوايي و موافقت ‌نامه کنسولي اشاره کرد.
همکاري بين دو کشور در زمينه هاي مختلفي از جمله : انرژي ( نفت، گاز ،انرژي الکترونيکي، انرژي هاي جايگزين و تجديد پذير) راه وترابري ( حمل ونقل جاده اي ، راه سازي وساخت پل ، راه آهن ، حمل ونقل هوايي ودريايي) ، ارتباطات و فناوري هاي پيشرفته، صنعت کشاورزي، علمي- آموزشي بهداشت و سلامت وگردشگري مي باشد.
بررسي آمار و ارقام مبادلاتي تجاري طي 14سال گذشته ( 1380 تا 1394) با جمهوري آذربايجان در چهار نقطه مرزي شامل: آستارا، بيله سوار، جلفا و صنم بلاغي پلدشت نشان مي‌دهد که تراز تجاري به نفع ايران بوده ، که اين امر ناشي از حجم و ارزش بالاتر صادرات ايران به جمهوري آذربايجان است.
آمارها نشانگر ثابت بودن روند مبادلات تجاري ميان دو کشور در طي سالهاي 1380 تا 1389 مي باشد با اين حال، صادرات ‌ايران‌ به جمهوري آذربايجان از سال 1389 از رشد مناسب و پايداري برخوردار بوده است. بطوريکه در سال 1391 -براي نخستين بار در يک دهه گذشته- صادرات ‌ايران به بيش از پانصد ميليون دلار بالغ شده است . اين ميزان در سال 1393 به بيش از 480 ميليون دلار رسيد.
انواع سيمان ، کلينکر و سيب زميني عمده‌ ترين کالاي صادراتي ايراني به آذربايجان بوده است؛ جايگاه بعدي به بوتان ، قيرنفت، ميله هاي آهني يا فولادي اختصاص دارد.
اسکلت وقطعات آن، گرانيت ، وان، دوش و دستشوئي از مواد پلاستيکي ، خرماي مضافتي تازه يا خشک شده، ورق شيشه اي غيرمذکور، ساير مصنوعات پلاستيکي، پلي اتيلن، گريدفيلم و لوازم آشپزخانه عمده کالاهاي صادراتي ايران به بازار آذربايجان بوده است.
در کنار صادرات کالاهاي غير نفتي به جمهوري آذربايجان، تجارت چمداني نيز بين دو کشور توسط مرزنشينان انجام مي شود که سهم اندکي از ارزش کل صادرات ايران را به جمهوري آذربايجان به خود اختصاص مي دهد.
بر اساس آمارهاي موجود، طي سال 1393 ، گمرک آستارا با 25.3 ميليون دلار صادرات در رتبه نخست، گمرک بيله سوار با 12.3 ميليون دلار در رتبه دوم و گمرک جلفا با حدود 6 ميليون دلار صادرات در رتبه ششم قرار داشته اند.
در مدت مذکور ارزش واردات ايران از جمهوري آذربايجان نيز 22.2 ميليون دلار بود.
تراز تجاري ايران با جمهوري آذربايجان در سال‌هاي گذشته به نفع ايران بود که اين امر ناشي از حجم و ارزش بالاتر صادرات ايران به جمهوري آذربايجان است؛ در سال 1394 تراز تجاري ايران با جمهوري آذربايجان به ميزان 500 ميليون دلار به نفع ايران مثبت بوده است.
در پنج ماهه نخست سال1395 ، ايران 282 ميليون دلار صادرات به اين کشور داشت ، که از نظر ارزشي نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 154 درصد و از نظر نظر وزني نيز 189 درصد افزايش داشته است.
در اين مدت 737 هزار تن کالا به جمهوري آذربايجان صادر شده است.
458 شرکت سرمايه گذاري ايراني در سال 2015 در جمهوري آذربايجان به ثبت رسيده اند وفعاليت مي کنند.
در حال حاضر 9 کارگروه بين دو کشور فعال مي باشد که عبارتند از:
-کارگروه همکاري در زمينه بنادر ودريانوردي
-کار گروه وسايل نقليه
-کارگروه همکاري در زمينه سرمايه گذاري ميان انجمن تشويق سرمايه گذاري وصادرات در اذربايجان (AZPROMO) و سازمان سرمايه گذاري و کمک هاي اقتصادي و فني جمهوري اسلامي ايران ( OIETAI)
-کارگروه امور انرژي جايگزين وتجديد پذير
-کارگروه امور کشاورزي
-کارگروه پروژه راه اهن شمال –جنوب
-کميته توسعه همکاري در زمينه بانکي
-کارگروه تنظيم رودخانه هاي مرزي، مستحکم سازي و بازگرداندن رودخانه ها به مجراي خود
-کارگروه امور ابياري
در سه سال اخير روساي جمهور دو کشور هفت بار و در 9 ماه اخير سه بار با يکديگر ملاقات کرده اند؛ سال 2016 ميلادي آغاز مرحله جديدي از روابط بين جمهوري آذربايجان و ايران است. وروساي جمهوري دو کشور در 9 ماه اخير سه بار با يکديگر ديدار رسمي داشته اند.
در سفر الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان 11 سند همکاري با هدف توسعه و شتاب بخشيدن به سطح همکاري دو کشور در زمينه هاي مختلف اقتصادي ، انرژي ، بهداشتي ، کار و تامين اجتماعي ، سرمايه گذاري، بخش خصوصي ، گمرگ ، همکاري در زمينه ساخت نيروگاه برق آبي به امضا رسيد. و دو کشور از ابتداي سال جاري تلاش هاي خود را جهت عملي کردن توافق هاي حاصله ميان دو کشور ادامه دادند و در اين راستا کميسيون مشترک همکاري هاي اقتصادي دو کشور بسيار فعال بود .
در حال حاضر 127 سند (بيش از 40 سند در بخش اقتصادي) به امضا رسيده و21 سند در حال بررسي مي باشد.
قرار است اجلاس کميسيون مشترک دو کشور در زمينه هاي اقتصادي تجاري بشر دوستانه در ششم وهفتم دي 95 در باکو برگزار شود. اجلاس پيشين کميسيون مشترک دو کشور در 30 آذر و اول دي 94 در تهران برگزار شده بود.

***چشم انداز روابط دوجانبه
قفقاز به دليل موقعيت و ويژگي‌هاي خاص خود همواره منطقه اي مهم و استراتژيک تلقي مي شود. پس از فروپاشي شوروي سابق و ظهور سه کشور مستقل در قفقاز، بر اهميت اين منطقه افزوده شده است. اين منطقه به دليل عقبه فرهنگي و تمدني و عمق استراتژيک ايران بسيار حائز اهميت است.
مناسبات ايران با جمهوري آذربايجان در طول دوره شکل گيري و اعلام موجوديت اين کشور همواره مورد توجه ايران بوده است. تمامي دولتهاي بر سر کار آمده در تهران در اين سال‌ها به ارتقاي سطح مناسبات با اين کشور همسايه و هم‌مذهب اهتمام ويژه داشته اند.
در حال حاضر روابط ايران و جمهوري آذربايجان به عنوان يکي از کشورهاي منطقه قفقاز جنوبي در سطح بهتري نسبت به هشت سال اخير قرار دارد. به ‌طوري که در سه ‌سال اخير هفت ديدار دو جانبه ميان روساي جمهوري و وزراي دو کشور براي گسترش سطح روابط انجام گرفته است، که از ثمرات آن مي‌ توان به قراردادهاي مشارکت براي تأسيس کارخانه خودروسازي، توليد دارو و قراردادهاي حوزه‌هاي نفت، گاز، برق و راه‌آهن اشاره کرد.
با اين حال همچنان ظرفيت‌هاي پنهان فراواني در روابط دو کشور وجود دارد که مي ‌تواند مورد توجه قرارگرفته و منجر به تأمين منافع ملي ايران گردد.
پس از روي کار آمدن دولت يازدهم، بهبود روابط با همسايگان به عنوان يکي از اهداف مهم دستگاه ديپلماسي در دستور کار قرار گرفت و در نتيجه ايران به مرکز توجه کشورهاي مختلف خصوصاً همسايگان بدل شد. از آنجا که کارگزاران و ديپلمات‌ها، نقشي ويژه در ديپلماسي و روابط کشورها دارند، بدون ترديد انتخاب دقيق سفرا مي ‌تواند منافع زيادي را براي کشور داشته باشد.
با توجه به اهميت زبان در ديپلماسي و ايفاي نقش ديپلمات‌ها و اهميت تکلم به زبان کشور مقصد و همچنين حساسيت‌هاي قومي در خصوص آذربايجان؛ آذري بودن جواد جهانگيرزاده سفير ايران در باکو مي‌تواند منجر به برخي حساسيت ‌زدايي‌هاي قومي در روابط دو کشور شده و همچنين منجر به درک متقابل بيشتري گردد.
با توجه به ظرفيت‌هاي موجود در استان‌هاي هم ‌مرز با جمهوري آذربايجان شامل آذربايجان غربي، آذربايجان شرقي و اردبيل و شناخت دقيق سفير ايران از ظرفيت‌هاي محلي اين استان‌ها به دليل تجربه سال‌ها نمايندگي و رياست مجمع نمايندگان استان آذربايجان غربي؛ مي ‌توان به رشد اقتصادي در اين استان‌ها و توسعه روابط اقتصادي طرفين اميدوار بود.
با توجه به دانشگاهي بودن جهانگيرزاده انتظار مي‌رود تعاملات با مراکز دانشگاهي جمهوري آذربايجان توسعه‌ يافته و اتاق‌هاي غيرفعال ايران در آکادمي ملي علوم آذربايجان، دانشگاه سومقايت، دانشگاه معلمين، دانشگاه پداگوژي و دانشگاه معماري فعال گرديده و روابط فرهنگي طرفين توسعه يابد.
با نظر به روابط پيشين وکنوني ايران و جمهوري آذربايجان؛ مي‌توان پيش ‌بيني کرد که روابط دو طرف گسترش و تعميق يابد. با توجه به ديپلماسي اقتصادي دولت و پيروي از خط مشي کلي اقتصاد مقاومتي، فرصت‌هاي اقتصادي فراواني پيش روي ايران در جمهوري آذربايجان قرار دارد که با برنامه‌ ريزي و اقدام مي‌ توان از آن‌ها بهره برد.
در نهايت بايد توجه داشت همان طور که در رهنمودهاي حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار الهام علي اف رئيس جمهور آذربايجان با ايشان نيز مطرح شد، ضرورت جلوگيري از تاثيرگذاري‌هاي سوء و بدخواهي‌هاي دشمنان روابط ايران و جمهوري آذربايجان و بخصوص رژيم صهيونيستي، از الزامات مناسبات دو کشور است.